Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Εικοσάχρονη προσφορά στο μαθητή και στο περιβάλλον

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, στη –σχεδόν– εικοσαετή πορεία της στην Εκπαίδευση, έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στη δημιουργία ενός Σχολείου, που αφουγκράζεται τις ανάγκες των μαθητών μας για έκφραση, για δημιουργία, για ποιότητα ζωής και ευαισθητοποίηση γύρω από τα προβλήματα που συνδέονται με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και για την αειφόρο ανάπτυξη του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Η θεματολογία της Π.Ε. πηγάζει από την αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος (φυσικού και κοινωνικού), με την προβολή κρίσιμων θεμάτων σύμφωνα με τις τοπικές, εθνικές, αλλά και παγκόσμιες προτεραιότητες, όπως αυτές διατυπώθηκαν σε Συνόδους κορυφής για το περιβάλλον και την ανάπτυξη (προστασία της ατμόσφαιρας, κλιματικές αλλαγές, νερό, έδαφος, ενέργεια, δάση, βιοποικιλότητα, διαχείριση απορριμμάτων, ανθρώπινες δραστηριότητες, ανθρώπινες σχέσεις και αξίες). Το 2010 έχει ως θεματικό περιβαλλοντικό περιεχόμενο: «Ενέργεια- Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές Κοινωνίες», ενώ το 2011 «Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα».
Οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις, οι οποίες εφαρμόζονται στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, βασίζονται σε διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης, στις οποίες υπάρχει συνεργασία μεταξύ ομάδων. Ανάλογα με το θέμα, εφαρμόζονται η επίλυση προβλήματος (problem solving), η μέθοδος σχεδίου εργασίας (project method) και οπωσδήποτε η μελέτη πεδίου, οι οποίες μπορούν να εμπλουτιστούν και με άλλες ενέργειες, όπως η εποικοδομητική προσέγγιση, ο καταιγισμός ιδεών, η χαρτογράφηση εννοιών, η αντιπαράθεση απόψεων, το παιχνίδι ρόλων, τα παιχνίδια προσομοίωσης, η μέθοδος έρευνας με την υποβολή ερωτήσεων, η επισκόπηση απόψεων / σφυγμομέτρηση κ.α.
Πρωτοπόροι στη δράση αυτή είναι οι χιλιάδες των εκπαιδευτικών, που όλα αυτά τα χρόνια, στήριξαν με κέφι και μεράκι τα Σχολικά Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, μεταφέροντας την ευαισθησία και τις γνώσεις τους στους μαθητές τους και αυτοί με τη σειρά τους στον κοινωνικό τους περίγυρο, με έναν και μοναδικό στόχο: τη δημιουργία ενημερωμένων, ενεργών πολιτών έτοιμων να προτείνουν λύσεις και να υποστηρίξουν σθεναρά απόψεις προς όφελος του περιβάλλοντος και της κοινωνίας ολόκληρης, έτσι ώστε να μπορούμε να ελπίζουμε ότι οι νεότερες γενιές θα ζήσουν σε ένα καλύτερο περιβάλλον από αυτό που εμείς τους κληροδοτήσαμε. Ι. Σχεδιασμός του Προγράμματος:
α) Συνεργάζονται οι εκπαιδευτικοί που θα το υλοποιήσουν, καθώς και ο Υπεύθυνος Π.Ε. (αν κριθεί αναγκαίο) και συμπληρώνουν την αντίστοιχη σχετική φόρμα, που έρχεται κάθε χρόνο στο Σχολείο με θέμα: «Σχεδιασμός και υλοποίηση Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων».
β) Υποβάλουν προς έγκριση στο Διευθυντή της Σχολικής Μονάδας, αλλά και στο Σύλλογο Διδασκόντων, το Έντυπο Υποβολής Προγράμματος, ακολουθεί συνεδρίαση του Συλλόγου Διδασκόντων και συντάσσεται αντίστοιχο Πρακτικό Συλλόγου Διδασκόντων στο οποίο αναφέρονται η ανάθεση του προγράμματος στους συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς, ο τίτλος του προγράμματος καθώς και ο χρόνος (συγκεκριμένες ώρες) εφαρμογής του. Ενημερώνεται και ο Σύλλογος Γονέων.
ΙΙ. Έγκριση του Προγράμματος:
α) Υποβάλλεται η πρωτότυπη συμπληρωμένη φόρμα στον Υπεύθυνο Π.Ε. καθώς και επικυρωμένο αντίγραφο του Πρακτικού Συλλόγου Διδασκόντων, προκειμένου να εισηγηθεί αυτός την τελική έγκριση του προγράμματος στην Επιτροπή Σχολικών Δραστηριοτήτων και να υποστηρίξει επιστημονικά και υλικοτεχνικά την εφαρμογή του προγράμματος.
β) Η Επιτροπή Σχολικών Δραστηριοτήτων συνεδριάζει κατά την αρχή του σχολικού έτους, προκειμένου να εγκρίνει την υλοποίηση των Προγραμμάτων και στη λήξη, προκειμένου να κάνει την αποτίμηση αυτών.
Η διάρκεια εφαρμογής κάθε καινοτόμου προγράμματος είναι από δύο μέχρι έξι μήνες (συνήθως Νοέμβριο με Μάιο) και στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση εφαρμόζεται εκτός του ωρολογίου προγράμματος του Σχολείου. Για κάθε πρόγραμμα διατίθεται εβδομαδιαίως ένα δίωρο και ο κάθε εκπαιδευτικός και ο κάθε μαθητής μπορούν να συμμετέχουν ταυτόχρονα μέχρι και σε δύο προγράμματα ανά σχολικό έτος.
Η καινοτομία των Προγραμμάτων Π.Ε. έγκειται στο ότι μέσα από αυτά εφαρμόζονται πρωτοποριακές διδακτικές πρακτικές, όπως η διαθεματική εκπαίδευση, οι συμπράξεις σχολείων, συναντήσεις έξω από την αίθουσα, εθελοντική συμμετοχή κ.λ.π. Η Π.Ε. αποσκοπεί στο να προσφέρει στους μαθητές μας όχι μόνο γνώσεις, αλλά και νέες δεξιότητες, αξίες, στάσεις ζωής και συμπεριφορές. Υλοποιώντας σχολικό Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε Στάδια:
1. Ενημέρωση: Ανακοίνωση στην Τάξη, στον Πίνακα Ανακοινώσεων του Σχολείου.
2. Ευαισθητοποίηση: Συζήτηση με όλους τους μαθητές, εντοπισμός όσων ενδιαφέρονται να συμμετέχουν σε Πρόγραμμα Π.Ε.
3. Συγκρότηση της Ομάδας: Επιλογή Θέματος του Προγράμματος. Ευαισθητοποίηση – Προβληματισμός της Περιβαλλοντικής Ομάδας.
4. Διαθεματική – Διεπιστημονική προσέγγιση του Θέματος: Διεύρυνση των διαστάσεων του Προγράμματος (Πολιτιστική, Ιστορική, Κοινωνική, Τεχνολογική κ.α. διάσταση). Συσχέτιση με τις αξίες που πρεσβεύει ο μαθητής–μέλος της Περιβαλλοντικής Ομάδας.
5. «Ζυμώσεις» στην Ομάδα: Τι αναζητούν οι Μαθητές μας μέσα από το Πρόγραμμα; Τι μπορούμε να τους προσφέρουμε; Καθορισμός στόχων. Σχεδιασμός δράσεων.
6. Χωρισμός σε Υποομάδες: Καθορισμός καθηκόντων και υπευθυνοτήτων.
7. Συλλογή πληροφοριών: Έρευνα σε Διαδύκτιο, Τύπο, Βιβλιογραφία. Επαφές με φορείς. Συνεντεύξεις. Ερωτηματολόγια. Χαρτογράφηση και ανάλυση εννοιών. Αξιοποίηση υλικού.
8. Βιωματική μάθηση: Επιτόπια έρευνα, εργασία πεδίου, Φωτογραφίσεις, Βιντεοσκοπήσεις. Επισκέψεις σε Κ.Π.Ε., εκδρομές σε μέρη με περιβαλλοντικό ενδιαφέρον κ.λ.π.
9. Σύνθεση υλικού: Εξαγωγή πρώτων συμπερασμάτων, καθορισμός βασικών αξόνων τελικής σύνθεσης, ενδεχόμενος ανακαθορισμός στόχων.
10. Παρουσίαση της σύνθεσης της Ομάδας: Σε πρώτη φάση στον Πίνακα Ανακοινώσεων του Σχολείου, αργότερα, προς το τέλος της χρονιάς, σε μία ανοικτή εκδήλωση.
11. Παραγωγή υλικού: φυλλάδιο, αφίσα, DVD, CD, σελιδοδείκτης, ημερολόγιο κ.α.
12. Αξιολόγηση της διαδικασίας: Οποιαδήποτε στιγμή ερευνούμε αν άλλαξε η συμπεριφορά, αν επιτεύχθηκαν οι στόχοι, αν αποκτήθηκαν ενδιαφέροντα, δεξιότητες, γνώσεις, αν υπήρξε συνεργασία, επικοινωνία, κριτική σκέψη, αν ανέλαβαν οι μαθητές πρωτοβουλίες, αν προσέγγισαν προβλήματα κ.λ.π. Τέλος, παρατίθεται εδώ μία ενδεικτική Θεματολογία, προσέγγισης του θεματικού περιεχομένου του επόμενου σχ. έτους με τίτλο: «Εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα», που είναι terra incognita για όλους μας: Κοινωνικές διακρίσεις, Βία, Προκαταλήψεις, Κοινωνικός αποκλεισμός, Πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές κοινωνίες, Ηθική και περιβάλλον, Πολίτης και περιβάλλον, Ειρήνη και περιβάλλον, Δημοκρατία και περιβάλλον, Κοινωνική Ευθύνη, Εκπαιδευτική πολιτική και ανθρώπινα δικαιώματα, Το δικαίωμα όλων στην ανάπτυξη, Το δικαίωμα όλων για ένα καθαρό και υγιές περιβάλλον, Ίσες ευκαιρίες, δικαιοσύνη και δικαιώματα για όλους, Οικονομικοί και περιβαλλοντικοί μετανάστες, Διαπροσωπικές σχέσεις, επικοινωνία και αλληλοκατανόηση, Αξίες και κανόνες ζωής για ένα καλύτερο περιβάλλον, Περιβαλλοντική υποβάθμιση και ποιότητα ζωής στον κόσμο μας, Οικονομία, ανάπτυξη και περιβάλλον, Διαχείριση φυσικών πόρων στις αναπτυγμένες κοινωνίες και στον Τρίτο κόσμο, Ανθρώπινη φτώχεια και περιβάλλον, Ανθρώπινη αξιοπρέπεια και περιβάλλον, Υπερκατανάλωση και τρίτος κόσμος, Σεβασμός στον άνθρωπο, την κοινωνία, το περιβάλλον, Βιοκαύσιμα και ανθρώπινα δικαιώματα, Διατροφική κρίση και ανθρώπινα δικαιώματα, Κλιματικές αλλαγές και ανθρώπινα δικαιώματα, Ενέργεια και Ανθρώπινα δικαιώματα, Οικολογία και ανθρώπινα δικαιώματα, Οικολογική κρίση και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Παιδεία και ανθρώπινα δικαιώματα, Ενημερωμένος πολίτης - Ακτιβιστικές δράσεις κ.α. θα είναι θέματα, που θα μας απασχολήσουν κατά το επόμενο σχολικό έτος. Καλό θα είναι να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε το πλάνο δράσης από τώρα!