Συντονιστής Εκπαιδευτικός: Βαρσάνης Κωνσταντίνος
Παιδαγωγική Ομάδα: Μανδάλη Ανδριάνα, Ρίζος Αθανάσιος
"Ο καιρός τρελάθηκε...", "συχνότερα τα ακραία καιρικά φαινόμενα", "θα ζήσουμε χειμώνες-κόλαση", "η απόψυξη έχει αρχίσει στους πόλους", "ζούμε σε έναν πλανήτη με μόνιμο καύσωνα"...
Αν θεωρείτε ότι όλα αυτά είναι απλά τίτλοι στα κεντρικά δελτία ειδήσεων και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, φαινόμενα μακρινά που δε μας αφορούν και σίγουρα δεν μπορούμε να τα αναχαιτίσουμε, μήπως πρέπει να το ξανασκεφτείτε;
Η αλλαγή του κλίματος συμβαίνει εδώ, συμβαίνει τώρα και μας αφορά όλους. Το κλίμα είναι στο χέρι μας, και καθένας μπορεί να αναλάβει δράση άμεσα.
Ας γίνουμε, λοιπόν, όλοι Πολίτες για το κλίμα
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Β' ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ
ΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΞΥΝΟΓΑΛΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΩΜΑΣ
ΠΡΕΝΤΖΕ ΕΡΙΚΕΡΝΤΟ
ΤΖΕΡΕΜΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΦΕΙΖΟ ΚΛΕΒΙΣ
Γ΄ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ (ΨΥΚΤΙΚΟΙ)
ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΙΤΟΥΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΧΑΝΤΑΙ ΣΟΚΟΛ
ΜΕΡΟΣ Ι
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου: η ατμόσφαιρα ως κουβέρτα
Οι ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί ανησυχητικά τις τελευταίες δεκαετίες λόγω των εντεινόμενων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων παγκοσμίως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα θερμότητα, η οποία αλλιώς εκλύεται στο διάστημα, oπότε ενισχύεται το "φαινόμενο του θερμοκηπίου" ή αλλιώς υπερθέρμανση του πλανήτη.
Το κλίμα της γης διαμορφώνεται από μια συνεχή ροή ενέργειας από τον ήλιο. Θερμική ενέργεια, η οποία προέρχεται από τις ακτίνες του ήλιου, διέρχεται μέσα από την ατμόσφαιρα και θερμαίνει την επιφάνεια της γης. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι λαμβάνουμε θερμότητα από τον ήλιο, που είναι απαραίτητη για να επιβιώνουμε στη γη.
Καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία, η γη εκπέμπει τη θερμική ενέργεια (υπέρυθρη ακτινοβολία) πίσω στην ατμόσφαιρα. Ένα ποσοστό αυτής της θερμότητας απορροφάται από αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4), το υποξείδιο του αζώτου (N2O), το όζον (O3) και οι υδρατμοί. Τα αέρια αυτά είναι γνωστά και ως αέρια του θερμοκηπίου.
Αυτά τα αέρια που ούτως ή άλλως βρίσκονται σε φυσικές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα, λειτουργούν ως κουβέρτα ή ως θερμοκήπιο και εγκλωβίζουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα, αποτρέποντας την αντανάκλασή της πολύ μακριά από τη γη. Διατηρούν έτσι τη μέση θερμοκρασία της γης στους 15°C περίπου: αυτή η θερμοκρασία είναι επαρκής για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας. Χωρίς αυτά τα αέρια, η μέση θερμοκρασία της γης θα ήταν περίπου - 18°C, θερμοκρασία που είναι πολύ χαμηλή για τη διατήρηση ζωής. Αυτό το φυσικό φαινόμενο θέρμανσης είναι γνωστό και ως «φαινόμενο του θερμοκηπίου».
Διοξείδιο του άνθρακα (CO2)
Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι το πιο σημαντικό από τα αέρια που διατηρούν ζεστή την ατμόσφαιρά μας. Τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια πριν, η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα ήταν πολύ υψηλότερη σε σχέση με σήμερα (80% σε σχέση με τη συγκέντρωση του 0,03 % που παρατηρείται σήμερα). Όμως, μέσω της φωτοσύνθεσης το ποσοστό της συγκέντρωσής του στην ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια του χρόνου ελαττώθηκε κατά πολύ. Όλη αυτή η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα εγκλωβίστηκε μέσα σε οργανισμούς, που στη συνέχεια σχημάτισαν ορυκτά, όπως οι γαιάνθρακες και το πετρέλαιο, στο στερεό φλοιό της γης.
Ο φυσικός κύκλος του διοξειδίου του άνθρακα
Κατά τη διάρκεια του φυσικού κύκλου του διοξειδίου του άνθρακα, η ποσότητα CO2 στην ατμόσφαιρά διατηρείται σε ισορροπία. Μέσω της αναπνοής και της αποσύνθεσης των φυτών αλλά και των ηφαιστειακών εκρήξεων, απελευθερώνεται φυσικό CO2 στην ατμόσφαιρα, όπου παραμένει για 100 περίπου χρόνια. Απομακρύνεται πάλι από την ατμόσφαιρα, μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών και μέσω της διάλυσης του στο νερό (για παράδειγμα, στους ωκεανούς). Η ποσότητα του φυσικά παραγόμενου CO2 εξισορροπείται σχεδόν απόλυτα από την ποσότητα που αφαιρείται με φυσικό τρόπο. Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όμως, έχουν επίδραση σε αυτό το ισοζύγιο, και είναι αυτές που σε μεγάλο βαθμό ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη .
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης και η αλλαγή του κλίματος επηρεάζουν την ευημερία των ανθρώπων και την επιβίωση φυτών και ζώων σε όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF Global Warming and Terrestrial Biodiversity Decline (Αύγουστος 2000), η αύξηση της θερμοκρασίας της γης θα μπορούσε να επηρεάσει καθοριστικά το ένα τρίτο των ενδιαιτημάτων των φυτών και των ζώων ως το τέλος του 21ου αιώνα. Αντίστοιχη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature (Ιανουάριος 2004) αποκαλύπτει ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση περισσότερων από ένα εκατομμύριο χερσαίων ειδών τα επόμενα πενήντα χρόνια. Σπάνια είδη, κατακερματισμένα οικοσυστήματα και περιοχές που βρίσκονται ήδη υπό πίεση λόγω της ρύπανσης και της αποψίλωσης των δασών είναι οι πιο ευάλωτες.
Η κατάσταση γίνεται κρίσιμη
- Η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας της γης αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο τα τελευταία 10.000 χρόνια. Η δεκαετία του 1990 ήταν η θερμότερη της τελευταίας χιλιετίας. Καθώς η γη ζεσταίνεται όλο και περισσότερο, οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη γίνονται εμφανείς από τις υψηλότερες κορυφές των βουνών ως τα βάθη των ωκεανών και από τον ισημερινό ως τους πόλους.
- Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης προκαλεί το λιώσιμο των παγετώνων σε κάθε γωνιά του κόσμου, θέτοντας εκατομμύρια ανθρώπων σε κίνδυνο λόγω πλημμυρών, ξηρασιών και έλλειψης πόσιμου νερού.
- Το 2002, η έκταση των Αρκτικών πάγων ήταν κατά 14% κάτω από το μέσο όρο των τελευταίων 24 ετών, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγων (National Snow and Ice Data Center) των ΗΠΑ, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και από έρευνα της NASA.
- Έκθεση που δημοσιοποιήθηκε από το WWF και από κορυφαίους μετεωρολόγους δείχνει ότι η παγκόσμια θέρμανση λόγω ανθρωπογενών αιτίων ήταν ένας βασικός παράγοντας της έντονης ξηρασίας που έπληξε την Αυστραλία το 2002, η οποία γενικά θεωρείται ως η χειρότερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ.
- Το 2003, την πιο θερμή χρονιά που έχει παρατηρηθεί στη Σκωτία από τότε που ξεκίνησαν οι σχετικές καταγραφές, παρατηρήθηκαν εκατοντάδες θάνατοι ενήλικων σολομών σε ποταμούς, καθώς η θερμοκρασία των νερών των ποταμών ανέβηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα αυτό το ψάρι να μην μπορεί να λάβει αρκετή ποσότητα οξυγόνου από το νερό.
- Οι ελλείψεις τροφής που σχετίζονται με την υπερθέρμανση των θαλασσών, προκάλεσαν τους θανάτους εκατοντάδων χιλιάδων θαλασσοπουλιών έξω από τις ακτές της Καλιφόρνιας.
- Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι στις διάφορες θαλάσσιες περιοχές του πλανήτη έχουν υποστεί σοβαρές βλάβες, λόγω των ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών των ωκεανών. Με τον τρέχοντα ρυθμό υποβάθμισης, το σύνολο του μεγάλου κοραλλιογενούς υφάλου στην Αυστραλία (Great Barrier Reef) μπορεί να νεκρωθεί μέσα στο χρονικό διάστημα ζωής ενός ανθρώπου. Οι καταστρεπτικές πρακτικές ψαρέματος, η ρύπανση, η ανάπτυξη κατά μήκος των ακτών και η κλιματική αλλαγή συνεισφέρουν στην καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων.
- Πόλεις όπως η Αθήνα, το Σικάγο, το Μιλάνο, το Νέο Δελχί και το Παρίσι έχουν βιώσει τις ολέθριες επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης παρελθόντων καυσώνων. Ο καύσωνας του 2003 στην Ευρώπη ήταν η αιτία να πεθάνουν 14.800 άνθρωποι στη Γαλλία, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά δεδομένα που δημοσιεύτηκαν τον Σεπτέμβριο του 2003, και 4.200 στην Ιταλία. Το Εθνικό Ινστιτούτο της Γαλλίας για την Υγεία και την Ιατρική Έρευνα εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία ο αριθμός θανάτων ήταν κατά μέσο όρο 60% υψηλότερος σε σχέση με το συνηθισμένο για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο του έτους.
- Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί ολόκληρα νησιωτικά έθνη που βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας στον Ειρηνικό και στον Ινδικό Ωκεανό.
Στο μέλλον...
- Υπερ-τυφώνες του τύπου Mitch, Floyd και Katrina μπορεί πολύ εύκολα να γίνουν ένα περισσότερο συνηθισμένο φαινόμενο. Εκτιμάται, ότι το κόστος για τις ασφαλιστικές εταιρίες από τις ζημιές που προκάλεσε ο Katrina έφθασε τα 34–50 δισεκατομμύρια δολάρια (Πηγή: European Environment Agency).
- Οι πλημμύρες, η ξηρασία και η εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, όπως η ελονοσία σε νέες περιοχές θα θέσουν τους πόρους τροφής και νερού κάτω από έντονη πίεση. Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης είναι δυνατό να προκαλέσει περιφερειακές συγκρούσεις, καθώς μεγάλος αριθμός περιβαλλοντικών προσφύγων θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τις εστίες του.
- Ο ταχύς ρυθμός αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης θέτει σε κίνδυνο το ένα τρίτο των δασικών εκτάσεων του πλανήτη, καθώς και τα είδη των οργανισμών που εξαρτώνται από τα δάση για την επιβίωσή τους.
ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει άνοδο του επιπέδου της στάθμης της θάλασσας μέχρι και κατά 5 χιλιοστά κάθε χρόνο, για τα επόμενα 100 χρόνια. Η άνοδος αυτή - ως αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας της γης - απειλεί ολόκληρα νησιωτικά έθνη που βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας στον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό.
Καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες, οι θάλασσες απορροφούν περισσότερη θερμότητα από την ατμόσφαιρα προκαλώντας την επέκταση και άνοδο της στάθμης των νερών τους. Ταυρόχρονα, οι πάγοι της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, καθώς και οι χερσαίοι παγετώνες θα συνεχίσουν να λιώνουν λόγω του θερμότερου κλίματος, και να συνεισφέρουν ακόμα περισσότερο στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC), έως το 2080 το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας μπορεί να αυξηθεί από 9 έως 48 εκ. σύμφωνα με ένα "σενάριο όπου οι εκπομπές διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα" και από 16 έως 69 εκ. σύμφωνα με ένα "σενάριο όπου οι εκπομπές φθάνουν σε υψηλά επίπεδα".
Αρκετά νησιωτικά κράτη στον Ειρηνικό Ωκεανό απειλούνται με καθολική εξαφάνιση. Ήδη δύο ακατοίκητα νησιά στο σύμπλεγμα νησιών Κιριμπάτι έχουν εξαφανιστεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Οι κάτοικοι του Φουνάφτι στο Τουβαλού και στο νησί Κιριμπάτι έχουν ξεκινήσει εκστρατεία για την εύρεση νέων κατοικιών: η εισχώρηση θαλασσινού νερού έχει καταστήσει μη πόσιμα τα υπόγεια ύδατα, ενώ οι καταστροφές από τυφώνες και τρικυμμίες είναι όλο και σφοδρότερες. Στο χωριό Σαολουαφάτα στη Σαμόα, οι χωρικοί έχουν παρατηρήσει ότι η ακτογραμμή τους έχει υποχωρήσει κατά 50 μέτρα την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα να έχουν αναγκαστεί να μετακινήσουν τα σπίτια τους προς την ενδοχώρα.
Πέρα από τα νησιά, αγροτικές και αστικές περιοχές κοντά σε ακτές σε ολόκληρο τον κόσμο θα απειληθούν λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τις 15 μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο, οι 13 βρίσκονται σε πεδινές περιοχές κοντά σε ακτές. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή επιβεβαιώνει ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει ήδη τα παράκτια οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των κοραλλιογενών υφάλων, των μαγγρόβιων οικοσυστημάτων και των αλίβρεκτων περιοχών (αλυκών).
Το ένα τρίτο της υγροτοπικής περιοχής του Εθνικού Kαταφυγίου Άγριας Ζωής Blackwater (Blackwater National Wildlife Refuge) στον κόλπο Τσέσαπικ των Η.Π.Α. έχει εξαφανιστεί από το 1938 και η υπόλοιπη έκταση του υγροτόπου, ο οποίος παρέχει ενδιαίτημα για πολλά υδρόβια πτηνά το χειμώνα, προβλέπεται ότι θα κατακλυσθεί από τα νερά μέσα σε 25 χρόνια. Ενώ το 50% της υπάρχουσας απώλειας θεωρείται ότι οφείλεται στην εξαγωγή νερού από τον υδροφόρο ορίζοντα, το υπόλοιπο 50% της απώλειας θεωρείται ότι οφείλεται στην άνοδο του επιπέδου της στάθμης της θάλασσας.
Στο Εθνικό Καταφύγιο Ζώων και Φυτών στον κόλπο Waccasassa στην Πολιτεία της Φλόριντα, οι ερευνητές συμπέραναν ότι τα είδη καρποφόρων φοινίκων (σαβάλ το φοινικάριον) και άλλα δέντρα υποφέρουν από την έκθεση στο θαλασσινό νερό, που οφείλεται στην παγκόσμια άνοδο της στάθμης της θάλασσας και γίνεται εντονότερη λόγω της ξηρασίας και της ελάττωσης της ροής του γλυκού νερού. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας υποστηρίζεται ότι έχει κατακλύσει 7.500 εκτάρια μαγγρόβιων περιοχών στο Εθνικό Πάρκο Σανταρμπάνς στο Μπαγκλαντές.
ΑΚΡΑΙΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) προβλέπει άνοδο της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης από 1,4°C έως 5,8°C έως το τέλος του αιώνα. Μια τέτοια αύξηση είναι πιθανό να εντείνει ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι έντονες βροχοπτώσεις, οι τυφώνες, οι καύσωνες.
- Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας (World Meteorological Organization - WMO) έχει προειδοποιήσει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορεί να ενταθούν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της γης και της αλλαγής του κλίματος. Παρόλο που νέα ακραία καιρικά φαινόμενα συνέβαιναν κάθε χρόνο σε κάποια περιοχή της γης, ο αριθμός αυτών βαίνει με αυξανόμενο ρυθμό τα τελευταία χρόνια.
- Έκθεση που δημοσιοποιήθηκε από το WWF και κορυφαίους μετεωρολόγους δείχνει ότι η παγκόσμια θέρμανση λόγω ανθρωπογενών αιτίων ήταν ένας βασικός παράγοντας της ξηρασίας στην Αυστραλία το 2002, η οποία θεωρείται ως η χειρότερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ.
- Πόλεις, όπως η Αθήνα, το Σικάγο, το Μιλάνο, το Νέο Δελχί και το Παρίσι έχουν βιώσει τις ολέθριες επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης παρελθόντων καυσώνων. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science επιβεβαιώνει ότι ο καύσωνας του καλοκαιριού του 2003, που προκάλεσε το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, ήταν ο χειρότερος στην Ευρώπη κατά τα τελευταία 500 τουλάχιστον χρόνια.
- Υπερ-τυφώνες του τύπου Mitch και Floyd μπορεί να γίνουν συνηθισμένο φαινόμενο.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι πλημμύρες και η ξηρασία εκτιμάται ότι θα απειλήσουν τους πόρους τροφής και νερού σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Κατά συνέπεια, η έλλειψη ζωτικών φυσικών πόρων, αλλά και η εξάπλωση ασθενειών όπως η ελονοσία, αναμένεται να προκαλέσουν περιφερειακές συγκρούσεις, καθώς μεγάλος αριθμός περιβαλλοντικών προσφύγων θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τις εστίες του.
ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ
Οι παγετώνες είναι αρχαίοι ποταμοί συμπιεσμένου χιονιού, οι οποίοι έρπουν στο ανάγλυφο του εδάφους, διαμορφώνοντας την επιφάνεια του πλανήτη. Αποτελούν το μεγαλύτερο απόθεμα γλυκού νερού του πλανήτη, καλύπτοντας συνολικά περιοχή ίση σε έκταση με αυτήν της Νότιας Αμερικής.
H υποχώρηση των παγετώνων άρχισε κατά τη μικρή παγετώδη περίοδο (γύρω στο 1850) και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, οι παγετώνες λιώνουν με ρυθμούς που δεν είναι δυνατό να εξηγηθούν με βάση ιστορικές τάσεις. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη (προβλέψεις κάνουν λόγο για 1,4°C έως 5,8°C έως το τέλος του αιώνα) είναι ένα γεγονός που συμβάλει στο λιώσιμο των πάγων.
Σύμφωνα με προσομοιώσεις προβλέπεται ότι μια άνοδος της θερμοκρασίας της τάξης των 4°C θα εξαλείψει σχεδόν όλους τους παγετώνες που υπάρχουν στον πλανήτη. Για τη Γροιλανδία τα σενάρια είναι ακόμα πιο απαισιόδοξα, καθώς το λιώσιμο των παγετώνων μπορεί να προκληθεί από μια αύξηση της θερμοκρασίας της τάξης των 2 έως 3°C. Σύμφωνα ακόμα και με το πιο αισιόδοξο σενάριο (best case scenario) μια άνοδος της τάξης του 1°C μαζί με μια αύξηση των βροχοπτώσεων και των χιονοπτώσεων θα έχει ως αποτέλεσμα οι παγετώνες να συνεχίσουν να χάνουν όγκο ακόμα και κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα.
Παρόλο που μόνο ένα μικρό ποσοστό των μόνιμων παγετώνων βρίσκονται εκτός της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, αυτοί οι παγετώνες είναι εξαιρετικά σημαντικοί, γιατί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή και η συρρίκνωσή τους επηρεάζει άμεσα τους ανθρώπινους πληθυσμούς και τα οικοσυστήματα. Το συνεχές και γενικευμένο λιώσιμο των παγετώνων κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα θα οδηγήσει σε πλημμύρες, σε ελλείψεις νερού για εκατομμύρια ανθρώπους και, λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών, σε καταστροφή πολλών παράκτιων κοινοτήτων και ενδιαιτημάτων.
Περιοχές σε κίνδυνο
• Ο Ισημερινός, το Περού και η Βολιβία – όπου η συρρίκνωση των παγετώνων δημιουργεί προβλήματα γιατί οι παγετώνες εφοδιάζουν τις περιοχές αυτές με νερό όλο το χρόνο και είναι συχνά η μόνη πηγή νερού για τις μεγάλες πόλεις κατά τη διάρκεια των ξηρών εποχών.
• Τα Ιμαλάϊα – όπου ο κίνδυνος καταστροφικών πλημμυρών είναι σοβαρός ενώ οι ποταμοί που τροφοδοτούνται από τους παγετώνες εφοδιάζουν με νερό το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης.
• Τα μικρής έκτασης νησιωτικά κράτη, όπως το Τουβαλού και ορισμένα από τα νησιά του Σολομώντα – όπου η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα έχει ως αποτέλεσμα την κάλυψη με νερό των χερσαίων περιοχών που βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο και τον κατακλυσμό ζωτικών αποθεμάτων υπόγειων υδάτων λόγω της εισχώρησης θαλασσινού νερού.
Η φύση σε κίνδυνο
• Η Βασιλική Τίγρης της Βεγγάλης - απειλούμενο είδος που θα χάσει μια μεγάλη έκταση του παγκόσμιου ενδιαιτήματός του, καθώς η περιοχή των Σαντάρμπανς θα κατακλυσθεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
• Τα πουλιά murrelet του Kittlitz - σπάνια πουλιά που έχουν εξειδικευτεί να κυνηγούν τα θηράματά τους στο θολό νερό των παγετώνων και τα οποία φτιάχνουν τις φωλιές τους στην επιφάνεια του πάγου.
• Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι - μοναδικοί οργανισμοί που μπορεί να νεκρωθούν λόγω έλλειψης ενέργειας από τον ήλιο, όταν ανέβει το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας.
ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΑΓΡΙΑ ΠΑΝΙΔΑ
Η αλλαγή του κλίματος που οφείλεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες μετρά ήδη τα πρώτα της θύματα. Ο χρυσός φρύνος (Bufo periglenes) και ο βάτραχος-αρλεκίνος (Atelopus varius) στην Κόστα Ρίκα εξαφανίστηκαν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της γης.
Τα ζώα και τα φυτά βρίσκονται κάτω από ολοένα και αυξανόμενο κίνδυνο λόγω της αλλαγής του κλίματος. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φύση και την άγια πανίδα εμφανίζονται με διάφορους τρόπους:
Ολοκληρωτική εξαφάνιση του ενδιαιτημάτων
Η πιο σημαντική απειλή από την αλλαγή του κλίματος στους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά προέρχεται από την ολική εξαφάνιση των ενδιαιτημάτων τους. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή επιβεβαιώνει ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει τα παράκτια οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των κοραλλιογενών υφάλων, των μαγγρόβιων οικοσυστημάτων και των αλίβρεκτων περιοχών (αλυκών).
Ανεπανόρθωτες αλλαγές στα οικοσυστήματα
Ακόμα και τα οικοσυστήματα που δε θα εξαφανιστούν ολοκληρωτικά, μπορεί να υποστούν σοβαρές και ανεπανόρθωτες αλλαγές, όπως αυτές που εμφανίζονται για παράδειγμα στους κοραλλιογενείς υφάλους. Η θέρμανση επηρεάζει τις κρύες θάλασσες καθώς και τις βιοκοινότητες στους πόλους. Η ελάττωση του βάρους των πολικών αρκούδων στην περιοχή του κόλπου Hudson στον Καναδά, που μπορεί να οδηγήσει σε υποβάθμιση της φυσικής κατάστασης των ενήλικων ατόμων και σε ελάττωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας, οφείλεται στο πρώιμο σπάσιμο των πάγων κατά την άνοιξη και σε επακόλουθη απώλεια θήρευσης, διάρκειας δύο εβδομάδων.
Καθώς αυξάνεται η μέση παγκόσμια θερμοκρασία, θα υπάρξει μετακίνηση των βέλτιστων ενδιαιτημάτων σε μεγαλύτερα ύψη ή σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη. Στις περιοχές όπου δεν υπάρχουν μεγαλύτερα ύψη ή όπου οι αλλαγές γίνονται με ταχύ ρυθμό, ώστε να μην είναι δυνατή η προσαρμογή των οικοσυστημάτων και των ειδών, θα παρουσιαστούν απώλειες σε τοπικό επίπεδο ή εξαφανίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα καλό παράδειγμα των παραπάνω αποτελεί η περίπτωση των πίκα (λαγόμορφα θηλαστικά της Ασίας).
Προσωρινές αλλαγές στα οικοσυστήματα
Άλλες αλλαγές στα οικοσυστήματα μπορεί να είναι προσωρινές, παρόλο που ο διαχωρισμός μεταξύ προσωρινών και μόνιμων αλλαγών είναι δύσκολος. Η ξηρασία είναι ένα καλό παράδειγμα προσωρινών αλλαγών, καθώς η αύξηση της συχνότητας των περιόδων ξηρασίας έχει μετρήσιμες επιπτώσεις σε πολλά είδη.
Ορισμένες από τις πιο έντονες αλλαγές των ενδιαιτημάτων που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος είναι αυτές που επηρεάζουν τους παγετώνες και τα στρώματα πάγου. Η απώλεια των παγετώνων αλλάζει τη συνολική οικολογία των ενδιαιτημάτων των ορεινών περιοχών. Οι διαχειριστές των προστατευόμενων περιοχών δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να αποτρέψουν αυτήν την απώλεια και βρίσκονται αναγκαστικά σε αναμονή, καθώς αλλάζουν τα οικολογικά δεδομένα μπροστά στα μάτια τους.
Μεμονωμένες αλλαγές σε είδη
Οι γρήγορες αλλαγές της θερμοκρασίας επηρεάζουν τις εποχές, με ασυνήθιστες διακυμάνσεις στις περιόδους των εποχών και χειμώνες μικρότερης διάρκειας. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές π.χ. στη βλάστηση των οφθαλμών των φυτών και στην κατασκευή των φωλιών από τα πουλιά. Στη Βρετανία υπάρχουν καταγραφές του χρόνου άνθησης και ανοίγματος των φύλλων από το 1736, οι οποίες παρέχουν μια ακλόνητη απόδειξη ως προς τις αλλαγές που σχετίζονται με το κλίμα. Μακροπρόθεσμες τάσεις προς πρωιμότερο ζευγάρωμα των πουλιών, πρωιμότερες αφίξεις των αποδημητικών πουλιών την άνοιξη και οψιμότερες αναχωρήσεις το φθινόπωρο έχουν παρατηρηθεί στη Βόρειο Αμερική, μαζί με αλλαγές στις μορφές μετανάστευσης στην Ευρώπη .
ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ
Η αλλαγή του κλίματος οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων που είναι εμφανή σε όλη την υφήλιο. Οι ασυνήθιστα δυνατές βροχοπτώσεις είναι μια σημαντική αιτία της έντασης των πλημμυρών.
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (World Meteorological Organization) έχει προειδοποιήσει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα (για παράδειγμα οι πολύ έντονες βροχοπτώσεις, οι πολύ έντονοι καύσωνες, οι τυφώνες κλπ.) μπορεί να βρίσκονται σε ανοδική πορεία, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της γης και της αλλαγής του κλίματος. Οι μεγάλες πλημμύρες που συνέβαιναν μόνο κάθε 100 χρόνια, τώρα είναι πιθανό να εμφανίζονται κάθε 10 ή κάθε 20 χρόνια. Οι επιπτώσεις των πλημμυρών μπορεί να είναι ολέθριες: καταστροφή σπιτιών, καλλιεργειών και άλλων περουσιακών στοιχείων, απειλές για την άγρια πανίδα, απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι η μόνη αιτία πρόκλησης πλημμυρών. Άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες παίζουν επίσης βασικό ρόλο. Τα δάση που βρίσκονται ανάντη των ρευμάτων των ποταμών απορροφούν μεγάλη ποσότητα νερού. Η καταστροφή αυτών των περιοχών αυξάνει τον κίνδυνο των πλημμυρών.
Οι υγρότοποι επίσης, λειτουργούν ως σφουγγάρια, απορροφώντας μεγάλη ποσότητα υγρασίας, Ωστόσο, πολύ συχνά αποστραγγίζονται για να χρησιμοποιηθούν για αγροτικές δραστηριότητες ή για οικοπεδοποίηση. Σταματώντας την αποψίλωση των δασών και αναδασώνοντας τις περιοχές ανάντη των ποτάμιων ρευμάτων, ανακόπτοντας την αποστράγγιση των υγροτόπων και αποκαθιστώντας τους υποβαθμισμένους υγροτόπους, μπορούμε να ελαττώσουμε σημαντικά τη σφοδρότητα των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος ως προς τα πλημμυρικά φαινόμενα .
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Μια πιθανή αύξηση της θερμοκρασίας της γης κατά 2οC, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή της Μεσογείου κατά 1ο με 2οC πάνω από τα σημερινά επίπεδα, γεγονός που θα θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο την ήδη ευαίσθητη οικολογική ισορροπία.
Βράζει ο Παράδεισος;
Ο πλούτος της Μεσογείου συνδέεται αναπόσπαστα με τις κλιματικές της συνθήκες. Το ζεστό ξηρό καλοκαιρινό κλίμα σε συνδυασμό με την 45.000 χλμ. ακτή κάνει την περιοχή τον πιο δημοφιλή προορισμό διακοπών σε όλο τον κόσμο, καθώς συγκεντρώνει το 30% του τουρισμού και των τουριστικών εσόδων παγκοσμίως. Τα ζεστά καλοκαίρια, σε συνδυασμό με τους ήπιους υγρούς χειμώνες, επιτρέπουν να αναπτύσσεται η γεωργία ως αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομίας στην περιοχή. Τη λεκάνη της Μεσογείου καλύπτουν επίσης περισσότερα από 40 εκατ. εκτάρια δάσους, τα οποία φιλοξενούν μια τεράστια βιοποικιλότητα.
Σήμερα αυτός ο φυσικός πλούτος βρίσκεται ήδη κάτω από τρομερή πίεση εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού και της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση.
Αναλύσεις μελλοντικών πιθανών κλιματικών εξελίξεων δείχνουν ότι τα επόμενα 20 με 50 χρόνια θα παρατηρηθεί μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης κατά 2οC. Το χρονικό αυτό διάστημα είναι σχετικά μικρό για να αναπτυχθούν πολιτικές που θα επιφέρουν αλλαγές στις συνήθειες της κοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κυβερνήσεις και οργανισμοί, όπως το WWF, τονίζουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2οC είναι πάρα πολύ μεγάλη και θα πρέπει να καταβληθούν τεράστιες προσπάθειες από όλους τους εμπλεκόμενους, ώστε η αύξηση τελικά να είναι πολύ χαμηλότερη από αυτό το επικίνδυνο όριο.
Κύματα καύσωνα: Αν η μέση θερμοκρασία της γης αυξηθεί κατά 2οC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, το κλίμα στην περιοχή της Μεσογείου θα γίνει πιο ζεστό, ξηρότερο και ευμετάβλητο. Η ετήσια μέση θερμοκρασία στην περιοχή θα αυξηθεί κατά 1-2οC πάνω από τις σημερινές συνθήκες, αλλά στις ηπειρωτικές περιοχές, όπως στην Τουρκία και τη βόρεια Ιταλία, που βρίσκονται πολύ μακριά από τις ήπιες επιδράσεις της θάλασσας, οι μέγιστες θερμοκρασίες μπορεί να αυξηθούν μέχρι και 5οC. Οι καύσωνες και οι πολύ ζεστές μέρες αναμένεται να αυξηθούν, ειδικά στις ηπειρωτικές περιοχές. Ακόμα και στα ελληνικά νησιά του βορείου Αιγαίου με την καταπραϋντική θαλάσσια αύρα θα αυξηθούν οι μέρες με καύσωνα.
Λιγότερες βροχές: Τα όμβρια ύδατα ετησίως προβλέπεται να μειωθούν κατά ένα πέμπτο στη Νότια Μεσόγειο, ενώ η μείωση των καλοκαιρινών βροχοπτώσεων στη βόρεια Μεσόγειο θα ξεπεράσει το 30%. Οι περίοδοι ξηρασίας αναμένεται να μεταβληθούν ως προς το χρόνο και να επεκταθεί η διάρκειά τους. Ακόμα και αν αυξηθούν οι μέρες ξηρασίας, περισσότερες και πιο έντονες βροχοπτώσεις αναμένεται να πλήξουν την Ιταλία, τη δυτική Ελλάδα, την νότια Γαλλία και το βορειοδυτικό τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου.
Πυρκαγιές: Αν αυξηθεί κατά 2οC η θερμοκρασία της γης, ολόκληρο το νότιο τμήμα της Μεσογείου κινδυνεύει από δασικές πυρκαγιές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στην Ιβηρική Χερσόνησο, τη βόρεια Ιταλία και τα Βαλκάνια η περίοδος υπερβολικού κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιάς θα ξεπεράσει τον ένα μήνα.
Καλλιέργειες: Το ζεστότερο και ξηρότερο κλίμα είναι πιθανό να οδηγήσει σε μείωση της αγροτικής σοδειάς, ιδιαίτερα στις θερινές καλλιέργειες που δεν αρδεύονται. Τα φασόλια, η σόγια και οι φακές είναι οι καλλιέργειες που θα πληγούν περισσότερο στην περιοχή, και οι σοδειές θα μειωθούν μέχρι και 40% ανάλογα με την τοποθεσία. Οι επιπτώσεις δε θα είναι παντού οι ίδιες. Η μείωση στη σοδειά των καλλιεργειών θα πλήξει περισσότερο τη νότια από τη βόρεια Μεσόγειο. Κάποιες αγροτικές στρατηγικές μπορούν ακόμα να κάνουν τις καλλιέργειες πιο ανθεκτικές στο πιο ζεστό και ξηρότερο κλίμα, σε όλη την περιοχή. Αυτές οι στρατηγικές, όμως, απαιτούν 40% περισσότερο νερό για άρδευση, το οποίο μπορεί να είναι ή να μην είναι διαθέσιμο, αν η αύξηση της θερμοκρασίας της γης φτάσει τους 2οC.
Τουρισμός: Πιο συχνοί καύσωνες και πυρκαγιές των δασών μπορεί να αποθαρρύνουν τις καλοκαιρινές διακοπές στην περιοχή της Μεσογείου. Η εποχή της άνοιξης και του φθινοπώρου μπορεί να ελκύσει κάποιους επισκέπτες, αλλά οι οικογένειες θα κάνουν αλλού τις διακοπές τους. Αρκετοί επισκέπτες από τη βόρεια Ευρώπη μπορεί να προτιμήσουν να μην έρθουν καθόλου.
Νερό: Το ξηρότερο κλίμα, σε συνδυασμό με τη μείωση των όμβριων υδάτων και της απορροής από το έδαφος, καθώς και η αυξανόμενη ζήτηση από το γεωργικό τομέα, θα οξύνουν το ήδη μεγάλο πρόβλημα νερού στην περιοχή.
Βιοποικιλότητα: Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας της γης πάνω από 2οC θα επιφέρει απώλεια των φυτικών ειδών στην περιοχή της βόρειας Μεσογείου σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, ενώ οι απώλειες αυτές θα υπερβούν το 80% στη βόρεια και κεντρική Ισπανία και στα βουνά, κυρίως της Γαλλίας. Η αύξηση εμφάνισης δασικών πυρκαγιών θα αυξηθούν τα πράσινα εισβάλλοντα είδη, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται συχνότερες και πιο καταστροφικές πυρκαγιές.
Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Αλλαγές στο ρεύμα του κόλπου του Μεξικού
Τρόπος μεταφοράς της θερμότητας από τους ωκεανούς
Σύμφωνα με το μοντέλλο του παγκόσμιου ιμάντα μεταφοράς οι ωκεανοί μεταφέρουν θερμική ενέργεια από τους τροπικούς προς τους πόλους και το αντίστροφο, μέσω του οποίου ρυθμίζεται το κλίμα της γης.
Σε γενικές γραμμές, οι ωκεανοί διαχωρίζονται σε δύο στρώματα: ένα θερμό, επιφανειακό στρώμα που είναι πολύ πιο λεπτό σε σχέση με το κρύο, βαρύτερο και κατώτερο στρώμα. Το κρύο, κατώτερο στρώμα είναι σημαντικό, επειδή κατακρατά μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων που αποτελούν και τη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
Τα νερά των ωκεανών στην επιφάνεια θερμαίνονται στους τροπικούς και στη συνέχεια κινούνται προς τους πόλους – καθοδηγούμενα από τους ανέμους και την περιστροφή της γης – όπου χάνουν τη θερμότητά τους, αυξάνεται η αλατότητά τους, γίνονται πυκνότερα, καταβυθίζονται και συνεχίζουν την κυκλοφορία μέσα στους ωκεανούς. Έως και 1.000 χρόνια είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση της επανακυκλοφορίας των νερών στους ωκεανούς.
Πηγή: NASA Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, Ocean Surface Topography from Space (Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της NASA, Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια, Τοπογραφία της επιφάνειας των ωκεανών από το διάστημα)
Το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού
Από τα ωκεάνια ρεύματα, το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού είναι ένα από τα ισχυρότερα. Μεταφέρει θερμότητα στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική. Στην πραγματικότητα, η μέση ετήσια θερμοκρασία στη Βορειοδυτική Ευρώπη είναι γύρω στους 9°C υψηλότερη σε σχέση με τη μέση θερμοκρασία σε αυτό το γεωγραφικό πλάτος, λόγω του ρεύματος του κόλπου. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί είναι ο εξής: το επιφανειακό νερό στο Βόρειο Ατλαντικό ψύχεται λόγω των ανέμων από τις Αρκτικές περιοχές. Αυξάνεται η αλατότητα και η πυκνότητά του, ιδιότητες που το κάνουν να βυθιστεί στον πυθμένα του ωκεανού. Στη συνέχεια, το κρύο νερό μετακινείται προς τον ισημερινό, όπου αρχίζει να θερμαίνεται με αργούς ρυθμούς. Για την αντικατάσταση όλης αυτής της ποσότητας κρύου νερού, το ρεύμα του κόλπου μετακινεί θερμό νερό από τον Κόλπο του Μεξικού προς το Βόρειο Ατλαντικό.
Μπορεί να διακοπεί η ροή του;
Μετά το τέλος της τελευταίας περιόδου των παγετώνων και μετά το λιώσιμο τεράστιων ποσοτήτων πάγου, ελαττώθηκε η αλατότητα των νερών του Βόρειου Ατλαντικού, λόγω της εισροής όλου αυτού του νέου γλυκού νερού. Ως αποτέλεσμα, τα ωκεάνια ύδατα στο Βόρειο Ατλαντικό ήταν λιγότερο πυκνά και δεν καταβυθίζονταν πλέον, το οποίο προκάλεσε τη διακοπή της ροής του ρεύματος του Κόλπου του Μεξικού. Οι θερμοκρασίες στη Βορειοδυτική Ευρώπη ελαττώθηκαν κατά 5°C μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες. Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί και στο μέλλον: μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και των ατμοσφαιρικών κατακρημνίσεων μπορεί να προκαλέσει την εισροή πολύ μεγαλύτερης ποσότητας γλυκού νερού στο Βόρειο Ατλαντικό.
Επιπτώσεις
Ενδεχόμενη αποδυνάμωση της ροής του ρεύματος του Κόλπου θα προκαλέσει χαμηλότερες θερμοκρασίες στη Βορειοδυτική Ευρώπη και στη Βορειοανατολική Αμερική. Ωστόσο, η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου θα έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση από την πιθανή επίπτωση της ψύξης.
Σημαντική ψύξη λόγω της αποδυνάμωσης της ροής του ρεύματος του κόλπου δεν είναι πιθανή αυτόν τον αιώνα .
ΜΕΡΟΣ ΙΙ
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ !!
Λύσεις υπάρχουν – πρέπει να δράσουμε ΤΩΡΑ, και μπορούμε να το κάνουμε!
Η αιολική ενέργεια υπήρξε και πάλι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πηγή ενέργειας παγκοσμίως. Αυτό δείχνει ότι ήδη διαθέτουμε τις τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών του CO2 και την επίλυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αλλά και την προθυμία να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις τεχνολογίες. Οι ανανεώσιμες αυτές πηγές ενέργειας λειτουργούν και απαιτούν μικρή δαπάνη.
Όλο και περισσότερα άτομα συνειδητοποιούν τη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας. Μικρότερη χρήση ενέργειας ισούται με λιγότερη ρύπανση. Επιπλέον, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή, δε συμβάλλουν καθόλου στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ο συνδυασμός αυτός όχι μόνο δίνει λύση στο πρόβλημα της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, αλλά μειώνει και άλλες εκπομπές αερίων που επιβαρύνουν τον αέρα στις πόλεις, επιδεινώνουν το άσθμα των πολιτών και συμβάλλουν στο σχηματισμό όξινης βροχής. .
Ποιοι ΠΡΕΠΕΙ είναι οι ΣΤΟΧΟΙ μας:
• Να μην αυξηθεί η μέση παγκόσμια θερμοκρασία πάνω από 2οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
• Να δουλέψουμε σε όλο τον πλανήτη για να μειωθούν οι εκπομπές CO2 στον τομέα παραγωγής ενέργειας, τον κύριο υπεύθυνο για την αλλαγή του κλίματος. Αυτό θα σημαίνει λιγότερο άνθρακα και πολύ περισσότερη καθαρή ανανεώσιμη ενέργεια και ενεργειακή αποδοτικότητα.
• Να αναζητήσουμε λύσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες για σημαντική μείωση των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και παράλληλα να επιδιώκουμε στόχους τοπικής ανάπτυξης όπως είναι η παροχή καθαρής ενέργειας σε όσους δε διαθέτουν υπηρεσίες ενέργειας.
• Να επιδιώξουμε τον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου μέσα από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας- όπως είναι ο αέρας, ο ήλιος και η βιομάζα – και μια πιο αποδοτική χρήση της ενέργειας.
• Να πιέσουμε τα κράτη ώστε να αναπτύξουν εθνικά προγράμματα διαχείρισης των επιπτώσεων και να προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε την αλλαγή του κλίματος που θα επιφέρει καταστροφή περιοχών πλούσιων σε άγρια πανίδα και χλωρίδα, όπως τα εθνικά πάρκα και οι βιότοποι.
• Να βοηθήσουμε τις κοινότητες να προσαρμοστούν στο μεταβαλλόμενο κλίμα. Η αποκατάσταση υποβαθμισμένων δασών, υγροτόπων και άλλων οικοσυστημάτων αυξάνει την αντοχή τους. Χωρίς το έργο αυτό, η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το τελειωτικό χτύπημα στα ήδη επιβαρυμένα οικοσυστήματα και στους ανθρώπινους πληθυσμούς που εξαρτώνται από αυτά.
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αποτελεσματικές, οικονομικές και εφικτές!
Ανανεώσιμη ενέργεια είναι η ενέργεια που αντλείται από πηγές, οι οποίες δεν εξαντλούνται ή αντικαθίστανται, όπως η αιολική, η ηλιακή, η υδροηλεκτρική η γεωθερμική και η ενέργεια από βιομάζα. Οι ανανεώσιμες πηγές δεν εξαντλούνται πρακτικά ποτέ και δε ρυπαίνουν.
Οι κύριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
• Η αιολική ενέργεια γίνεται όλο και πιο δημοφιλής αφού το κόστος παραγωγής πέφτει ραγδαία - γεγονός που την καθιστά ολοένα πιο ανταγωνιστική έναντι της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.
• Η ηλιακή ενέργεια σήμερα είναι 90% φθηνότερη από ό,τι τη δεκαετία του 1970. Στα σπίτια που διαθέτουν ηλιακή οροφή μπορεί να παράγεται περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζονται ορισμένες ώρες της ημέρας, η οποία δυνητικά θα μπορούσε να μεταπωλείται στις τοπικές εταιρείες ηλεκτρισμού.
• Η υδροηλεκτρική ενέργεια μπορεί να προέρχεται από σταθμούς παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, από τις παλίρροιες, ή από θαλάσσια κύματα.
• Η γεωθερμική ενέργεια έχει να κάνει με τη χρήση της θερμότητας της Γης για την παραγωγή ενέργειας. Οι αντλίες γεωθερμικής ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν παντού.
• Η ενέργεια από βιομάζα είναι η ενέργεια που προέρχεται από οργανική ύλη. Η ενέργεια που είναι για παράδειγμα αποθηκευμένη στα φυτά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας με πολλές διαφορετικές μεθόδους, όπως η αποσύνθεση, η καύση ή η αεριοποίηση.
• Η πυρηνική ενέργεια ενίοτε προωθείται ως τρόπος καταπολέμησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όμως το WWF υποστηρίζει ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, καθώς επιφυλάσσει σοβαρούς κινδύνους ατυχήματος και παράγει απόβλητα υψηλής τοξικότητας.
Παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση
Το 2000, η παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση έφτασε σε επίπεδο περίπου 410.000 PJ (1 petajoule = 278 εκατομμύρια kWh). Από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μόνο η υδροηλεκτρική συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια (6%) και της παγκόσμιας ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια (19%). Κατά προσέγγιση, το 88% της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια καλύπτεται με τη χρήση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο: 44%, γαιάνθρακες: 24%, φυσικό αέριο: 23 %).
Το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Από τεχνικής πλευράς, το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (δηλ. η ποσότητα ενέργειας που μπορεί να αντληθεί από την φυσική προσφορά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με χρήση υπαρχουσών τεχνολογιών) είναι πολύ μεγαλύτερο από την παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση.
Η ηλιακή ακτινοβολία που δέχεται η Γη είναι σχεδόν 7.000 φορές περισσότερη από την τρέχουσα παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας. Θεωρητικά, η τρέχουσα παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας θα μπορούσε να καλυφθεί με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε συνολική περιοχή επιφάνειας 700χλμ. x 700χλμ. Ωστόσο, το δυναμικό από τεχνικής πλευράς δεν αντιστοιχεί στο πραγματικό διαθέσιμο δυναμικό από τη στιγμή που θα ληφθούν υπόψη οικονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Επίσης, απαιτείται χρόνος για να αναπτυχθούν οι κατάλληλες υποδομές και η τεχνογνωσία.
Διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος
Η εξάπλωση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας θα συμβάλει σημαντικά στον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με τη συμβατική ενεργειακή αλυσίδα και παράλληλα θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που είναι η κύρια αιτία της αλλαγής του κλίματος.
Η κλιματική αλλαγή συνιστά καίρια απειλή για το φυσικό περιβάλλον με πολλαπλές επιπτώσεις, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι υψηλότερες ακραίες θερμοκρασίες, οι ξηρασίες και οι πιο ραγδαίες και συχνές καταιγίδες. Η αλλαγή του κλίματος ενδέχεται επίσης να οδηγήσει στην εξαφάνιση του 15-37% των ειδών που ζουν πάνω στον πλανήτη μέχρι το 2050.
Εκτόνωση εντάσεων
Τη στιγμή που οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες εξαρτώνται σήμερα από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα (ας σκεφτούμε και την επίδραση που έχει η άνοδος της τιμής του πετρελαίου, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες), οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας αποτελούν μια ευκαιρία για αποκεντρωμένη προμήθεια ενέργειας.
Τέτοιου τύπου αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας τοπικά, και είναι πολύ λιγότερο επιρρεπής στη διαφθορά και στις κρίσεις. Οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας δεν ανοίγουν μόνο προοπτικές για την περιβαλλοντικά συμβατή αναδιάρθρωση της ενεργειακής μας αλυσίδας. Συμβάλλουν επίσης στην εκτόνωση εντάσεων στην παγκόσμια αγορά ενέργειας, και κατ’ επέκταση σε πολιτική και οικονομική ασφάλεια.
Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρουσιάζουν καταπληκτικό δυναμικό ως προς την δημιουργία και διαφύλαξη θέσεων εργασίας. Μελέτη του WWF για τη Βιομάζα «Biomass Study» εντοπίζει ένα δυναμικό απασχόλησης της τάξεως των 170.000-290.000 θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης στις χώρες του ΟΟΣΑ μόνο και μόνο από αυτή την συγκεκριμένη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Οι εν λόγω θέσεις εργασίας υπολογίζεται ότι θα δημιουργηθούν κυρίως σε αγροτικές, αδύναμες από πλευράς υποδομών, περιοχές και θα είναι ως εκ τούτου εξαιρετικά σημαντικές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσης προβλέπει ότι η σταθερή προμήθεια ανανεώσιμης ενέργειας θα έχει θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση. Η Κομισιόν ορίζει μια Κοινοτική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Λευκή Βίβλο με τίτλο "Ενέργεια για το Μέλλον: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας". Η Λευκή αυτή Βίβλος έγινε Κοινοτική Οδηγία για την προαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές (οδηγία 77/2001/ΕΚ) με διπλό στόχο: 12,5% της ενεργειακής κατανάλωσης και 22,1% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2010. Σύμφωνα με την Κομισιόν, διπλασιάζοντας το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ σε 22,1% μέχρι το 2010, θα δημιουργηθούν περίπου 500.000 νέες θέσεις εργασίας. Με την υιοθέτηση της Οδηγίας 77/2001/ΕΚ, η Ελλάδα δεσμεύτηκε να παράγει το 20,1% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Δυστυχώς, η χώρα μας φαίνεται ότι δε θα επιτύχει αυτόν το στόχο.
ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ
Δε χρειάζεται να περιμένουμε να κινητοποιηθούν οι πολιτικοί. Είναι εύκολο να πάρουμε το κλίμα στο χέρι μας τώρα!
Έχετε πραγματικά σβήσει την τηλεόρασή σας;
Σε μια μελέτη που διεξήγαγε το 2001 ο ΟΟΣΑ, υπολογίστηκε ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από την κατάσταση αναμονής των ηλεκτρικών συσκευών (stand-by) ανέρχεται σε 13% της οικιακής χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ. Προσπάθειες που έγιναν για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα μέσω λήψης μέτρων σε εθελοντική βάση δεν έχουν παρουσιάσει μέχρι στιγμής αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
Κι όμως, είναι πολύ εύκολο να καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια. Η εξοικονόμηση ενέργειας και η ενεργειακή αποδοτικότητα είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης
Το WWF καλεί τις κυβερνήσεις να στοχεύσουν σε μείωση τουλάχιστον του 1% της εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας ετησίως μέσω μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτή η ενεργειακή μείωση μπορεί να επιτευχθεί διατηρώντας παράλληλα μία οικονομική ανάπτυξη της τάξης του 1-2%, όπως έχει προβλεφθεί. Υπάρχουν διαθέσιμα πολλά μέτρα και τεχνολογίες, που αν υλοποιηθούν μπορούν να συμβάλουν σε ένα ετήσιο ποσοστό αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας 3% ή και περισσότερο στις ευρωπαϊκές οικονομίες.
Μπορείτε να αρχίσετε, σήμερα κιόλας, να περιορίζετε τη δική σας σχετιζόμενη με την υπερθέρμανση του πλανήτη ρύπανση. Με ποιον τρόπο; Περιορίζοντας τη σπατάλη ενέργειας, και χρησιμοποιώντας περισσότερη "καθαρή" ενέργεια. Παραθέτουμε ορισμένες συμβουλές:
Στο σπίτι:
• Εάν πρόκειται να αγοράσετε ηλεκτρικές συσκευές προμηθευθείτε μοντέλα με όσο μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα αντέχει ο προϋπολογισμός σας. Μπορεί να είναι ακριβότερα, αλλά βγάζουν ό,τι σας κόστισαν μέσω των χαμηλότερων λογαριασμών του ηλεκτρικού που σας έρχονται.
• Αντικαταστήστε τους λαμπτήρες που χρησιμοποιείτε πιο πολύ με λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας. Είναι ακριβότεροι από τους συνηθισμένους, αλλά τελικά εξοικονομείτε χρήματα επειδή καταναλώνουν μόνο περίπου το 1/4 της ηλεκτρικής ενέργειας και δίνουν τον ίδιο φωτισμό. Επιπλέον, έχουν τουλάχιστον τετραπλάσια διάρκεια ζωής από έναν κανονικό λαμπτήρα! Περισσότερα για τους λαμπτήρες εξοικονόμησης .
• Σβήνετε τα φώτα όταν δεν τα χρειάζεστε.
• Μην αφήνετε σε κατάσταση αναμονής (stand by), αλλά σβήνετε πραγματικά τις ηλεκτρικές συσκευές (τηλεοράσεις, βίντεο, στερεοφωνικά, υπολογιστές) όταν δεν τις χρησιμοποιείτε.
• Φράξτε τις χαραμάδες των κουφωμάτων σε πόρτες και παράθυρα. Τα ρεύματα αέρα κάνουν το σπίτι σας να χάνει ενέργεια.
• Μονώστε τον θερμοσίφωνά σας, τη σοφίτα, τα πατώματα και τους τοίχους. Τοποθετήστε αλουμινόχαρτο πίσω από τα καλοριφέρ που ακουμπάνε σε εξωτερικούς τοίχους.
• Τοποθετήστε ηλιακούς συλλέκτες στη στέγη του σπιτιού σας. Έτσι μετατρέπετε το σπίτι σας σε σταθμό παραγωγής ενέργειας!
• Χρησιμοποιείτε το πλυντήριο ρούχων ή το πλυντήριο πιάτων μόνο όταν είναι γεμάτο. Χρησιμοποιείτε σκόνη πλυσίματος κατάλληλη για πλύσιμο σε χαμηλή θερμοκρασία, και προτιμάτε τα οικονομικά προγράμματα.
• Κατεβάστε το θερμοστάτη της θέρμανσης κατά 1oC. Χρειάζεται πραγματικά να θερμαίνετε το σπίτι σας σε θερμοκρασία άνω των 22oΚελσίου; Είναι τεράστια η ποσότητα ενέργειας που απαιτείται. Αντ' αυτού, φορέστε ένα πουλόβερ.
• Μην αφήνετε την πόρτα του ψυγείου ανοιχτή περισσότερο χρόνο από όσο είναι απαραίτητο. Αφήνετε το ζεστό φαγητό να κρυώσει εντελώς πριν το βάλετε στο ψυγείο ή στον καταψύκτη. Κάνετε τακτικά απόψυξη και ρυθμίστε το ψυγείο στη σωστή θερμοκρασία. Εάν το επιτρέπει ο χώρος σας, μην τοποθετείτε δίπλα-δίπλα ηλεκτρικές κουζίνες με ψυγεία ή καταψύκτες.
Στη δουλειά ή στο σχολείο:
Πολλές από τις συμβουλές που ισχύουν για το σπίτι, ισχύουν και για το χώρο εργασίας και για το σχολείο. Επιπροσθέτως, όμως, μπορείτε να κάνετε και τα ακόλουθα:
• Φροντίστε να γίνει ένας «ενεργειακός έλεγχος» στα κτίριά σας. Ειδικοί θα σας αναλύσουν πού σπαταλάτε ενέργεια και τι μπορείτε να κάνετε γι' αυτό. Ζητήστε από την εταιρεία σας να κάνει έναν έλεγχο όλης της χρήσης ενέργειάς της, συμπεριλαμβανόμενων των διαδικασιών παραγωγής και των οχημάτων, και να αναζητήσει κι άλλους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να γίνει και στο σχολείο σας.
• Αγοράζετε εξοπλισμό γραφείου (υπολογιστές, φωτοτυπικά, εκτυπωτές) με τη μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα: έτσι εξοικονομείτε χρήματα από τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος.
• Σβήνετε την οθόνη του υπολογιστή, όταν κάνετε διάλειμμα.
• Εξοικονομήστε χαρτί (και την ενέργεια που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του) τυπώνοντας και στις δύο πλευρές, και ανακυκλώνοντας το χρησιμοποιημένο χαρτί.
Όταν είστε στο δρόμο:
• Όταν είναι να κάνετε μικρές διαδρομές, αφήστε το αυτοκίνητο στο σπίτι.
• Χρησιμοποιείτε ποδήλατο για μικρές διαδρομές και ψώνια στη γύρω περιοχή. Έτσι διατηρείτε και τη φόρμα σας!
• Για τις μεγαλύτερες διαδρομές, χρησιμοποιείτε περισσότερο τις δημόσιες συγκοινωνίες, όπως λεωφορεία, μετρό, τρένο.
• Μοιραστείτε διαδρομές με αυτοκίνητο με συναδέλφους ή φίλους - μέχρι και 1/3 των διαδρομών που γίνονται με αυτοκίνητο αντιστοιχεί στην καθημερινή μας διαδρομή μέχρι τη δουλειά.
• Εάν πρέπει να αγοράσετε αυτοκίνητο, αγοράστε ένα με υψηλή αποδοτικότητα στα καύσιμα, που να είναι φιλικό στο περιβάλλον. Έτσι θα εξοικονομείτε χρήματα, και δε θα απελευθερώνεται διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
• Όταν περιμένετε μέσα στο αυτοκίνητο, σβήνετε τη μηχανή.
• Βεβαιωθείτε ότι τα ελαστικά σας έχουν τη σωστή ζυγοστάθμιση - μπορείτε έτσι να εξοικονομήσετε μέχρι και το 5% του κόστους της βενζίνης.
• Βγάζετε τη σχάρα του αυτοκινήτου και παίρνετε τα βαριά αντικείμενα από το πόρτ μπαγκάζ όταν δεν τα χρησιμοποιείτε.
Βάλτε όσους περισσότερους μπορείτε στο κλίμα! Μιλήστε τους για τη δράση σας στον αγώνα ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Πάρτε από κοινού πρωτοβουλίες στον εργασιακό σας χώρο, στο σπίτι, στο σχολείο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• http://el.wikipedia.org
• http://medgreece.gr
• http://www.neo.gr/website/ergasiamathiti/36.htm
• http://www.plant-management.gr/index.php?id=1690
• http://www.oikologio.gr/component/option,com_smf/Itemid,27/topic,1279.0/
• http://ecorec.gr
• http://www.greenpeace.org/greece/137368/137396/138748
• http://wwf.gr/
Παιδαγωγική Ομάδα: Μανδάλη Ανδριάνα, Ρίζος Αθανάσιος
"Ο καιρός τρελάθηκε...", "συχνότερα τα ακραία καιρικά φαινόμενα", "θα ζήσουμε χειμώνες-κόλαση", "η απόψυξη έχει αρχίσει στους πόλους", "ζούμε σε έναν πλανήτη με μόνιμο καύσωνα"...
Αν θεωρείτε ότι όλα αυτά είναι απλά τίτλοι στα κεντρικά δελτία ειδήσεων και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, φαινόμενα μακρινά που δε μας αφορούν και σίγουρα δεν μπορούμε να τα αναχαιτίσουμε, μήπως πρέπει να το ξανασκεφτείτε;
Η αλλαγή του κλίματος συμβαίνει εδώ, συμβαίνει τώρα και μας αφορά όλους. Το κλίμα είναι στο χέρι μας, και καθένας μπορεί να αναλάβει δράση άμεσα.
Ας γίνουμε, λοιπόν, όλοι Πολίτες για το κλίμα
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Β' ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑΣ
ΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΞΥΝΟΓΑΛΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΩΜΑΣ
ΠΡΕΝΤΖΕ ΕΡΙΚΕΡΝΤΟ
ΤΖΕΡΕΜΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΦΕΙΖΟ ΚΛΕΒΙΣ
Γ΄ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ (ΨΥΚΤΙΚΟΙ)
ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΙΤΟΥΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΧΑΝΤΑΙ ΣΟΚΟΛ
ΜΕΡΟΣ Ι
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου: η ατμόσφαιρα ως κουβέρτα
Οι ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα έχουν αυξηθεί ανησυχητικά τις τελευταίες δεκαετίες λόγω των εντεινόμενων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων παγκοσμίως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα θερμότητα, η οποία αλλιώς εκλύεται στο διάστημα, oπότε ενισχύεται το "φαινόμενο του θερμοκηπίου" ή αλλιώς υπερθέρμανση του πλανήτη.
Το κλίμα της γης διαμορφώνεται από μια συνεχή ροή ενέργειας από τον ήλιο. Θερμική ενέργεια, η οποία προέρχεται από τις ακτίνες του ήλιου, διέρχεται μέσα από την ατμόσφαιρα και θερμαίνει την επιφάνεια της γης. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι λαμβάνουμε θερμότητα από τον ήλιο, που είναι απαραίτητη για να επιβιώνουμε στη γη.
Καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία, η γη εκπέμπει τη θερμική ενέργεια (υπέρυθρη ακτινοβολία) πίσω στην ατμόσφαιρα. Ένα ποσοστό αυτής της θερμότητας απορροφάται από αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4), το υποξείδιο του αζώτου (N2O), το όζον (O3) και οι υδρατμοί. Τα αέρια αυτά είναι γνωστά και ως αέρια του θερμοκηπίου.
Αυτά τα αέρια που ούτως ή άλλως βρίσκονται σε φυσικές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα, λειτουργούν ως κουβέρτα ή ως θερμοκήπιο και εγκλωβίζουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα, αποτρέποντας την αντανάκλασή της πολύ μακριά από τη γη. Διατηρούν έτσι τη μέση θερμοκρασία της γης στους 15°C περίπου: αυτή η θερμοκρασία είναι επαρκής για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη μας. Χωρίς αυτά τα αέρια, η μέση θερμοκρασία της γης θα ήταν περίπου - 18°C, θερμοκρασία που είναι πολύ χαμηλή για τη διατήρηση ζωής. Αυτό το φυσικό φαινόμενο θέρμανσης είναι γνωστό και ως «φαινόμενο του θερμοκηπίου».
Διοξείδιο του άνθρακα (CO2)
Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι το πιο σημαντικό από τα αέρια που διατηρούν ζεστή την ατμόσφαιρά μας. Τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια πριν, η συγκέντρωσή του στην ατμόσφαιρα ήταν πολύ υψηλότερη σε σχέση με σήμερα (80% σε σχέση με τη συγκέντρωση του 0,03 % που παρατηρείται σήμερα). Όμως, μέσω της φωτοσύνθεσης το ποσοστό της συγκέντρωσής του στην ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια του χρόνου ελαττώθηκε κατά πολύ. Όλη αυτή η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα εγκλωβίστηκε μέσα σε οργανισμούς, που στη συνέχεια σχημάτισαν ορυκτά, όπως οι γαιάνθρακες και το πετρέλαιο, στο στερεό φλοιό της γης.
Ο φυσικός κύκλος του διοξειδίου του άνθρακα
Κατά τη διάρκεια του φυσικού κύκλου του διοξειδίου του άνθρακα, η ποσότητα CO2 στην ατμόσφαιρά διατηρείται σε ισορροπία. Μέσω της αναπνοής και της αποσύνθεσης των φυτών αλλά και των ηφαιστειακών εκρήξεων, απελευθερώνεται φυσικό CO2 στην ατμόσφαιρα, όπου παραμένει για 100 περίπου χρόνια. Απομακρύνεται πάλι από την ατμόσφαιρα, μέσω της φωτοσύνθεσης των φυτών και μέσω της διάλυσης του στο νερό (για παράδειγμα, στους ωκεανούς). Η ποσότητα του φυσικά παραγόμενου CO2 εξισορροπείται σχεδόν απόλυτα από την ποσότητα που αφαιρείται με φυσικό τρόπο. Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όμως, έχουν επίδραση σε αυτό το ισοζύγιο, και είναι αυτές που σε μεγάλο βαθμό ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη .
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης και η αλλαγή του κλίματος επηρεάζουν την ευημερία των ανθρώπων και την επιβίωση φυτών και ζώων σε όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα με τη μελέτη του WWF Global Warming and Terrestrial Biodiversity Decline (Αύγουστος 2000), η αύξηση της θερμοκρασίας της γης θα μπορούσε να επηρεάσει καθοριστικά το ένα τρίτο των ενδιαιτημάτων των φυτών και των ζώων ως το τέλος του 21ου αιώνα. Αντίστοιχη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature (Ιανουάριος 2004) αποκαλύπτει ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση περισσότερων από ένα εκατομμύριο χερσαίων ειδών τα επόμενα πενήντα χρόνια. Σπάνια είδη, κατακερματισμένα οικοσυστήματα και περιοχές που βρίσκονται ήδη υπό πίεση λόγω της ρύπανσης και της αποψίλωσης των δασών είναι οι πιο ευάλωτες.
Η κατάσταση γίνεται κρίσιμη
- Η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας της γης αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο τα τελευταία 10.000 χρόνια. Η δεκαετία του 1990 ήταν η θερμότερη της τελευταίας χιλιετίας. Καθώς η γη ζεσταίνεται όλο και περισσότερο, οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη γίνονται εμφανείς από τις υψηλότερες κορυφές των βουνών ως τα βάθη των ωκεανών και από τον ισημερινό ως τους πόλους.
- Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης προκαλεί το λιώσιμο των παγετώνων σε κάθε γωνιά του κόσμου, θέτοντας εκατομμύρια ανθρώπων σε κίνδυνο λόγω πλημμυρών, ξηρασιών και έλλειψης πόσιμου νερού.
- Το 2002, η έκταση των Αρκτικών πάγων ήταν κατά 14% κάτω από το μέσο όρο των τελευταίων 24 ετών, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Δεδομένων Χιονιού και Πάγων (National Snow and Ice Data Center) των ΗΠΑ, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και από έρευνα της NASA.
- Έκθεση που δημοσιοποιήθηκε από το WWF και από κορυφαίους μετεωρολόγους δείχνει ότι η παγκόσμια θέρμανση λόγω ανθρωπογενών αιτίων ήταν ένας βασικός παράγοντας της έντονης ξηρασίας που έπληξε την Αυστραλία το 2002, η οποία γενικά θεωρείται ως η χειρότερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ.
- Το 2003, την πιο θερμή χρονιά που έχει παρατηρηθεί στη Σκωτία από τότε που ξεκίνησαν οι σχετικές καταγραφές, παρατηρήθηκαν εκατοντάδες θάνατοι ενήλικων σολομών σε ποταμούς, καθώς η θερμοκρασία των νερών των ποταμών ανέβηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα αυτό το ψάρι να μην μπορεί να λάβει αρκετή ποσότητα οξυγόνου από το νερό.
- Οι ελλείψεις τροφής που σχετίζονται με την υπερθέρμανση των θαλασσών, προκάλεσαν τους θανάτους εκατοντάδων χιλιάδων θαλασσοπουλιών έξω από τις ακτές της Καλιφόρνιας.
- Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι στις διάφορες θαλάσσιες περιοχές του πλανήτη έχουν υποστεί σοβαρές βλάβες, λόγω των ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών των ωκεανών. Με τον τρέχοντα ρυθμό υποβάθμισης, το σύνολο του μεγάλου κοραλλιογενούς υφάλου στην Αυστραλία (Great Barrier Reef) μπορεί να νεκρωθεί μέσα στο χρονικό διάστημα ζωής ενός ανθρώπου. Οι καταστρεπτικές πρακτικές ψαρέματος, η ρύπανση, η ανάπτυξη κατά μήκος των ακτών και η κλιματική αλλαγή συνεισφέρουν στην καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων.
- Πόλεις όπως η Αθήνα, το Σικάγο, το Μιλάνο, το Νέο Δελχί και το Παρίσι έχουν βιώσει τις ολέθριες επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης παρελθόντων καυσώνων. Ο καύσωνας του 2003 στην Ευρώπη ήταν η αιτία να πεθάνουν 14.800 άνθρωποι στη Γαλλία, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά δεδομένα που δημοσιεύτηκαν τον Σεπτέμβριο του 2003, και 4.200 στην Ιταλία. Το Εθνικό Ινστιτούτο της Γαλλίας για την Υγεία και την Ιατρική Έρευνα εξέδωσε ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία ο αριθμός θανάτων ήταν κατά μέσο όρο 60% υψηλότερος σε σχέση με το συνηθισμένο για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο του έτους.
- Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί ολόκληρα νησιωτικά έθνη που βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας στον Ειρηνικό και στον Ινδικό Ωκεανό.
Στο μέλλον...
- Υπερ-τυφώνες του τύπου Mitch, Floyd και Katrina μπορεί πολύ εύκολα να γίνουν ένα περισσότερο συνηθισμένο φαινόμενο. Εκτιμάται, ότι το κόστος για τις ασφαλιστικές εταιρίες από τις ζημιές που προκάλεσε ο Katrina έφθασε τα 34–50 δισεκατομμύρια δολάρια (Πηγή: European Environment Agency).
- Οι πλημμύρες, η ξηρασία και η εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, όπως η ελονοσία σε νέες περιοχές θα θέσουν τους πόρους τροφής και νερού κάτω από έντονη πίεση. Η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης είναι δυνατό να προκαλέσει περιφερειακές συγκρούσεις, καθώς μεγάλος αριθμός περιβαλλοντικών προσφύγων θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τις εστίες του.
- Ο ταχύς ρυθμός αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης θέτει σε κίνδυνο το ένα τρίτο των δασικών εκτάσεων του πλανήτη, καθώς και τα είδη των οργανισμών που εξαρτώνται από τα δάση για την επιβίωσή τους.
ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΤΑΘΜΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει άνοδο του επιπέδου της στάθμης της θάλασσας μέχρι και κατά 5 χιλιοστά κάθε χρόνο, για τα επόμενα 100 χρόνια. Η άνοδος αυτή - ως αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας της γης - απειλεί ολόκληρα νησιωτικά έθνη που βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο σε σχέση με το επίπεδο της θάλασσας στον Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό.
Καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες, οι θάλασσες απορροφούν περισσότερη θερμότητα από την ατμόσφαιρα προκαλώντας την επέκταση και άνοδο της στάθμης των νερών τους. Ταυρόχρονα, οι πάγοι της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, καθώς και οι χερσαίοι παγετώνες θα συνεχίσουν να λιώνουν λόγω του θερμότερου κλίματος, και να συνεισφέρουν ακόμα περισσότερο στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC), έως το 2080 το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας μπορεί να αυξηθεί από 9 έως 48 εκ. σύμφωνα με ένα "σενάριο όπου οι εκπομπές διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα" και από 16 έως 69 εκ. σύμφωνα με ένα "σενάριο όπου οι εκπομπές φθάνουν σε υψηλά επίπεδα".
Αρκετά νησιωτικά κράτη στον Ειρηνικό Ωκεανό απειλούνται με καθολική εξαφάνιση. Ήδη δύο ακατοίκητα νησιά στο σύμπλεγμα νησιών Κιριμπάτι έχουν εξαφανιστεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Οι κάτοικοι του Φουνάφτι στο Τουβαλού και στο νησί Κιριμπάτι έχουν ξεκινήσει εκστρατεία για την εύρεση νέων κατοικιών: η εισχώρηση θαλασσινού νερού έχει καταστήσει μη πόσιμα τα υπόγεια ύδατα, ενώ οι καταστροφές από τυφώνες και τρικυμμίες είναι όλο και σφοδρότερες. Στο χωριό Σαολουαφάτα στη Σαμόα, οι χωρικοί έχουν παρατηρήσει ότι η ακτογραμμή τους έχει υποχωρήσει κατά 50 μέτρα την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα να έχουν αναγκαστεί να μετακινήσουν τα σπίτια τους προς την ενδοχώρα.
Πέρα από τα νησιά, αγροτικές και αστικές περιοχές κοντά σε ακτές σε ολόκληρο τον κόσμο θα απειληθούν λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τις 15 μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο, οι 13 βρίσκονται σε πεδινές περιοχές κοντά σε ακτές. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή επιβεβαιώνει ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει ήδη τα παράκτια οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των κοραλλιογενών υφάλων, των μαγγρόβιων οικοσυστημάτων και των αλίβρεκτων περιοχών (αλυκών).
Το ένα τρίτο της υγροτοπικής περιοχής του Εθνικού Kαταφυγίου Άγριας Ζωής Blackwater (Blackwater National Wildlife Refuge) στον κόλπο Τσέσαπικ των Η.Π.Α. έχει εξαφανιστεί από το 1938 και η υπόλοιπη έκταση του υγροτόπου, ο οποίος παρέχει ενδιαίτημα για πολλά υδρόβια πτηνά το χειμώνα, προβλέπεται ότι θα κατακλυσθεί από τα νερά μέσα σε 25 χρόνια. Ενώ το 50% της υπάρχουσας απώλειας θεωρείται ότι οφείλεται στην εξαγωγή νερού από τον υδροφόρο ορίζοντα, το υπόλοιπο 50% της απώλειας θεωρείται ότι οφείλεται στην άνοδο του επιπέδου της στάθμης της θάλασσας.
Στο Εθνικό Καταφύγιο Ζώων και Φυτών στον κόλπο Waccasassa στην Πολιτεία της Φλόριντα, οι ερευνητές συμπέραναν ότι τα είδη καρποφόρων φοινίκων (σαβάλ το φοινικάριον) και άλλα δέντρα υποφέρουν από την έκθεση στο θαλασσινό νερό, που οφείλεται στην παγκόσμια άνοδο της στάθμης της θάλασσας και γίνεται εντονότερη λόγω της ξηρασίας και της ελάττωσης της ροής του γλυκού νερού. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας υποστηρίζεται ότι έχει κατακλύσει 7.500 εκτάρια μαγγρόβιων περιοχών στο Εθνικό Πάρκο Σανταρμπάνς στο Μπαγκλαντές.
ΑΚΡΑΙΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) προβλέπει άνοδο της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης από 1,4°C έως 5,8°C έως το τέλος του αιώνα. Μια τέτοια αύξηση είναι πιθανό να εντείνει ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι έντονες βροχοπτώσεις, οι τυφώνες, οι καύσωνες.
- Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας (World Meteorological Organization - WMO) έχει προειδοποιήσει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορεί να ενταθούν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της γης και της αλλαγής του κλίματος. Παρόλο που νέα ακραία καιρικά φαινόμενα συνέβαιναν κάθε χρόνο σε κάποια περιοχή της γης, ο αριθμός αυτών βαίνει με αυξανόμενο ρυθμό τα τελευταία χρόνια.
- Έκθεση που δημοσιοποιήθηκε από το WWF και κορυφαίους μετεωρολόγους δείχνει ότι η παγκόσμια θέρμανση λόγω ανθρωπογενών αιτίων ήταν ένας βασικός παράγοντας της ξηρασίας στην Αυστραλία το 2002, η οποία θεωρείται ως η χειρότερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ.
- Πόλεις, όπως η Αθήνα, το Σικάγο, το Μιλάνο, το Νέο Δελχί και το Παρίσι έχουν βιώσει τις ολέθριες επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης παρελθόντων καυσώνων. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science επιβεβαιώνει ότι ο καύσωνας του καλοκαιριού του 2003, που προκάλεσε το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, ήταν ο χειρότερος στην Ευρώπη κατά τα τελευταία 500 τουλάχιστον χρόνια.
- Υπερ-τυφώνες του τύπου Mitch και Floyd μπορεί να γίνουν συνηθισμένο φαινόμενο.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι πλημμύρες και η ξηρασία εκτιμάται ότι θα απειλήσουν τους πόρους τροφής και νερού σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Κατά συνέπεια, η έλλειψη ζωτικών φυσικών πόρων, αλλά και η εξάπλωση ασθενειών όπως η ελονοσία, αναμένεται να προκαλέσουν περιφερειακές συγκρούσεις, καθώς μεγάλος αριθμός περιβαλλοντικών προσφύγων θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τις εστίες του.
ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ
Οι παγετώνες είναι αρχαίοι ποταμοί συμπιεσμένου χιονιού, οι οποίοι έρπουν στο ανάγλυφο του εδάφους, διαμορφώνοντας την επιφάνεια του πλανήτη. Αποτελούν το μεγαλύτερο απόθεμα γλυκού νερού του πλανήτη, καλύπτοντας συνολικά περιοχή ίση σε έκταση με αυτήν της Νότιας Αμερικής.
H υποχώρηση των παγετώνων άρχισε κατά τη μικρή παγετώδη περίοδο (γύρω στο 1850) και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως, οι παγετώνες λιώνουν με ρυθμούς που δεν είναι δυνατό να εξηγηθούν με βάση ιστορικές τάσεις. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη (προβλέψεις κάνουν λόγο για 1,4°C έως 5,8°C έως το τέλος του αιώνα) είναι ένα γεγονός που συμβάλει στο λιώσιμο των πάγων.
Σύμφωνα με προσομοιώσεις προβλέπεται ότι μια άνοδος της θερμοκρασίας της τάξης των 4°C θα εξαλείψει σχεδόν όλους τους παγετώνες που υπάρχουν στον πλανήτη. Για τη Γροιλανδία τα σενάρια είναι ακόμα πιο απαισιόδοξα, καθώς το λιώσιμο των παγετώνων μπορεί να προκληθεί από μια αύξηση της θερμοκρασίας της τάξης των 2 έως 3°C. Σύμφωνα ακόμα και με το πιο αισιόδοξο σενάριο (best case scenario) μια άνοδος της τάξης του 1°C μαζί με μια αύξηση των βροχοπτώσεων και των χιονοπτώσεων θα έχει ως αποτέλεσμα οι παγετώνες να συνεχίσουν να χάνουν όγκο ακόμα και κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα.
Παρόλο που μόνο ένα μικρό ποσοστό των μόνιμων παγετώνων βρίσκονται εκτός της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, αυτοί οι παγετώνες είναι εξαιρετικά σημαντικοί, γιατί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή και η συρρίκνωσή τους επηρεάζει άμεσα τους ανθρώπινους πληθυσμούς και τα οικοσυστήματα. Το συνεχές και γενικευμένο λιώσιμο των παγετώνων κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα θα οδηγήσει σε πλημμύρες, σε ελλείψεις νερού για εκατομμύρια ανθρώπους και, λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών, σε καταστροφή πολλών παράκτιων κοινοτήτων και ενδιαιτημάτων.
Περιοχές σε κίνδυνο
• Ο Ισημερινός, το Περού και η Βολιβία – όπου η συρρίκνωση των παγετώνων δημιουργεί προβλήματα γιατί οι παγετώνες εφοδιάζουν τις περιοχές αυτές με νερό όλο το χρόνο και είναι συχνά η μόνη πηγή νερού για τις μεγάλες πόλεις κατά τη διάρκεια των ξηρών εποχών.
• Τα Ιμαλάϊα – όπου ο κίνδυνος καταστροφικών πλημμυρών είναι σοβαρός ενώ οι ποταμοί που τροφοδοτούνται από τους παγετώνες εφοδιάζουν με νερό το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης.
• Τα μικρής έκτασης νησιωτικά κράτη, όπως το Τουβαλού και ορισμένα από τα νησιά του Σολομώντα – όπου η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα έχει ως αποτέλεσμα την κάλυψη με νερό των χερσαίων περιοχών που βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο και τον κατακλυσμό ζωτικών αποθεμάτων υπόγειων υδάτων λόγω της εισχώρησης θαλασσινού νερού.
Η φύση σε κίνδυνο
• Η Βασιλική Τίγρης της Βεγγάλης - απειλούμενο είδος που θα χάσει μια μεγάλη έκταση του παγκόσμιου ενδιαιτήματός του, καθώς η περιοχή των Σαντάρμπανς θα κατακλυσθεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
• Τα πουλιά murrelet του Kittlitz - σπάνια πουλιά που έχουν εξειδικευτεί να κυνηγούν τα θηράματά τους στο θολό νερό των παγετώνων και τα οποία φτιάχνουν τις φωλιές τους στην επιφάνεια του πάγου.
• Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι - μοναδικοί οργανισμοί που μπορεί να νεκρωθούν λόγω έλλειψης ενέργειας από τον ήλιο, όταν ανέβει το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας.
ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΑΓΡΙΑ ΠΑΝΙΔΑ
Η αλλαγή του κλίματος που οφείλεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες μετρά ήδη τα πρώτα της θύματα. Ο χρυσός φρύνος (Bufo periglenes) και ο βάτραχος-αρλεκίνος (Atelopus varius) στην Κόστα Ρίκα εξαφανίστηκαν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της γης.
Τα ζώα και τα φυτά βρίσκονται κάτω από ολοένα και αυξανόμενο κίνδυνο λόγω της αλλαγής του κλίματος. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φύση και την άγια πανίδα εμφανίζονται με διάφορους τρόπους:
Ολοκληρωτική εξαφάνιση του ενδιαιτημάτων
Η πιο σημαντική απειλή από την αλλαγή του κλίματος στους ανθρώπους, τα ζώα και τα φυτά προέρχεται από την ολική εξαφάνιση των ενδιαιτημάτων τους. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή επιβεβαιώνει ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας επηρεάζει τα παράκτια οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των κοραλλιογενών υφάλων, των μαγγρόβιων οικοσυστημάτων και των αλίβρεκτων περιοχών (αλυκών).
Ανεπανόρθωτες αλλαγές στα οικοσυστήματα
Ακόμα και τα οικοσυστήματα που δε θα εξαφανιστούν ολοκληρωτικά, μπορεί να υποστούν σοβαρές και ανεπανόρθωτες αλλαγές, όπως αυτές που εμφανίζονται για παράδειγμα στους κοραλλιογενείς υφάλους. Η θέρμανση επηρεάζει τις κρύες θάλασσες καθώς και τις βιοκοινότητες στους πόλους. Η ελάττωση του βάρους των πολικών αρκούδων στην περιοχή του κόλπου Hudson στον Καναδά, που μπορεί να οδηγήσει σε υποβάθμιση της φυσικής κατάστασης των ενήλικων ατόμων και σε ελάττωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας, οφείλεται στο πρώιμο σπάσιμο των πάγων κατά την άνοιξη και σε επακόλουθη απώλεια θήρευσης, διάρκειας δύο εβδομάδων.
Καθώς αυξάνεται η μέση παγκόσμια θερμοκρασία, θα υπάρξει μετακίνηση των βέλτιστων ενδιαιτημάτων σε μεγαλύτερα ύψη ή σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη. Στις περιοχές όπου δεν υπάρχουν μεγαλύτερα ύψη ή όπου οι αλλαγές γίνονται με ταχύ ρυθμό, ώστε να μην είναι δυνατή η προσαρμογή των οικοσυστημάτων και των ειδών, θα παρουσιαστούν απώλειες σε τοπικό επίπεδο ή εξαφανίσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα καλό παράδειγμα των παραπάνω αποτελεί η περίπτωση των πίκα (λαγόμορφα θηλαστικά της Ασίας).
Προσωρινές αλλαγές στα οικοσυστήματα
Άλλες αλλαγές στα οικοσυστήματα μπορεί να είναι προσωρινές, παρόλο που ο διαχωρισμός μεταξύ προσωρινών και μόνιμων αλλαγών είναι δύσκολος. Η ξηρασία είναι ένα καλό παράδειγμα προσωρινών αλλαγών, καθώς η αύξηση της συχνότητας των περιόδων ξηρασίας έχει μετρήσιμες επιπτώσεις σε πολλά είδη.
Ορισμένες από τις πιο έντονες αλλαγές των ενδιαιτημάτων που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος είναι αυτές που επηρεάζουν τους παγετώνες και τα στρώματα πάγου. Η απώλεια των παγετώνων αλλάζει τη συνολική οικολογία των ενδιαιτημάτων των ορεινών περιοχών. Οι διαχειριστές των προστατευόμενων περιοχών δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να αποτρέψουν αυτήν την απώλεια και βρίσκονται αναγκαστικά σε αναμονή, καθώς αλλάζουν τα οικολογικά δεδομένα μπροστά στα μάτια τους.
Μεμονωμένες αλλαγές σε είδη
Οι γρήγορες αλλαγές της θερμοκρασίας επηρεάζουν τις εποχές, με ασυνήθιστες διακυμάνσεις στις περιόδους των εποχών και χειμώνες μικρότερης διάρκειας. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές π.χ. στη βλάστηση των οφθαλμών των φυτών και στην κατασκευή των φωλιών από τα πουλιά. Στη Βρετανία υπάρχουν καταγραφές του χρόνου άνθησης και ανοίγματος των φύλλων από το 1736, οι οποίες παρέχουν μια ακλόνητη απόδειξη ως προς τις αλλαγές που σχετίζονται με το κλίμα. Μακροπρόθεσμες τάσεις προς πρωιμότερο ζευγάρωμα των πουλιών, πρωιμότερες αφίξεις των αποδημητικών πουλιών την άνοιξη και οψιμότερες αναχωρήσεις το φθινόπωρο έχουν παρατηρηθεί στη Βόρειο Αμερική, μαζί με αλλαγές στις μορφές μετανάστευσης στην Ευρώπη .
ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ
Η αλλαγή του κλίματος οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων που είναι εμφανή σε όλη την υφήλιο. Οι ασυνήθιστα δυνατές βροχοπτώσεις είναι μια σημαντική αιτία της έντασης των πλημμυρών.
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (World Meteorological Organization) έχει προειδοποιήσει ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα (για παράδειγμα οι πολύ έντονες βροχοπτώσεις, οι πολύ έντονοι καύσωνες, οι τυφώνες κλπ.) μπορεί να βρίσκονται σε ανοδική πορεία, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας της γης και της αλλαγής του κλίματος. Οι μεγάλες πλημμύρες που συνέβαιναν μόνο κάθε 100 χρόνια, τώρα είναι πιθανό να εμφανίζονται κάθε 10 ή κάθε 20 χρόνια. Οι επιπτώσεις των πλημμυρών μπορεί να είναι ολέθριες: καταστροφή σπιτιών, καλλιεργειών και άλλων περουσιακών στοιχείων, απειλές για την άγρια πανίδα, απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι η μόνη αιτία πρόκλησης πλημμυρών. Άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες παίζουν επίσης βασικό ρόλο. Τα δάση που βρίσκονται ανάντη των ρευμάτων των ποταμών απορροφούν μεγάλη ποσότητα νερού. Η καταστροφή αυτών των περιοχών αυξάνει τον κίνδυνο των πλημμυρών.
Οι υγρότοποι επίσης, λειτουργούν ως σφουγγάρια, απορροφώντας μεγάλη ποσότητα υγρασίας, Ωστόσο, πολύ συχνά αποστραγγίζονται για να χρησιμοποιηθούν για αγροτικές δραστηριότητες ή για οικοπεδοποίηση. Σταματώντας την αποψίλωση των δασών και αναδασώνοντας τις περιοχές ανάντη των ποτάμιων ρευμάτων, ανακόπτοντας την αποστράγγιση των υγροτόπων και αποκαθιστώντας τους υποβαθμισμένους υγροτόπους, μπορούμε να ελαττώσουμε σημαντικά τη σφοδρότητα των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος ως προς τα πλημμυρικά φαινόμενα .
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Μια πιθανή αύξηση της θερμοκρασίας της γης κατά 2οC, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας στην περιοχή της Μεσογείου κατά 1ο με 2οC πάνω από τα σημερινά επίπεδα, γεγονός που θα θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο την ήδη ευαίσθητη οικολογική ισορροπία.
Βράζει ο Παράδεισος;
Ο πλούτος της Μεσογείου συνδέεται αναπόσπαστα με τις κλιματικές της συνθήκες. Το ζεστό ξηρό καλοκαιρινό κλίμα σε συνδυασμό με την 45.000 χλμ. ακτή κάνει την περιοχή τον πιο δημοφιλή προορισμό διακοπών σε όλο τον κόσμο, καθώς συγκεντρώνει το 30% του τουρισμού και των τουριστικών εσόδων παγκοσμίως. Τα ζεστά καλοκαίρια, σε συνδυασμό με τους ήπιους υγρούς χειμώνες, επιτρέπουν να αναπτύσσεται η γεωργία ως αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομίας στην περιοχή. Τη λεκάνη της Μεσογείου καλύπτουν επίσης περισσότερα από 40 εκατ. εκτάρια δάσους, τα οποία φιλοξενούν μια τεράστια βιοποικιλότητα.
Σήμερα αυτός ο φυσικός πλούτος βρίσκεται ήδη κάτω από τρομερή πίεση εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού και της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση.
Αναλύσεις μελλοντικών πιθανών κλιματικών εξελίξεων δείχνουν ότι τα επόμενα 20 με 50 χρόνια θα παρατηρηθεί μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης κατά 2οC. Το χρονικό αυτό διάστημα είναι σχετικά μικρό για να αναπτυχθούν πολιτικές που θα επιφέρουν αλλαγές στις συνήθειες της κοινωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, κυβερνήσεις και οργανισμοί, όπως το WWF, τονίζουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2οC είναι πάρα πολύ μεγάλη και θα πρέπει να καταβληθούν τεράστιες προσπάθειες από όλους τους εμπλεκόμενους, ώστε η αύξηση τελικά να είναι πολύ χαμηλότερη από αυτό το επικίνδυνο όριο.
Κύματα καύσωνα: Αν η μέση θερμοκρασία της γης αυξηθεί κατά 2οC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, το κλίμα στην περιοχή της Μεσογείου θα γίνει πιο ζεστό, ξηρότερο και ευμετάβλητο. Η ετήσια μέση θερμοκρασία στην περιοχή θα αυξηθεί κατά 1-2οC πάνω από τις σημερινές συνθήκες, αλλά στις ηπειρωτικές περιοχές, όπως στην Τουρκία και τη βόρεια Ιταλία, που βρίσκονται πολύ μακριά από τις ήπιες επιδράσεις της θάλασσας, οι μέγιστες θερμοκρασίες μπορεί να αυξηθούν μέχρι και 5οC. Οι καύσωνες και οι πολύ ζεστές μέρες αναμένεται να αυξηθούν, ειδικά στις ηπειρωτικές περιοχές. Ακόμα και στα ελληνικά νησιά του βορείου Αιγαίου με την καταπραϋντική θαλάσσια αύρα θα αυξηθούν οι μέρες με καύσωνα.
Λιγότερες βροχές: Τα όμβρια ύδατα ετησίως προβλέπεται να μειωθούν κατά ένα πέμπτο στη Νότια Μεσόγειο, ενώ η μείωση των καλοκαιρινών βροχοπτώσεων στη βόρεια Μεσόγειο θα ξεπεράσει το 30%. Οι περίοδοι ξηρασίας αναμένεται να μεταβληθούν ως προς το χρόνο και να επεκταθεί η διάρκειά τους. Ακόμα και αν αυξηθούν οι μέρες ξηρασίας, περισσότερες και πιο έντονες βροχοπτώσεις αναμένεται να πλήξουν την Ιταλία, τη δυτική Ελλάδα, την νότια Γαλλία και το βορειοδυτικό τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου.
Πυρκαγιές: Αν αυξηθεί κατά 2οC η θερμοκρασία της γης, ολόκληρο το νότιο τμήμα της Μεσογείου κινδυνεύει από δασικές πυρκαγιές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στην Ιβηρική Χερσόνησο, τη βόρεια Ιταλία και τα Βαλκάνια η περίοδος υπερβολικού κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιάς θα ξεπεράσει τον ένα μήνα.
Καλλιέργειες: Το ζεστότερο και ξηρότερο κλίμα είναι πιθανό να οδηγήσει σε μείωση της αγροτικής σοδειάς, ιδιαίτερα στις θερινές καλλιέργειες που δεν αρδεύονται. Τα φασόλια, η σόγια και οι φακές είναι οι καλλιέργειες που θα πληγούν περισσότερο στην περιοχή, και οι σοδειές θα μειωθούν μέχρι και 40% ανάλογα με την τοποθεσία. Οι επιπτώσεις δε θα είναι παντού οι ίδιες. Η μείωση στη σοδειά των καλλιεργειών θα πλήξει περισσότερο τη νότια από τη βόρεια Μεσόγειο. Κάποιες αγροτικές στρατηγικές μπορούν ακόμα να κάνουν τις καλλιέργειες πιο ανθεκτικές στο πιο ζεστό και ξηρότερο κλίμα, σε όλη την περιοχή. Αυτές οι στρατηγικές, όμως, απαιτούν 40% περισσότερο νερό για άρδευση, το οποίο μπορεί να είναι ή να μην είναι διαθέσιμο, αν η αύξηση της θερμοκρασίας της γης φτάσει τους 2οC.
Τουρισμός: Πιο συχνοί καύσωνες και πυρκαγιές των δασών μπορεί να αποθαρρύνουν τις καλοκαιρινές διακοπές στην περιοχή της Μεσογείου. Η εποχή της άνοιξης και του φθινοπώρου μπορεί να ελκύσει κάποιους επισκέπτες, αλλά οι οικογένειες θα κάνουν αλλού τις διακοπές τους. Αρκετοί επισκέπτες από τη βόρεια Ευρώπη μπορεί να προτιμήσουν να μην έρθουν καθόλου.
Νερό: Το ξηρότερο κλίμα, σε συνδυασμό με τη μείωση των όμβριων υδάτων και της απορροής από το έδαφος, καθώς και η αυξανόμενη ζήτηση από το γεωργικό τομέα, θα οξύνουν το ήδη μεγάλο πρόβλημα νερού στην περιοχή.
Βιοποικιλότητα: Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας της γης πάνω από 2οC θα επιφέρει απώλεια των φυτικών ειδών στην περιοχή της βόρειας Μεσογείου σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50%, ενώ οι απώλειες αυτές θα υπερβούν το 80% στη βόρεια και κεντρική Ισπανία και στα βουνά, κυρίως της Γαλλίας. Η αύξηση εμφάνισης δασικών πυρκαγιών θα αυξηθούν τα πράσινα εισβάλλοντα είδη, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται συχνότερες και πιο καταστροφικές πυρκαγιές.
Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Αλλαγές στο ρεύμα του κόλπου του Μεξικού
Τρόπος μεταφοράς της θερμότητας από τους ωκεανούς
Σύμφωνα με το μοντέλλο του παγκόσμιου ιμάντα μεταφοράς οι ωκεανοί μεταφέρουν θερμική ενέργεια από τους τροπικούς προς τους πόλους και το αντίστροφο, μέσω του οποίου ρυθμίζεται το κλίμα της γης.
Σε γενικές γραμμές, οι ωκεανοί διαχωρίζονται σε δύο στρώματα: ένα θερμό, επιφανειακό στρώμα που είναι πολύ πιο λεπτό σε σχέση με το κρύο, βαρύτερο και κατώτερο στρώμα. Το κρύο, κατώτερο στρώμα είναι σημαντικό, επειδή κατακρατά μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων που αποτελούν και τη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
Τα νερά των ωκεανών στην επιφάνεια θερμαίνονται στους τροπικούς και στη συνέχεια κινούνται προς τους πόλους – καθοδηγούμενα από τους ανέμους και την περιστροφή της γης – όπου χάνουν τη θερμότητά τους, αυξάνεται η αλατότητά τους, γίνονται πυκνότερα, καταβυθίζονται και συνεχίζουν την κυκλοφορία μέσα στους ωκεανούς. Έως και 1.000 χρόνια είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση της επανακυκλοφορίας των νερών στους ωκεανούς.
Πηγή: NASA Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, Ocean Surface Topography from Space (Εργαστήριο Αεριοπροώθησης της NASA, Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια, Τοπογραφία της επιφάνειας των ωκεανών από το διάστημα)
Το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού
Από τα ωκεάνια ρεύματα, το ρεύμα του κόλπου του Μεξικού είναι ένα από τα ισχυρότερα. Μεταφέρει θερμότητα στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική. Στην πραγματικότητα, η μέση ετήσια θερμοκρασία στη Βορειοδυτική Ευρώπη είναι γύρω στους 9°C υψηλότερη σε σχέση με τη μέση θερμοκρασία σε αυτό το γεωγραφικό πλάτος, λόγω του ρεύματος του κόλπου. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί είναι ο εξής: το επιφανειακό νερό στο Βόρειο Ατλαντικό ψύχεται λόγω των ανέμων από τις Αρκτικές περιοχές. Αυξάνεται η αλατότητα και η πυκνότητά του, ιδιότητες που το κάνουν να βυθιστεί στον πυθμένα του ωκεανού. Στη συνέχεια, το κρύο νερό μετακινείται προς τον ισημερινό, όπου αρχίζει να θερμαίνεται με αργούς ρυθμούς. Για την αντικατάσταση όλης αυτής της ποσότητας κρύου νερού, το ρεύμα του κόλπου μετακινεί θερμό νερό από τον Κόλπο του Μεξικού προς το Βόρειο Ατλαντικό.
Μπορεί να διακοπεί η ροή του;
Μετά το τέλος της τελευταίας περιόδου των παγετώνων και μετά το λιώσιμο τεράστιων ποσοτήτων πάγου, ελαττώθηκε η αλατότητα των νερών του Βόρειου Ατλαντικού, λόγω της εισροής όλου αυτού του νέου γλυκού νερού. Ως αποτέλεσμα, τα ωκεάνια ύδατα στο Βόρειο Ατλαντικό ήταν λιγότερο πυκνά και δεν καταβυθίζονταν πλέον, το οποίο προκάλεσε τη διακοπή της ροής του ρεύματος του Κόλπου του Μεξικού. Οι θερμοκρασίες στη Βορειοδυτική Ευρώπη ελαττώθηκαν κατά 5°C μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες. Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί και στο μέλλον: μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και των ατμοσφαιρικών κατακρημνίσεων μπορεί να προκαλέσει την εισροή πολύ μεγαλύτερης ποσότητας γλυκού νερού στο Βόρειο Ατλαντικό.
Επιπτώσεις
Ενδεχόμενη αποδυνάμωση της ροής του ρεύματος του Κόλπου θα προκαλέσει χαμηλότερες θερμοκρασίες στη Βορειοδυτική Ευρώπη και στη Βορειοανατολική Αμερική. Ωστόσο, η αύξηση της θερμοκρασίας λόγω των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου θα έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση από την πιθανή επίπτωση της ψύξης.
Σημαντική ψύξη λόγω της αποδυνάμωσης της ροής του ρεύματος του κόλπου δεν είναι πιθανή αυτόν τον αιώνα .
ΜΕΡΟΣ ΙΙ
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ !!
Λύσεις υπάρχουν – πρέπει να δράσουμε ΤΩΡΑ, και μπορούμε να το κάνουμε!
Η αιολική ενέργεια υπήρξε και πάλι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πηγή ενέργειας παγκοσμίως. Αυτό δείχνει ότι ήδη διαθέτουμε τις τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών του CO2 και την επίλυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αλλά και την προθυμία να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις τεχνολογίες. Οι ανανεώσιμες αυτές πηγές ενέργειας λειτουργούν και απαιτούν μικρή δαπάνη.
Όλο και περισσότερα άτομα συνειδητοποιούν τη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας. Μικρότερη χρήση ενέργειας ισούται με λιγότερη ρύπανση. Επιπλέον, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή, δε συμβάλλουν καθόλου στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ο συνδυασμός αυτός όχι μόνο δίνει λύση στο πρόβλημα της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, αλλά μειώνει και άλλες εκπομπές αερίων που επιβαρύνουν τον αέρα στις πόλεις, επιδεινώνουν το άσθμα των πολιτών και συμβάλλουν στο σχηματισμό όξινης βροχής. .
Ποιοι ΠΡΕΠΕΙ είναι οι ΣΤΟΧΟΙ μας:
• Να μην αυξηθεί η μέση παγκόσμια θερμοκρασία πάνω από 2οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
• Να δουλέψουμε σε όλο τον πλανήτη για να μειωθούν οι εκπομπές CO2 στον τομέα παραγωγής ενέργειας, τον κύριο υπεύθυνο για την αλλαγή του κλίματος. Αυτό θα σημαίνει λιγότερο άνθρακα και πολύ περισσότερη καθαρή ανανεώσιμη ενέργεια και ενεργειακή αποδοτικότητα.
• Να αναζητήσουμε λύσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες για σημαντική μείωση των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και παράλληλα να επιδιώκουμε στόχους τοπικής ανάπτυξης όπως είναι η παροχή καθαρής ενέργειας σε όσους δε διαθέτουν υπηρεσίες ενέργειας.
• Να επιδιώξουμε τον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου μέσα από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας- όπως είναι ο αέρας, ο ήλιος και η βιομάζα – και μια πιο αποδοτική χρήση της ενέργειας.
• Να πιέσουμε τα κράτη ώστε να αναπτύξουν εθνικά προγράμματα διαχείρισης των επιπτώσεων και να προσπαθήσουμε να αποτρέψουμε την αλλαγή του κλίματος που θα επιφέρει καταστροφή περιοχών πλούσιων σε άγρια πανίδα και χλωρίδα, όπως τα εθνικά πάρκα και οι βιότοποι.
• Να βοηθήσουμε τις κοινότητες να προσαρμοστούν στο μεταβαλλόμενο κλίμα. Η αποκατάσταση υποβαθμισμένων δασών, υγροτόπων και άλλων οικοσυστημάτων αυξάνει την αντοχή τους. Χωρίς το έργο αυτό, η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το τελειωτικό χτύπημα στα ήδη επιβαρυμένα οικοσυστήματα και στους ανθρώπινους πληθυσμούς που εξαρτώνται από αυτά.
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αποτελεσματικές, οικονομικές και εφικτές!
Ανανεώσιμη ενέργεια είναι η ενέργεια που αντλείται από πηγές, οι οποίες δεν εξαντλούνται ή αντικαθίστανται, όπως η αιολική, η ηλιακή, η υδροηλεκτρική η γεωθερμική και η ενέργεια από βιομάζα. Οι ανανεώσιμες πηγές δεν εξαντλούνται πρακτικά ποτέ και δε ρυπαίνουν.
Οι κύριες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
• Η αιολική ενέργεια γίνεται όλο και πιο δημοφιλής αφού το κόστος παραγωγής πέφτει ραγδαία - γεγονός που την καθιστά ολοένα πιο ανταγωνιστική έναντι της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.
• Η ηλιακή ενέργεια σήμερα είναι 90% φθηνότερη από ό,τι τη δεκαετία του 1970. Στα σπίτια που διαθέτουν ηλιακή οροφή μπορεί να παράγεται περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζονται ορισμένες ώρες της ημέρας, η οποία δυνητικά θα μπορούσε να μεταπωλείται στις τοπικές εταιρείες ηλεκτρισμού.
• Η υδροηλεκτρική ενέργεια μπορεί να προέρχεται από σταθμούς παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας, από τις παλίρροιες, ή από θαλάσσια κύματα.
• Η γεωθερμική ενέργεια έχει να κάνει με τη χρήση της θερμότητας της Γης για την παραγωγή ενέργειας. Οι αντλίες γεωθερμικής ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν παντού.
• Η ενέργεια από βιομάζα είναι η ενέργεια που προέρχεται από οργανική ύλη. Η ενέργεια που είναι για παράδειγμα αποθηκευμένη στα φυτά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας με πολλές διαφορετικές μεθόδους, όπως η αποσύνθεση, η καύση ή η αεριοποίηση.
• Η πυρηνική ενέργεια ενίοτε προωθείται ως τρόπος καταπολέμησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όμως το WWF υποστηρίζει ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, καθώς επιφυλάσσει σοβαρούς κινδύνους ατυχήματος και παράγει απόβλητα υψηλής τοξικότητας.
Παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση
Το 2000, η παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση έφτασε σε επίπεδο περίπου 410.000 PJ (1 petajoule = 278 εκατομμύρια kWh). Από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μόνο η υδροηλεκτρική συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια (6%) και της παγκόσμιας ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια (19%). Κατά προσέγγιση, το 88% της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια καλύπτεται με τη χρήση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο: 44%, γαιάνθρακες: 24%, φυσικό αέριο: 23 %).
Το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Από τεχνικής πλευράς, το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (δηλ. η ποσότητα ενέργειας που μπορεί να αντληθεί από την φυσική προσφορά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με χρήση υπαρχουσών τεχνολογιών) είναι πολύ μεγαλύτερο από την παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση.
Η ηλιακή ακτινοβολία που δέχεται η Γη είναι σχεδόν 7.000 φορές περισσότερη από την τρέχουσα παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας. Θεωρητικά, η τρέχουσα παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας θα μπορούσε να καλυφθεί με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε συνολική περιοχή επιφάνειας 700χλμ. x 700χλμ. Ωστόσο, το δυναμικό από τεχνικής πλευράς δεν αντιστοιχεί στο πραγματικό διαθέσιμο δυναμικό από τη στιγμή που θα ληφθούν υπόψη οικονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Επίσης, απαιτείται χρόνος για να αναπτυχθούν οι κατάλληλες υποδομές και η τεχνογνωσία.
Διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος
Η εξάπλωση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας θα συμβάλει σημαντικά στον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με τη συμβατική ενεργειακή αλυσίδα και παράλληλα θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που είναι η κύρια αιτία της αλλαγής του κλίματος.
Η κλιματική αλλαγή συνιστά καίρια απειλή για το φυσικό περιβάλλον με πολλαπλές επιπτώσεις, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι υψηλότερες ακραίες θερμοκρασίες, οι ξηρασίες και οι πιο ραγδαίες και συχνές καταιγίδες. Η αλλαγή του κλίματος ενδέχεται επίσης να οδηγήσει στην εξαφάνιση του 15-37% των ειδών που ζουν πάνω στον πλανήτη μέχρι το 2050.
Εκτόνωση εντάσεων
Τη στιγμή που οι περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες εξαρτώνται σήμερα από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα (ας σκεφτούμε και την επίδραση που έχει η άνοδος της τιμής του πετρελαίου, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες), οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας αποτελούν μια ευκαιρία για αποκεντρωμένη προμήθεια ενέργειας.
Τέτοιου τύπου αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας δημιουργεί περισσότερες θέσεις εργασίας τοπικά, και είναι πολύ λιγότερο επιρρεπής στη διαφθορά και στις κρίσεις. Οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας δεν ανοίγουν μόνο προοπτικές για την περιβαλλοντικά συμβατή αναδιάρθρωση της ενεργειακής μας αλυσίδας. Συμβάλλουν επίσης στην εκτόνωση εντάσεων στην παγκόσμια αγορά ενέργειας, και κατ’ επέκταση σε πολιτική και οικονομική ασφάλεια.
Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παρουσιάζουν καταπληκτικό δυναμικό ως προς την δημιουργία και διαφύλαξη θέσεων εργασίας. Μελέτη του WWF για τη Βιομάζα «Biomass Study» εντοπίζει ένα δυναμικό απασχόλησης της τάξεως των 170.000-290.000 θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης στις χώρες του ΟΟΣΑ μόνο και μόνο από αυτή την συγκεκριμένη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Οι εν λόγω θέσεις εργασίας υπολογίζεται ότι θα δημιουργηθούν κυρίως σε αγροτικές, αδύναμες από πλευράς υποδομών, περιοχές και θα είναι ως εκ τούτου εξαιρετικά σημαντικές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσης προβλέπει ότι η σταθερή προμήθεια ανανεώσιμης ενέργειας θα έχει θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση. Η Κομισιόν ορίζει μια Κοινοτική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Λευκή Βίβλο με τίτλο "Ενέργεια για το Μέλλον: Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας". Η Λευκή αυτή Βίβλος έγινε Κοινοτική Οδηγία για την προαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές (οδηγία 77/2001/ΕΚ) με διπλό στόχο: 12,5% της ενεργειακής κατανάλωσης και 22,1% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι το 2010. Σύμφωνα με την Κομισιόν, διπλασιάζοντας το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ σε 22,1% μέχρι το 2010, θα δημιουργηθούν περίπου 500.000 νέες θέσεις εργασίας. Με την υιοθέτηση της Οδηγίας 77/2001/ΕΚ, η Ελλάδα δεσμεύτηκε να παράγει το 20,1% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Δυστυχώς, η χώρα μας φαίνεται ότι δε θα επιτύχει αυτόν το στόχο.
ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΚΑΝΩ
Δε χρειάζεται να περιμένουμε να κινητοποιηθούν οι πολιτικοί. Είναι εύκολο να πάρουμε το κλίμα στο χέρι μας τώρα!
Έχετε πραγματικά σβήσει την τηλεόρασή σας;
Σε μια μελέτη που διεξήγαγε το 2001 ο ΟΟΣΑ, υπολογίστηκε ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από την κατάσταση αναμονής των ηλεκτρικών συσκευών (stand-by) ανέρχεται σε 13% της οικιακής χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ. Προσπάθειες που έγιναν για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα μέσω λήψης μέτρων σε εθελοντική βάση δεν έχουν παρουσιάσει μέχρι στιγμής αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
Κι όμως, είναι πολύ εύκολο να καταναλώνουμε λιγότερη ενέργεια. Η εξοικονόμηση ενέργειας και η ενεργειακή αποδοτικότητα είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης
Το WWF καλεί τις κυβερνήσεις να στοχεύσουν σε μείωση τουλάχιστον του 1% της εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας ετησίως μέσω μέτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτή η ενεργειακή μείωση μπορεί να επιτευχθεί διατηρώντας παράλληλα μία οικονομική ανάπτυξη της τάξης του 1-2%, όπως έχει προβλεφθεί. Υπάρχουν διαθέσιμα πολλά μέτρα και τεχνολογίες, που αν υλοποιηθούν μπορούν να συμβάλουν σε ένα ετήσιο ποσοστό αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας 3% ή και περισσότερο στις ευρωπαϊκές οικονομίες.
Μπορείτε να αρχίσετε, σήμερα κιόλας, να περιορίζετε τη δική σας σχετιζόμενη με την υπερθέρμανση του πλανήτη ρύπανση. Με ποιον τρόπο; Περιορίζοντας τη σπατάλη ενέργειας, και χρησιμοποιώντας περισσότερη "καθαρή" ενέργεια. Παραθέτουμε ορισμένες συμβουλές:
Στο σπίτι:
• Εάν πρόκειται να αγοράσετε ηλεκτρικές συσκευές προμηθευθείτε μοντέλα με όσο μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα αντέχει ο προϋπολογισμός σας. Μπορεί να είναι ακριβότερα, αλλά βγάζουν ό,τι σας κόστισαν μέσω των χαμηλότερων λογαριασμών του ηλεκτρικού που σας έρχονται.
• Αντικαταστήστε τους λαμπτήρες που χρησιμοποιείτε πιο πολύ με λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας. Είναι ακριβότεροι από τους συνηθισμένους, αλλά τελικά εξοικονομείτε χρήματα επειδή καταναλώνουν μόνο περίπου το 1/4 της ηλεκτρικής ενέργειας και δίνουν τον ίδιο φωτισμό. Επιπλέον, έχουν τουλάχιστον τετραπλάσια διάρκεια ζωής από έναν κανονικό λαμπτήρα! Περισσότερα για τους λαμπτήρες εξοικονόμησης .
• Σβήνετε τα φώτα όταν δεν τα χρειάζεστε.
• Μην αφήνετε σε κατάσταση αναμονής (stand by), αλλά σβήνετε πραγματικά τις ηλεκτρικές συσκευές (τηλεοράσεις, βίντεο, στερεοφωνικά, υπολογιστές) όταν δεν τις χρησιμοποιείτε.
• Φράξτε τις χαραμάδες των κουφωμάτων σε πόρτες και παράθυρα. Τα ρεύματα αέρα κάνουν το σπίτι σας να χάνει ενέργεια.
• Μονώστε τον θερμοσίφωνά σας, τη σοφίτα, τα πατώματα και τους τοίχους. Τοποθετήστε αλουμινόχαρτο πίσω από τα καλοριφέρ που ακουμπάνε σε εξωτερικούς τοίχους.
• Τοποθετήστε ηλιακούς συλλέκτες στη στέγη του σπιτιού σας. Έτσι μετατρέπετε το σπίτι σας σε σταθμό παραγωγής ενέργειας!
• Χρησιμοποιείτε το πλυντήριο ρούχων ή το πλυντήριο πιάτων μόνο όταν είναι γεμάτο. Χρησιμοποιείτε σκόνη πλυσίματος κατάλληλη για πλύσιμο σε χαμηλή θερμοκρασία, και προτιμάτε τα οικονομικά προγράμματα.
• Κατεβάστε το θερμοστάτη της θέρμανσης κατά 1oC. Χρειάζεται πραγματικά να θερμαίνετε το σπίτι σας σε θερμοκρασία άνω των 22oΚελσίου; Είναι τεράστια η ποσότητα ενέργειας που απαιτείται. Αντ' αυτού, φορέστε ένα πουλόβερ.
• Μην αφήνετε την πόρτα του ψυγείου ανοιχτή περισσότερο χρόνο από όσο είναι απαραίτητο. Αφήνετε το ζεστό φαγητό να κρυώσει εντελώς πριν το βάλετε στο ψυγείο ή στον καταψύκτη. Κάνετε τακτικά απόψυξη και ρυθμίστε το ψυγείο στη σωστή θερμοκρασία. Εάν το επιτρέπει ο χώρος σας, μην τοποθετείτε δίπλα-δίπλα ηλεκτρικές κουζίνες με ψυγεία ή καταψύκτες.
Στη δουλειά ή στο σχολείο:
Πολλές από τις συμβουλές που ισχύουν για το σπίτι, ισχύουν και για το χώρο εργασίας και για το σχολείο. Επιπροσθέτως, όμως, μπορείτε να κάνετε και τα ακόλουθα:
• Φροντίστε να γίνει ένας «ενεργειακός έλεγχος» στα κτίριά σας. Ειδικοί θα σας αναλύσουν πού σπαταλάτε ενέργεια και τι μπορείτε να κάνετε γι' αυτό. Ζητήστε από την εταιρεία σας να κάνει έναν έλεγχο όλης της χρήσης ενέργειάς της, συμπεριλαμβανόμενων των διαδικασιών παραγωγής και των οχημάτων, και να αναζητήσει κι άλλους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας. Κάτι αντίστοιχο μπορεί να γίνει και στο σχολείο σας.
• Αγοράζετε εξοπλισμό γραφείου (υπολογιστές, φωτοτυπικά, εκτυπωτές) με τη μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα: έτσι εξοικονομείτε χρήματα από τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος.
• Σβήνετε την οθόνη του υπολογιστή, όταν κάνετε διάλειμμα.
• Εξοικονομήστε χαρτί (και την ενέργεια που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του) τυπώνοντας και στις δύο πλευρές, και ανακυκλώνοντας το χρησιμοποιημένο χαρτί.
Όταν είστε στο δρόμο:
• Όταν είναι να κάνετε μικρές διαδρομές, αφήστε το αυτοκίνητο στο σπίτι.
• Χρησιμοποιείτε ποδήλατο για μικρές διαδρομές και ψώνια στη γύρω περιοχή. Έτσι διατηρείτε και τη φόρμα σας!
• Για τις μεγαλύτερες διαδρομές, χρησιμοποιείτε περισσότερο τις δημόσιες συγκοινωνίες, όπως λεωφορεία, μετρό, τρένο.
• Μοιραστείτε διαδρομές με αυτοκίνητο με συναδέλφους ή φίλους - μέχρι και 1/3 των διαδρομών που γίνονται με αυτοκίνητο αντιστοιχεί στην καθημερινή μας διαδρομή μέχρι τη δουλειά.
• Εάν πρέπει να αγοράσετε αυτοκίνητο, αγοράστε ένα με υψηλή αποδοτικότητα στα καύσιμα, που να είναι φιλικό στο περιβάλλον. Έτσι θα εξοικονομείτε χρήματα, και δε θα απελευθερώνεται διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
• Όταν περιμένετε μέσα στο αυτοκίνητο, σβήνετε τη μηχανή.
• Βεβαιωθείτε ότι τα ελαστικά σας έχουν τη σωστή ζυγοστάθμιση - μπορείτε έτσι να εξοικονομήσετε μέχρι και το 5% του κόστους της βενζίνης.
• Βγάζετε τη σχάρα του αυτοκινήτου και παίρνετε τα βαριά αντικείμενα από το πόρτ μπαγκάζ όταν δεν τα χρησιμοποιείτε.
Βάλτε όσους περισσότερους μπορείτε στο κλίμα! Μιλήστε τους για τη δράση σας στον αγώνα ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Πάρτε από κοινού πρωτοβουλίες στον εργασιακό σας χώρο, στο σπίτι, στο σχολείο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• http://el.wikipedia.org
• http://medgreece.gr
• http://www.neo.gr/website/ergasiamathiti/36.htm
• http://www.plant-management.gr/index.php?id=1690
• http://www.oikologio.gr/component/option,com_smf/Itemid,27/topic,1279.0/
• http://ecorec.gr
• http://www.greenpeace.org/greece/137368/137396/138748
• http://wwf.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου