Συντονίστρια του Προγράμματος: Σιλιντζή Αγορή
Παιδαγωγική Ομάδα: Παλαιομίχα Ρούλα
Την περιβαλλοντική ομάδα αποτελούν οι 11 μαθητές της Β Λυκείου και οι 18 μαθητές της Γ Λυκείου.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων του σχολείου μας, τη φετινή χρονιά 2011-12 , και συμβάλλοντας επικουρικά στο project της Α Λυκείου -«Διαμόρφωση και αισθητική παρέμβαση της αυλής του σχολείου μας» , η Β και Γ Λυκείου αναλάβαμε το δικό μας περιβαλλοντικό πρόγραμμα σχετικά με τα αρωματικά φυτά και βότανα της πατρίδας μας.
Μιας και ζούμε στη φύση , σε αγροτική περιοχή, γνωρίζουμε αρκετά πράγματα για τα βότανα. Αν ρωτούσαμε δε, τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, θα μας αράδιαζαν τις γνώσεις τους για τις φαρμακευτικές και θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Ειδικά στις μέρες μας, πάρα πολλή συζήτηση γίνεται για να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση όλων μας, στη χρήση φυσικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση ασθενειών και πολλές μελέτες εκπονούνται για την ευρύτερη γνωριμία, ειδικά των νέων, με τα βότανα.
ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ:
Να γνωρίσουν οι μαθητές τα αρωματικά βότανα
Να μάθουν να τα διακρίνουν
Να γνωρίσουν την ιστορική τους διαδρομή
Να διδαχθούν τους τρόπους χρήσης τους και τις θεραπευτικές τους ιδιότητες
Να ευαισθητοποιηθούν στο θέμα της προστασίας τους
Να συμμετέχουν ενεργά στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα μέσα και από βιωματικές προσεγγίσεις, ομορφαίνοντας ταυτόχρονα την αυλή του σχολείου τους
Να επικοινωνήσουν με την τοπική κοινωνία και να διασπείρουν τις γνώσεις τους για τα βότανα
Να αισθανθούν την χαρά της ομαδικής δράσης , δίνοντας έναυσμα και στους μικρότερους συμμαθητές τους.
ΒΟΤΑΝΑ- ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Σύμφωνα με το Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, «βότανα είναι όλα τα χρήσιμα φυτά , των οποίων οι ρίζες, οι μίσχοι, τα άνθη και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία, χάρη στο άρωμά τους ή με κάποιο άλλο τρόπο…
Όλοι οι πολιτισμοί της Γης , μέσα από τους μύθους και τις παραδόσεις τους αναφέρονται και στις θεραπευτικές χρήσεις των φυτών.
Ο υάκινθος φυτρώνει τη στιγμή που το αίμα του νεαρού Υάκινθου , φίλου του Απόλλωνα, ποτίζει τη γη.
Ο Χείρων Κένταυρος που ζούσε στο Πήλιο, θεωρούνταν βαθύς γνώστης των βοτάνων και ήταν δάσκαλος του Ιπποκράτη.
Ο Ιπποκράτης συνιστούσε να βάζουν οι άνθρωποι πολλά αρωματικά βότανα στα φαγητά τους για να χορταίνουν εύκολα και γρήγορα.
Οι Αρχαίοι Έλληνες , Ρωμαίοι Άραβες, Κινέζοι Ινδοί , κατανάλωναν καθημερινά ως τροφές τα διάφορα βότανα ή σε συνδυασμό με άλλα υλικά( κρέας, ψάρι, δημητριακά) για να έχουν θεραπευτικές ιδιότητες.
Το μεσαίωνα, «ανθίζει» η βοτανολογία στους κήπους των μοναστηριών. Οι μοναχοί έφτιαχναν αρωματικά λάδια και αλοιφές για τη θεραπεία των ασθενών, και διέσωσαν με τα κείμενά τους πολλές συνταγές που, με το πέρασμα των χρόνων εμπλουτίστηκαν.
Στην πατρίδα μας, το μάζεμα των βοτάνων γίνονταν με μεγάλη προσοχή και μυστικότητα. Τα μάζευαν Πέμπτη ή Παρασκευή, συνήθως το χάραμα, ή το καταμεσήμερο ή και τα μεσάνυχτα.
Ξακουστοί ήταν οι βοτανοσυλλέκτες της Ηπείρου , που μάζευαν τα βότανα στο φαράγγι του Βίκου και γι’αυτό ονομάζονταν βικογιατροί.
Ας δούμε επιγραμματικά στην αρχή, μερικά από τα πιο γνωστά βότανα:
Άνηθος Μέντα
Βάλσαμο Ρίγανη
Βασιλικός Σέλινο
Δάφνη Φασκόμηλο
Δενδρολίβανο Χαμομήλι
Δίκταμο
Δυόσμος
Θυμάρι
Κάρδαμο
Καυκαλήθρα
Κόλιαντρος
Λεβάντα
Μαιδανός
Μάραθος
Ματζουράνα
Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουμε μερικά από αυτά, πιο αναλυτικά:
ΡΙΓΑΝΗ:
Είναι αρωματικό , ποώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας.
Η ελληνική ρίγανη είναι φυτό πολυετές και η ποιότητά της θεωρείται η καλύτερη παγκόσμια.
Εκτός από το χαρακτηριστικό της άρωμα , έχει και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Είναι αντιδιαρροϊκή , αντιφλεγμονώδης, βοηθάει την υπέρταση και την αρτηριοσκλήρυνση.
Έχει 12 φορές περισσότερη αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο.
Επίσης, λίγη ρίγανη στις τροφές των πτηνών, κρατάει μακριά τις αρρώστιες.
.JPG?psid=1)
ΘΥΜΑΡΙ:
Το θυμάρι ή Θύμιος, είναι θάμνος μικρού ύψους, ( 30 εκατοστά) , με όρθιους βλαστούς, εξαιρετικά ανθεκτικός.
Συναντάται στη νότια Μεσόγειο, σε περιοχές της Ασίας και καλλιεργείται στη Βόρεια Αμερική.
Έχει πολύ δυνατό άρωμα, χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό σε διάφορα φαγητά και είναι απ΄τα βασικά συστατικά του λικέρ βενεδεκτίνη.
Το αγαπούν οι μέλισσες και το θυμαρίσιο μέλι είναι εξαιρετικής ποιότητας.
Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και την οδοντιατρική.
ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ:
Είναι ένα ολοετές φυτό που καλλιεργήθηκε αρχικά στη νότια Ευρώπη. Σήμερα, είναι γνωστό σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου.
Τα λουλούδια του- μικρά, λευκά- είναι γεμάτα από νέκταρ που λατρεύουν οι μέλισσες.
Όταν είναι σε πλήρη άνθιση , είναι τόσο ελκυστικό, ώστε ο Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής εκκλησίας Καρλομάγνος, διέταξε να φυτεύεται στους κήπους κάθε μοναστηριού.
Το μελισσόχορτο χρησιμοποιήθηκε από πολλούς πολιτισμούς για διάφορους λόγους.
Βοηθάει την αϋπνία και τον νευρικό πόνο, ενισχύει τη μνήμη και προλαβαίνει τη φαλάκρα.
Οι Άγγλοι , το ονόμασαν «ελιξίριο της ζωής» και το χρησιμοποίησαν ως σημαντικό συστατικό στην οινοποιία.
ΜΕΝΤΑ:
Είναι ποώδες , αρωματικό φυτό με φαρμακευτικές ιδιότητες και ευωδιαστά άνθη.
Χρησιμοποιείται στην μαγειρική ως καρύκευμα, στην οινοποιία και στην σαπωνοποιία.
Οι Άραβες , αγαπούν πολύ τη λεπτή μυρωδιά της. Η ωραία Σεχραζάτ, που διηγούνταν κάθε μέρα στο σουλτάνο τις ιστορίες του Σεβάχ του θαλασσινού και του Αλαντίν στις Χίλιες και μία Νύχτες, έπινε κάθε πρωί , πριν ξημερώσει μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας.
.JPG?psid=1)
ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΟ: Είναι πυκνόφυλλος, αειθαλής , αρωματικός θάμνος, που κατάγεται από τις περιοχές της Μεσογείου, αλλά σήμερα καλλιεργείται και σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και στις εύκρατες περιοχές της Αμερικής.
Οι Αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες θρησκευτικές τελετές και γιορτές , σε στολισμούς ναών και ως καύσιμο για θυμίαμα.
Η ΑΓΙΑ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ
Η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια, η Αγία γιατρός, όπως την ονόμαζαν, στη βυζαντινή αγιογραφία, κρατά στο ένα της χέρι βότανα και στο άλλο το φαρμακευτικό μπουκάλι.
Οι Συναξαριστές της έλεγαν πως πήγαινε συχνά στις φυλακές , για να γιατρέψει τις πληγές των βασανισμένων χριστιανών.
Σε μερικά χωριά της Βόρειας Ελλάδας , στη γιορτή της 22 Δεκεμβρίου, ζυμώνουν ψωμιά με βότανα .
ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ
Οι άνθρωποι από τα πολύ παλιά χρόνια , παρατηρώντας τη φύση, ανακάλυψαν ότι πολλά φυτά μπορούσαν να απαλύνουν τους πόνους τους , να θεραπεύουν τραύματα και πληγές , να ξεπερνούν αρρώστιες, ακόμη και να προλαβαίνουν την εξέλιξή τους.
Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν για θεραπευτικούς σκοπούς τα φύλλα ελιάς, το δενδρολίβανο , το σκόρδο, 4000 χρόνια πριν.
Ο Ιπποκράτης , που θεωρείται ο πατέρας της επιστημονικής Ιατρικής , παρουσιάζει στα έργα του 237 είδη φυτών με θεραπευτικές ιδιότητες. Πίστευε π.χ. πως ο βασιλικός χρησιμοποιείται ως αντιεμετικό, το κυδώνι ως παυσίπονο στους πόνους της μήτρας, το ρόδι για παθήσεις του συκωτιού, η μολόχα για καταπλάσματα.
Απ΄τα φυτά αυτά, τουλάχιστον τα 40 , χρησιμοποιούνται και σήμερα από την φαρμακοποιία.
Δεν θα έπρεπε ,παρ’όλα αυτά να πιστέψουμε ότι τα βότανα είναι πανάκεια στις όποιες ασθένειες.
Η σύγχρονη Ιατρική θεωρεί ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και μιας και μιλάμε για βότανα, ας προσέχουμε τη διατροφή μας και ας έχουμε στο τραπέζι μας καθημερινά, χόρτα , λαχανικά και βότανα.
.JPG?psid=1)
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΒΟΤΑΝΩΝ-ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ
ME ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ
ΑΦΕΨΗΜΑ: σιγοβράζουμε το βότανο, 10 λεπτά με μισή ώρα. Η αναλογία συνήθως είναι μια κουταλιά της σούπας βότανο , για 3 φλιτζάνια νερό. Βράζουμε ρίζες, κλαδάκια και φλοιούς.
ΕΓΧΥΜΑ: Βάζουμε το βότανο μέσα σε δοχείο που κλείνει καλά. Ρίχνουμε ζεστό νερό πριν βράσει, το αφήνουμε για 10 λεπτά και μετά το στραγγίζουμε.
ΚΑΤΑΠΛΑΣΜΑ: Διπλώνουμε σε πανί νωπά βότανα. Βυθίζουμε για λίγο το πανί σε βραστό νερό. Το στραγγίζουμε και το βάζουμε στο σημείο που πονάμε
« ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΝΟ ΣΕ ΕΛΑΦΡΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ»
ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΑΣ
Χρησιμοποιούμε τη ρίγανη στα ψητά, στις σαλάτες, στους κεφτέδες.
Το δενδρολίβανο στα τηγανητά ψάρια και τα σαλιγκάρια.
Τη δάφνη στα όσπρια.
Το θυμάρι, το δυόσμο στο κοτόπουλο και τη γαλοπούλα.
Το φασκόμηλο και το δενδρολίβανο στο χοιρινό.
Το αρνί και το κατσίκι θέλουν ρίγανη, θυμάρι , δενδρολίβανο και σάλτσα μέντας.
Το βασιλικό και το δυόσμο στα ζυμαρικά , τις ντομάτες και τις μελιτζάνες.
Τα βότανα τα χρησιμοποιούμε στα φαγητά και στα γλυκά μας για να δώσουμε άρωμα και γεύση.
Ένα απλό φαγητό μπορεί να γίνει πιο ελκυστικό αν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο , αρκεί να είναι το κατάλληλο. Προσέχουμε επίσης, να χρησιμοποιούμε τη σωστή δόση βοτάνου για να αναδείξουμε την υπέροχη γεύση κάθε φαγητού.
ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΒΟΤΑΝΩΝ
Καλό είναι να συλλέγουμε την ποσότητα που πραγματικά χρειαζόμαστε.
Μαζεύουμε τα φύλλα πριν ανθίσει το φυτό, ενώ σπόρους και βλαστούς μετά την ανθοφορία.
ΔΕΝ τα ξεριζώνουμε. Κόβουμε προσεκτικά, με κοφτερό εργαλείο το μέρος που θέλουμε, ώστε του χρόνου να ξαναβλαστήσει.
Αν θέλουμε τις ρίζες, τις συλλέγουμε φθινόπωρο και χειμώνα.
Ο γνωστότερος τρόπος διατήρησής τους είναι η αποξήρανση. Αφού μαζέψουμε τα βότανα, φτιάχνουμε μικρά ματσάκια και τα κρεμούμε ανάποδα σε μέρος που αερίζεται και δεν το βλέπει ο ήλιος. Μόλις αποξηραθούν, τα τοποθετούμε σε αεροστεγή βάζα και τα φυλάσσουμε σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. Τα καταλληλότερα βότανα για αποξήρανση είναι:η ρίγανη, το θυμάρι , το δενδρολίβανο, το χαμομήλι, το τσάι του βουνού, η δάφνη και η μέντα.
Κάποια άλλα καταψύχονται πολύ καλά , όπως η μαντζουράνα, ο μάραθος, ο βασιλικός, ο δυόσμος και το μελισσόχορτο.
Ένας άλλος τρόπος διατήρησης είναι να βάλουμε τα βότανα μέσα σε λάδι.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
Στα πλαίσια της έρευνάς μας, μοιράσαμε στους κατοίκους των Γόννων , ερωτηματολόγιο για τα αρωματικά φυτά-βότανα.
Από τις απαντήσεις που πήραμε το 70% ήταν γυναίκες και το 30% άνδρες, οι περισσότεροι νέοι και λιγότεροι μεσήλικες.
1η ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια βότανα γνωρίζετε;
Τα πιο δημοφιλή είναι: ρίγανη, τσάι, χαμομήλι, δυόσμος, μέντα, φλαμούρι, τίλιο, μάραθος, μαϊντανός, βασιλικός, ματζουράνα, λεβάντα, λουίζα, τσουκνίδα, βαλεριάνα.
2η ΕΡΩΤΗΣΗ: Χρησιμοποιείτε βότανα στο σπίτι σας και αν ναι, τα μαζεύετε μόνος/η σας ή τα αγοράζετε;
Όλοι χρησιμοποιούν βότανα στο σπίτι τους και από αυτούς το 90% τα μαζεύουν μόνοι τους και το 10% τα αγοράζουν.
3η ΕΡΩΤΗΣΗ: Με ποιους τρόπους χρησιμοποιείτε τα βότανα;
Το 100% των ερωτηθέντων , χρησιμοποιεί τα βότανα στην μαγειρική και το 80% , σαν ρόφημα.
4η ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια αρωματικά κυριαρχούν στην κουζίνα σας;
Οι νικητές με σειρά προτεραιότητας ήταν: Ρίγανη, δυόσμος, μαϊντανός, βασιλικός, τσάι, χαμομήλι, σέληνο, άνηθος.
5η ΕΡΩΤΗΣΗ: Για τις ιδιότητες και τις χρήσεις τους έχετε πάρει πληροφορίες από: συγγενείς, φίλους, πωλητές, βιβλία, σεμινάρια ;
Στο 100% των απαντήσεων, το 60% απάντησε από συγγενείς, το 60% από φίλους και το 30% από βιβλία.
6η ΕΡΩΤΗΣΗ: Αν αγοράσετε σήμερα βότανα, για πόσο διάστημα θα τα χρησιμοποιήσετε; 1-5 μήνες, 6-12 μήνες ή 12 μήνες και πάνω;
Το 32% απάντησε 1-5 μήνες
Το 35% 6-12 μήνες
Το 33% 12 μήνες και πάνω
7η ΕΡΩΤΗΣΗ: Συζητάτε με άλλους για τις ιδιότητες και τις χρήσεις των βοτάνων;
Η απάντηση όλων των ερωτηθέντων ήταν θετική.
8η ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς θα περιγράφατε με μια πρόταση την εμπειρία σας από τη χρήση των βοτάνων;
Μερικές από τις απαντήσεις ήταν:
Απαραίτητα για την καθημερινότητά μας
Η χρήση τους είναι μια εμπειρία αρωματική, μαγευτική!
Β ΜΕΡΟΣ
Για να υλοποιηθεί το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα , οι μαθητές μας της Β και Γ Λυκείου , χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες εργασίας.
Οι δραστηριότητες της Πρώτης ομάδας είναι η γνωριμία τους με τα βότανα, η ενδελεχής παρατήρησή τους, η προμήθειά τους από διάφορες πηγές καθώς και η δημιουργία φωτογραφικού αρχείου.
Η δεύτερη ομάδα μοίρασε το ερωτηματολόγιο που ετοίμασε, στους κατοίκους της περιοχής , συγκέντρωσε τις απαντήσεις, τις επεξεργάστηκε και ομαδοποίησε τα συμπεράσματα, που μόλις σας παρουσιάσαμε.
Η Τρίτη ομάδα θα κάνει χαρτογράφηση του χώρου της αυλής όπου θα φυτευτούν τα βότανα, θα αναλάβει τη φύτευσή τους, αφού προηγουμένως προμηθευτεί τον κατάλληλο εξοπλισμό( σακούλες, γάντια, κατάλληλα ρούχα, εργαλεία κηπουρικής κ.λ.π.) και στη συνέχεια , με την συμπαράσταση και των άλλων 2 ομάδων, θα αναλάβει να τα ποτίζει , να τα φροντίζει και να τα παρακολουθεί.
Eπίσκεψη στο Κ.Π.Ε. Ανατολικού Ολύμπου
Εκτός από τις άλλες δράσεις μας , επισκεφθήκαμε και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ανατολικού Ολύμπου και ξεναγηθήκαμε στο κάστρο του Πλαταμώνα.
Το Κ.Π.Ε. Αν. Ολύμπου στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των νέων αλλά και των μεγαλύτερων για την διατήρηση της ισορροπίας της φύσης , τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης και προόδου και την βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας.
Προσπαθεί δε, να πετύχει τους στόχους του μέσα από ποικίλες δράσεις.
Το σχολείο μας για 2 περίπου ώρες, ταξίδεψε πίσω στο χρόνο, περπατώντας μέσα στο μεσαιωνικό κάστρο, μαθαίνοντας την πλούσια ιστορία του, βλέποντας την αρχιτεκτονική του, τα αρχαία του ερείπια, τη φύση του.
Όπως πολύ απλά και περιεκτικά μας εξήγησε ο εκπαιδευτικός του Κ.Π.Ε. ,οι άνθρωποι που παλιά ζούσαν μέσα στο κάστρο ήταν απόλυτα εξαρτημένοι από τη φύση γύρω τους άρα, διατηρούσαν την ισορροπία της και τη σέβονταν.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Στην προσπάθειά μας φέτος να παρέμβουμε αισθητικά στην αυλή του σχολείου μας , βοηθηθήκαμε από πολλούς ανθρώπους , τους οποίους οφείλουμε να ευχαριστήσουμε.
Είναι οι καθηγητές μας, του Λυκείου, του Γυμνασίου και οι δάσκαλοι του Δημοτικού, οι παράγοντες της τοπικής κοινωνίας , οι γονείς των παιδιών, οι κάτοικοι των Γόννων.
Είναι, τελευταίοι αλλά όχι ύστατοι, οι ίδιοι οι μαθητές , που με μεγάλο ενθουσιασμό και καθημερινή κουραστική εργασία , «άλλαξαν» την αυλή, δίνοντας ζωντανό παράδειγμα και στα μικρότερα παιδιά που έρχονται , για το τι μπορούμε να πετύχουμε όταν εργαζόμαστε ομαδικά!
Παιδαγωγική Ομάδα: Παλαιομίχα Ρούλα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων του σχολείου μας, τη φετινή χρονιά 2011-12 , και συμβάλλοντας επικουρικά στο project της Α Λυκείου -«Διαμόρφωση και αισθητική παρέμβαση της αυλής του σχολείου μας» , η Β και Γ Λυκείου αναλάβαμε το δικό μας περιβαλλοντικό πρόγραμμα σχετικά με τα αρωματικά φυτά και βότανα της πατρίδας μας.
Μιας και ζούμε στη φύση , σε αγροτική περιοχή, γνωρίζουμε αρκετά πράγματα για τα βότανα. Αν ρωτούσαμε δε, τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, θα μας αράδιαζαν τις γνώσεις τους για τις φαρμακευτικές και θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Ειδικά στις μέρες μας, πάρα πολλή συζήτηση γίνεται για να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση όλων μας, στη χρήση φυσικών φαρμάκων για την αντιμετώπιση ασθενειών και πολλές μελέτες εκπονούνται για την ευρύτερη γνωριμία, ειδικά των νέων, με τα βότανα.
ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ:
Να γνωρίσουν οι μαθητές τα αρωματικά βότανα
Να μάθουν να τα διακρίνουν
Να γνωρίσουν την ιστορική τους διαδρομή
Να διδαχθούν τους τρόπους χρήσης τους και τις θεραπευτικές τους ιδιότητες
Να ευαισθητοποιηθούν στο θέμα της προστασίας τους
Να συμμετέχουν ενεργά στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα μέσα και από βιωματικές προσεγγίσεις, ομορφαίνοντας ταυτόχρονα την αυλή του σχολείου τους
Να επικοινωνήσουν με την τοπική κοινωνία και να διασπείρουν τις γνώσεις τους για τα βότανα
Να αισθανθούν την χαρά της ομαδικής δράσης , δίνοντας έναυσμα και στους μικρότερους συμμαθητές τους.
Σύμφωνα με το Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, «βότανα είναι όλα τα χρήσιμα φυτά , των οποίων οι ρίζες, οι μίσχοι, τα άνθη και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία, χάρη στο άρωμά τους ή με κάποιο άλλο τρόπο…
Όλοι οι πολιτισμοί της Γης , μέσα από τους μύθους και τις παραδόσεις τους αναφέρονται και στις θεραπευτικές χρήσεις των φυτών.
Ο υάκινθος φυτρώνει τη στιγμή που το αίμα του νεαρού Υάκινθου , φίλου του Απόλλωνα, ποτίζει τη γη.
Ο Χείρων Κένταυρος που ζούσε στο Πήλιο, θεωρούνταν βαθύς γνώστης των βοτάνων και ήταν δάσκαλος του Ιπποκράτη.
Ο Ιπποκράτης συνιστούσε να βάζουν οι άνθρωποι πολλά αρωματικά βότανα στα φαγητά τους για να χορταίνουν εύκολα και γρήγορα.
Οι Αρχαίοι Έλληνες , Ρωμαίοι Άραβες, Κινέζοι Ινδοί , κατανάλωναν καθημερινά ως τροφές τα διάφορα βότανα ή σε συνδυασμό με άλλα υλικά( κρέας, ψάρι, δημητριακά) για να έχουν θεραπευτικές ιδιότητες.
Το μεσαίωνα, «ανθίζει» η βοτανολογία στους κήπους των μοναστηριών. Οι μοναχοί έφτιαχναν αρωματικά λάδια και αλοιφές για τη θεραπεία των ασθενών, και διέσωσαν με τα κείμενά τους πολλές συνταγές που, με το πέρασμα των χρόνων εμπλουτίστηκαν.
Στην πατρίδα μας, το μάζεμα των βοτάνων γίνονταν με μεγάλη προσοχή και μυστικότητα. Τα μάζευαν Πέμπτη ή Παρασκευή, συνήθως το χάραμα, ή το καταμεσήμερο ή και τα μεσάνυχτα.
Ξακουστοί ήταν οι βοτανοσυλλέκτες της Ηπείρου , που μάζευαν τα βότανα στο φαράγγι του Βίκου και γι’αυτό ονομάζονταν βικογιατροί.
Ας δούμε επιγραμματικά στην αρχή, μερικά από τα πιο γνωστά βότανα:
Άνηθος Μέντα
Βάλσαμο Ρίγανη
Βασιλικός Σέλινο
Δάφνη Φασκόμηλο
Δενδρολίβανο Χαμομήλι
Δίκταμο
Δυόσμος
Θυμάρι
Κάρδαμο
Καυκαλήθρα
Κόλιαντρος
Λεβάντα
Μαιδανός
Μάραθος
Ματζουράνα
Στη συνέχεια, θα παρουσιάσουμε μερικά από αυτά, πιο αναλυτικά:
ΡΙΓΑΝΗ:
Είναι αρωματικό , ποώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας.
Η ελληνική ρίγανη είναι φυτό πολυετές και η ποιότητά της θεωρείται η καλύτερη παγκόσμια.
Εκτός από το χαρακτηριστικό της άρωμα , έχει και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Είναι αντιδιαρροϊκή , αντιφλεγμονώδης, βοηθάει την υπέρταση και την αρτηριοσκλήρυνση.
Έχει 12 φορές περισσότερη αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο.
Επίσης, λίγη ρίγανη στις τροφές των πτηνών, κρατάει μακριά τις αρρώστιες.
ΘΥΜΑΡΙ:
Το θυμάρι ή Θύμιος, είναι θάμνος μικρού ύψους, ( 30 εκατοστά) , με όρθιους βλαστούς, εξαιρετικά ανθεκτικός.
Συναντάται στη νότια Μεσόγειο, σε περιοχές της Ασίας και καλλιεργείται στη Βόρεια Αμερική.
Έχει πολύ δυνατό άρωμα, χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό σε διάφορα φαγητά και είναι απ΄τα βασικά συστατικά του λικέρ βενεδεκτίνη.
Το αγαπούν οι μέλισσες και το θυμαρίσιο μέλι είναι εξαιρετικής ποιότητας.
Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και την οδοντιατρική.
Είναι ένα ολοετές φυτό που καλλιεργήθηκε αρχικά στη νότια Ευρώπη. Σήμερα, είναι γνωστό σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου.
Τα λουλούδια του- μικρά, λευκά- είναι γεμάτα από νέκταρ που λατρεύουν οι μέλισσες.
Όταν είναι σε πλήρη άνθιση , είναι τόσο ελκυστικό, ώστε ο Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής εκκλησίας Καρλομάγνος, διέταξε να φυτεύεται στους κήπους κάθε μοναστηριού.
Το μελισσόχορτο χρησιμοποιήθηκε από πολλούς πολιτισμούς για διάφορους λόγους.
Βοηθάει την αϋπνία και τον νευρικό πόνο, ενισχύει τη μνήμη και προλαβαίνει τη φαλάκρα.
Οι Άγγλοι , το ονόμασαν «ελιξίριο της ζωής» και το χρησιμοποίησαν ως σημαντικό συστατικό στην οινοποιία.
Είναι ποώδες , αρωματικό φυτό με φαρμακευτικές ιδιότητες και ευωδιαστά άνθη.
Χρησιμοποιείται στην μαγειρική ως καρύκευμα, στην οινοποιία και στην σαπωνοποιία.
Οι Άραβες , αγαπούν πολύ τη λεπτή μυρωδιά της. Η ωραία Σεχραζάτ, που διηγούνταν κάθε μέρα στο σουλτάνο τις ιστορίες του Σεβάχ του θαλασσινού και του Αλαντίν στις Χίλιες και μία Νύχτες, έπινε κάθε πρωί , πριν ξημερώσει μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας.
Οι Αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες θρησκευτικές τελετές και γιορτές , σε στολισμούς ναών και ως καύσιμο για θυμίαμα.
Η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια, η Αγία γιατρός, όπως την ονόμαζαν, στη βυζαντινή αγιογραφία, κρατά στο ένα της χέρι βότανα και στο άλλο το φαρμακευτικό μπουκάλι.
Οι Συναξαριστές της έλεγαν πως πήγαινε συχνά στις φυλακές , για να γιατρέψει τις πληγές των βασανισμένων χριστιανών.
Σε μερικά χωριά της Βόρειας Ελλάδας , στη γιορτή της 22 Δεκεμβρίου, ζυμώνουν ψωμιά με βότανα .
Οι άνθρωποι από τα πολύ παλιά χρόνια , παρατηρώντας τη φύση, ανακάλυψαν ότι πολλά φυτά μπορούσαν να απαλύνουν τους πόνους τους , να θεραπεύουν τραύματα και πληγές , να ξεπερνούν αρρώστιες, ακόμη και να προλαβαίνουν την εξέλιξή τους.
Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν για θεραπευτικούς σκοπούς τα φύλλα ελιάς, το δενδρολίβανο , το σκόρδο, 4000 χρόνια πριν.
Ο Ιπποκράτης , που θεωρείται ο πατέρας της επιστημονικής Ιατρικής , παρουσιάζει στα έργα του 237 είδη φυτών με θεραπευτικές ιδιότητες. Πίστευε π.χ. πως ο βασιλικός χρησιμοποιείται ως αντιεμετικό, το κυδώνι ως παυσίπονο στους πόνους της μήτρας, το ρόδι για παθήσεις του συκωτιού, η μολόχα για καταπλάσματα.
Απ΄τα φυτά αυτά, τουλάχιστον τα 40 , χρησιμοποιούνται και σήμερα από την φαρμακοποιία.
Δεν θα έπρεπε ,παρ’όλα αυτά να πιστέψουμε ότι τα βότανα είναι πανάκεια στις όποιες ασθένειες.
Η σύγχρονη Ιατρική θεωρεί ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και μιας και μιλάμε για βότανα, ας προσέχουμε τη διατροφή μας και ας έχουμε στο τραπέζι μας καθημερινά, χόρτα , λαχανικά και βότανα.
ME ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ
ΑΦΕΨΗΜΑ: σιγοβράζουμε το βότανο, 10 λεπτά με μισή ώρα. Η αναλογία συνήθως είναι μια κουταλιά της σούπας βότανο , για 3 φλιτζάνια νερό. Βράζουμε ρίζες, κλαδάκια και φλοιούς.
ΕΓΧΥΜΑ: Βάζουμε το βότανο μέσα σε δοχείο που κλείνει καλά. Ρίχνουμε ζεστό νερό πριν βράσει, το αφήνουμε για 10 λεπτά και μετά το στραγγίζουμε.
ΚΑΤΑΠΛΑΣΜΑ: Διπλώνουμε σε πανί νωπά βότανα. Βυθίζουμε για λίγο το πανί σε βραστό νερό. Το στραγγίζουμε και το βάζουμε στο σημείο που πονάμε
« ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΝΟ ΣΕ ΕΛΑΦΡΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ»
Χρησιμοποιούμε τη ρίγανη στα ψητά, στις σαλάτες, στους κεφτέδες.
Το δενδρολίβανο στα τηγανητά ψάρια και τα σαλιγκάρια.
Τη δάφνη στα όσπρια.
Το θυμάρι, το δυόσμο στο κοτόπουλο και τη γαλοπούλα.
Το φασκόμηλο και το δενδρολίβανο στο χοιρινό.
Το αρνί και το κατσίκι θέλουν ρίγανη, θυμάρι , δενδρολίβανο και σάλτσα μέντας.
Το βασιλικό και το δυόσμο στα ζυμαρικά , τις ντομάτες και τις μελιτζάνες.
Τα βότανα τα χρησιμοποιούμε στα φαγητά και στα γλυκά μας για να δώσουμε άρωμα και γεύση.
Ένα απλό φαγητό μπορεί να γίνει πιο ελκυστικό αν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο , αρκεί να είναι το κατάλληλο. Προσέχουμε επίσης, να χρησιμοποιούμε τη σωστή δόση βοτάνου για να αναδείξουμε την υπέροχη γεύση κάθε φαγητού.
Καλό είναι να συλλέγουμε την ποσότητα που πραγματικά χρειαζόμαστε.
Μαζεύουμε τα φύλλα πριν ανθίσει το φυτό, ενώ σπόρους και βλαστούς μετά την ανθοφορία.
ΔΕΝ τα ξεριζώνουμε. Κόβουμε προσεκτικά, με κοφτερό εργαλείο το μέρος που θέλουμε, ώστε του χρόνου να ξαναβλαστήσει.
Αν θέλουμε τις ρίζες, τις συλλέγουμε φθινόπωρο και χειμώνα.
Ο γνωστότερος τρόπος διατήρησής τους είναι η αποξήρανση. Αφού μαζέψουμε τα βότανα, φτιάχνουμε μικρά ματσάκια και τα κρεμούμε ανάποδα σε μέρος που αερίζεται και δεν το βλέπει ο ήλιος. Μόλις αποξηραθούν, τα τοποθετούμε σε αεροστεγή βάζα και τα φυλάσσουμε σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. Τα καταλληλότερα βότανα για αποξήρανση είναι:η ρίγανη, το θυμάρι , το δενδρολίβανο, το χαμομήλι, το τσάι του βουνού, η δάφνη και η μέντα.
Κάποια άλλα καταψύχονται πολύ καλά , όπως η μαντζουράνα, ο μάραθος, ο βασιλικός, ο δυόσμος και το μελισσόχορτο.
Ένας άλλος τρόπος διατήρησης είναι να βάλουμε τα βότανα μέσα σε λάδι.
Στα πλαίσια της έρευνάς μας, μοιράσαμε στους κατοίκους των Γόννων , ερωτηματολόγιο για τα αρωματικά φυτά-βότανα.
Από τις απαντήσεις που πήραμε το 70% ήταν γυναίκες και το 30% άνδρες, οι περισσότεροι νέοι και λιγότεροι μεσήλικες.
1η ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια βότανα γνωρίζετε;
Τα πιο δημοφιλή είναι: ρίγανη, τσάι, χαμομήλι, δυόσμος, μέντα, φλαμούρι, τίλιο, μάραθος, μαϊντανός, βασιλικός, ματζουράνα, λεβάντα, λουίζα, τσουκνίδα, βαλεριάνα.
2η ΕΡΩΤΗΣΗ: Χρησιμοποιείτε βότανα στο σπίτι σας και αν ναι, τα μαζεύετε μόνος/η σας ή τα αγοράζετε;
Όλοι χρησιμοποιούν βότανα στο σπίτι τους και από αυτούς το 90% τα μαζεύουν μόνοι τους και το 10% τα αγοράζουν.
3η ΕΡΩΤΗΣΗ: Με ποιους τρόπους χρησιμοποιείτε τα βότανα;
Το 100% των ερωτηθέντων , χρησιμοποιεί τα βότανα στην μαγειρική και το 80% , σαν ρόφημα.
4η ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια αρωματικά κυριαρχούν στην κουζίνα σας;
Οι νικητές με σειρά προτεραιότητας ήταν: Ρίγανη, δυόσμος, μαϊντανός, βασιλικός, τσάι, χαμομήλι, σέληνο, άνηθος.
5η ΕΡΩΤΗΣΗ: Για τις ιδιότητες και τις χρήσεις τους έχετε πάρει πληροφορίες από: συγγενείς, φίλους, πωλητές, βιβλία, σεμινάρια ;
Στο 100% των απαντήσεων, το 60% απάντησε από συγγενείς, το 60% από φίλους και το 30% από βιβλία.
6η ΕΡΩΤΗΣΗ: Αν αγοράσετε σήμερα βότανα, για πόσο διάστημα θα τα χρησιμοποιήσετε; 1-5 μήνες, 6-12 μήνες ή 12 μήνες και πάνω;
Το 32% απάντησε 1-5 μήνες
Το 35% 6-12 μήνες
Το 33% 12 μήνες και πάνω
7η ΕΡΩΤΗΣΗ: Συζητάτε με άλλους για τις ιδιότητες και τις χρήσεις των βοτάνων;
Η απάντηση όλων των ερωτηθέντων ήταν θετική.
8η ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς θα περιγράφατε με μια πρόταση την εμπειρία σας από τη χρήση των βοτάνων;
Μερικές από τις απαντήσεις ήταν:
Απαραίτητα για την καθημερινότητά μας
Η χρήση τους είναι μια εμπειρία αρωματική, μαγευτική!
Για να υλοποιηθεί το περιβαλλοντικό μας πρόγραμμα , οι μαθητές μας της Β και Γ Λυκείου , χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες εργασίας.
Οι δραστηριότητες της Πρώτης ομάδας είναι η γνωριμία τους με τα βότανα, η ενδελεχής παρατήρησή τους, η προμήθειά τους από διάφορες πηγές καθώς και η δημιουργία φωτογραφικού αρχείου.
Η δεύτερη ομάδα μοίρασε το ερωτηματολόγιο που ετοίμασε, στους κατοίκους της περιοχής , συγκέντρωσε τις απαντήσεις, τις επεξεργάστηκε και ομαδοποίησε τα συμπεράσματα, που μόλις σας παρουσιάσαμε.
Η Τρίτη ομάδα θα κάνει χαρτογράφηση του χώρου της αυλής όπου θα φυτευτούν τα βότανα, θα αναλάβει τη φύτευσή τους, αφού προηγουμένως προμηθευτεί τον κατάλληλο εξοπλισμό( σακούλες, γάντια, κατάλληλα ρούχα, εργαλεία κηπουρικής κ.λ.π.) και στη συνέχεια , με την συμπαράσταση και των άλλων 2 ομάδων, θα αναλάβει να τα ποτίζει , να τα φροντίζει και να τα παρακολουθεί.
Eπίσκεψη στο Κ.Π.Ε. Ανατολικού Ολύμπου
Εκτός από τις άλλες δράσεις μας , επισκεφθήκαμε και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ανατολικού Ολύμπου και ξεναγηθήκαμε στο κάστρο του Πλαταμώνα.
Το Κ.Π.Ε. Αν. Ολύμπου στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των νέων αλλά και των μεγαλύτερων για την διατήρηση της ισορροπίας της φύσης , τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης και προόδου και την βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας.
Προσπαθεί δε, να πετύχει τους στόχους του μέσα από ποικίλες δράσεις.
Το σχολείο μας για 2 περίπου ώρες, ταξίδεψε πίσω στο χρόνο, περπατώντας μέσα στο μεσαιωνικό κάστρο, μαθαίνοντας την πλούσια ιστορία του, βλέποντας την αρχιτεκτονική του, τα αρχαία του ερείπια, τη φύση του.
Όπως πολύ απλά και περιεκτικά μας εξήγησε ο εκπαιδευτικός του Κ.Π.Ε. ,οι άνθρωποι που παλιά ζούσαν μέσα στο κάστρο ήταν απόλυτα εξαρτημένοι από τη φύση γύρω τους άρα, διατηρούσαν την ισορροπία της και τη σέβονταν.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Στην προσπάθειά μας φέτος να παρέμβουμε αισθητικά στην αυλή του σχολείου μας , βοηθηθήκαμε από πολλούς ανθρώπους , τους οποίους οφείλουμε να ευχαριστήσουμε.
Είναι οι καθηγητές μας, του Λυκείου, του Γυμνασίου και οι δάσκαλοι του Δημοτικού, οι παράγοντες της τοπικής κοινωνίας , οι γονείς των παιδιών, οι κάτοικοι των Γόννων.
Είναι, τελευταίοι αλλά όχι ύστατοι, οι ίδιοι οι μαθητές , που με μεγάλο ενθουσιασμό και καθημερινή κουραστική εργασία , «άλλαξαν» την αυλή, δίνοντας ζωντανό παράδειγμα και στα μικρότερα παιδιά που έρχονται , για το τι μπορούμε να πετύχουμε όταν εργαζόμαστε ομαδικά!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου