4ο Γυμνάσιο Λάρισας: "Οι Υγροβιότοποι και τα Σπήλαια: δύο εντυπωσιακοί σχηματισμοί της Φύσης" & "Υγροβιότοποι - Σπήλαια"

"Οι Υγροβιότοποι και τα Σπήλαια: δύο εντυπωσιακοί σχηματισμοί της Φύσης" 

Συντονίστρια Εκπαιδευτικός: Γκαραγκούνη Αργυρώ

Παιδαγωγική Ομάδα: Ματραπάζης Δημήτριος, Καραγιάννη Βασιλική, Νασιώκας Κωνσταντίνος

"Υγροβιότοποι - Σπήλαια"

Συντονίστρια Εκπαιδευτικός: Μπούρα Ζαχαρούλα

Παιδαγωγική Ομάδα: Παπαποστόλου Ελένη, Τζέλη Παρασκευή, Σαμουηλίδου Ελένη

Ακολουθούν οι Παρουσιάσεις των Ομάδων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης:

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ

•        Η λέξη υγρότοπος είναι ένας νεολογισμός της γλώσσας μας που δημιουργήθηκε για την απόδοση στα ελληνικά της αγγλικής λέξης wetland (υγρή γη / τόπος). Τόσο η αγγλική λέξη όσο και η ελληνική άρχισαν να χρησιμοποιούνται τις τελευταίες δεκαετίες. Συνώνυμη της λέξης υγρότοπος είναι η λέξη υγροβιότοπος, που όμως καλό είναι να αποφεύγεται, γιατί μερικές φορές οδηγεί σε σύγχυση

Οι υγρότοποι, όσοι δεν έχουν εντελώς υποβαθμισθεί από τον άνθρωπο, σφύζουν από ζωή. Ιδιαίτερα θαυμαστή είναι η πληθώρα υδρόβιων πουλιών που βρίσκουν εκεί χώρους για αναπαραγωγή, φώλιασμα, τροφή και ξεκούραση.

•         Σαν επιστημονικός όρος η λέξη υγρότοπος υποδηλώνει κάθε τόπο που καλύπτεται μόνιμα ή εποχικά από ρηχά νερά ή που δεν καλύπτεται ποτέ από νερά, αλλά έχει υπόστρωμα (έδαφος, άμμο, χαλίκια κ.ά) υγρό για μεγάλο διάστημα του έτους.  Έτσι, ως υγρότοποι μπορούν να θεωρηθούν: ρηχές λίμνες, ρηχά ποτάμια, έλη, λιμνοθάλασσες, πηγές, τυρφώνες με νερό γλυκό, αλμυρό ή υφάλμυρο.

Οι υγρότοποι της Ελλάδας

•         Η Ελλάδα έχει σήμερα περισσότερους από 400 μικρούς και μεγάλους υγροτόπους συνολικού εμβαδού πάνω από 2 εκατομμύρια στρέμματα. Πολλοί από αυτούς είναι σύνθετοι και σχηματίζουν μωσαϊκό υγροτόπων ή υγροτοπικά συμπλέγματα. Πριν από δύο γενεές η Ελλάδα είχε τριπλάσια έκταση υγροτόπων.

•         Ο αριθμός και το συνολικό εμβαδόν των υγροτόπων στην Ελλάδα, με βάση την προηγούμενη κατηγοριοποίηση, παρουσιάζεται στον πίνακα 1 σύμφωνα με την απογραφή που διενήργησε το ΕΚΒΥ το 1994. Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι 15 υγρότοποι που δεν είχαν περιληφθεί σε εκείνη την απογραφή.

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

•         Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται στην ελληνική κοινωνία η τάση για αναγνώριση της τεράστιας σημασίας των υγροτοπικών πόρων της χώρας. Ωστόσο, η τάση αυτή δεν είναι ακόμη αρκετά ισχυρή ώστε να ανακόψει την υποβάθμιση που προκαλούν οι ασύνετες πρακτικές που ασκούνται στους υγροτόπους και τις λεκάνες απορροής τους. Η πορεία προς την αειφορική διαχείριση των υγροτοπικών και χερσαίων οικοσυστημάτων θα είναι συνεπώς μακρά και δύσκολη. Δικαιούμαστε όμως να αισιοδοξούμε, εφόσον διεξάγονται συντονισμένες προσπάθειες διατήρησης και οι κοινότητες γύρω από τις φυσικές περιοχές εμπλέκονται ενεργά στη διατήρηση και διαχείρισή τους.

Οι πιο πλούσιες σε υγροτόπους περιοχές της χώρας είναι οι βόρειες και οι δυτικές, γι’ αυτό και πάνω από αυτές παρατηρούνται οι σπουδαιότερες οδοί πτήσης των μεταναστευτικών πουλιών.  Τα νησιά του Αιγαίου φιλοξενούν λίγους και μικρούς υγροτόπους, οι οποίοι όμως έχουν ιδιαίτερα αξιόλογη οικολογική σημασία.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

•         Στα παλιά χρόνια ήταν λίμνη εδώ στην Θεσσαλία, τριγυρισμένη από παντού από βουνά και σε υψηλότερο υψόμετρο από την παραλία. Από σεισμούς προκλήθηκε ρήγμα στα σημερινά Τέμπη και χωρίστηκε η Όσσα από τον Όλυμπο, οπότε ο Πηνειός βρήκε διέξοδο προς την θάλασσα και η περιοχή αποστραγγίστηκε. Ωστόσο απέμειναν οι λίμνες Νεσσωνίς και Βοιβηίς (λίμνη Κάρλα).

ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

Την πρώτη ονομασία της «Βοιβηίς» η λίμνη την πήρε από την πόλη Βοίβη, αρχαία πόλη της Θεσσαλίας που βρίσκονταν κοντά στα Κανάλια ή από την Βοιβηίδα, νύμφη της μυθολογίας ή από τον Βοίβο, γιο του Γλαφύρου.  Είναι  πιθανό το Βοιβηίς να προέρχεται από το Φοιβηίς γιατί στην Θεσσαλία αντικαθιστούσαν το Φ με το Β.

Στα μεσαιωνικά χρόνια η λίμνη άλλαξε όνομα και από Βοιβηίς έγινε Κάρλα. Πιθανόν η  ονομασία αυτήν να προέρχεται από το σλαβικό garlo που σημαίνει λαιμός, στόμιο ή από έναν άρχοντα της περιοχής τον Κάρλα. Επίσης αναφέρεται και με το όνομα Βάλτος. Το όνομα Κάρλα το πήρε τα μεσαιωνικά χρόνια από τον ποταμό Κάρλα. Γύρω από τη λίμνη υπήρχαν οικισμοί από τα πολύ παλιά χρόνια. Ο Όμηρος αναφέρει την Βοιβηίδα στην Ιλιάδα, όταν ο Εύμηλος γιος του Άδμητου και τηςΆλκηστης πήγε στην Τροία με 11 πλοία.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

 

•         Στην περιοχή της Λίμνης Κάρλας γεννήθηκε από την αρχαιότητα ένας τεράστιος «πολιτισμός του νερού»

•         Η λίμνη επιβίωσε χιλιάδες χρόνια (προϋπήρχε όσο δεν φαντάζεται ο νους του ανθρώπου) μέχρι που κάποιοι σύγχρονοι πολιτικοί αποφάσισαν την αποξήρανσή της…

Η λίμνη Κάρλα είναι η παλιά λίμνη Βοιβηίς. Βρίσκονταν στο ανατολικό μέρος της πεδιάδας της Θεσσαλίας. Ξεκινούσε από τα Κανάλια της Μαγνησίας και έφτανε μέχρι τα Νάματα της Λάρισας. Η έκταση της ήταν περίπου 100.000 στρέμματα. Το όνομα Βοιβηίς δείχνει πως ήταν αφιερωμένη στον Ήλιο και στη θεότητα του φωτός Φοίβη. Το όνομα Κάρλα το πήρε τα μεσαιωνικά χρόνια από τον ποταμό Κάρλα. Γύρω από τη λίμνη υπήρχαν οικισμοί από τα πολύ παλιά χρόνια. Ο Όμηρος αναφέρει την Βοιβηίδα στην Ιλιάδα, όταν ο Εύμηλος γιος του Άδμητου και της Άλκηστης πήγε στην Τροία με 11 πλοία. Από την λίμνη και το ψάρεμα ζούσαν πολλοί άνθρωποι. Πριν τον πόλεμο του 40μόνο οι Καναλιώτες ψαράδες ήταν περίπου 500. Η ζωή των Καναλιωτών ήταν γύρω από τη λίμνη. Η λίμνη ήταν η επιβίωση τους. Εντύπωση προκαλεί ακόμα και σήμερα το καφενείο στην πλατεία του χωριού «Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ». Ο άγιος της λίμνης ήταν ο Άγιος Νικόλαος ο άγιος των ναυτικών. Το εκκλησάκι που σώζεται ακόμα είναι από το 12 ο αιώνα.

Η ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ

Η λίμνη Κάρλα, ή λίμνη Βοιβηίδα ήταν λίμνη η οποία αποξηράνθηκε το 1962, επειδή την εποχή εκείνη προκαλούσε πλημμύρες στις πέριξ γεωργικές καλλιέργειες, ενώ ορισμένες βαλτώδεις εκτάσεις γύρω της προκαλούσαν την έντονη παρουσία εντόμων. Βρισκόταν νοτιοανατολικά της Λάρισας, κοντά στις βόρειες πλαγιές του Πηλίου στα όρια των Νομών Λαρίσης και Μαγνησίας. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα της περιοχής ήταν μεγαλύτερες από το όφελος που προσέφερε η αποξήρανσή της. Έτσι, σήμερα γίνεται προσπάθεια για αναδημιουργίας της λίμνης, που θα έχει μέγεθος 38.000 στρέμματα. Η αρχική λίμνη είχε μέγεθος 180- 195 χιλιάδες στρέμματα και το βάθος της έφτανε τα 4-6 μ. Το Δεκέμβριο του 2010 άρχισε η άντληση νερού από τον ποταμό Πηνειό, ενώ όταν τεθούν σε πλήρη λειτουργία τα πέντε αντλιοστάσια του Πηνειού θα τροφοδοτούν τη λίμνη με 14 κυβικά μέτρα νερού το δευτερόλεπτο. Εδώ και λίγα χρόνια προσπαθούν να την ξαναφέρουν πίσω, μόνο που θα είναι πιο μικρή, περίπου 28.000 στρέμματα.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΤΟΠΙΟ

Μετά την αποξήρανση της λίμνης Κάρλας εμφανίζονται ρήγματα στην ευρύτερη περιοχή. Τα ρήγματα έχουν μεγάλο βάθος, το πλάτος τους ξεπερνά πολλές φορές το μισό μέτρο και έχουν μήκος που συχνά ξεπερνά τα 300 μέτρα. Διασχίζουν καλλιεργημένες εκτάσεις, οικισμούς και σχίζουν στα δύο χωράφια, δρόμους, πλατείες, σπίτια. Οι κάτοικοι των οικισμών ζουν με το φόβο μήπως δουν ξαφνικά το σπίτι τους να σχίζεται στα δυο και να καταστρέφεται. Η εμφάνιση των ρηγμάτων αποδίδεται στη μεγάλη πτώση της υπόγειας υδροφορίας, λόγω υπεράντλησης μέσω των γεωτρήσεων και της έλλειψης της λίμνης, η οποία τροφοδοτούσε την υπόγεια υδροφορία.

Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

«Τα νερά επιστρέφουν όπως και η ζωή στη λίμνη Κάρλα, που μετά από 50 χρόνια ξαναγίνεται το σημείο συνάντησης του ανθρώπου με το υγρό στοιχείο, διαμορφώνοντας ένα πολιτιστικό τοπίο σε διαλεκτική σχέση με το φυσικό περιβάλλον.»

Ένα απόσπασμα από άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 22 Οκτωβρίου το 2010 και κηρύττει την αρχή για τις προσπάθειες επαναφοράς της λίμνης Κάρλα!

Η ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΛΑΣ

•         Η φυσική βλάστηση της λεκάνης απορροής της Κάρλας ήταν ποικίλη. Η μισή περίπου επιφάνεια της λεκάνης απορροής αποτελείται από δασικές εκτάσεις οι οποίες καλύπτονται από φυσική βλάστηση.

Η χλωρίδα της ευρύτερης περιοχής κατατάσσεται σε τρεις ζώνες βλάστησης που καλύπτουν στο σύνολό της τη λεκάνη απορροής:

•         Ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης

•         Τεχνητά γεωργικά oικoσυστήματα στα Β., Β.Δ. της λίμνης με κύριες καλλιέργειες τα σιτηρά, τις αμυγδαλιές, κηπευτικά σε ορισμένες περιοχές και ελιές.

Παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης

ΙΧΘΥΟΠΑΝΙΔΑ

Τα κυριότερα είδη ψαριών που υπήρχαν στη λίμνη Κάρλα ήταν το γριβάδι, το τσιρώνι, η κoκκινoφτέρα, το σίρκο, το μουστακάτο, η πεταλούδα, το σύρτι, ο γωβιός, η ταινία και το χέλι. Τα είδη που παρουσίαζαν τη μεγαλύτερη οικονομική σημασία ήταν το γριβάδι και το χέλι και ακολουθούσαν το τσιρώνι με την κοκκινοφτέρα. Ο πληθυσμός των άλλων ειδών ήταν μεγάλος, αλλά η εμπορική τους αξία μικρή. Το πλαγκτόν ήταν η τροφή των ψαριών. Σήμερα υπάρχουν κάποιοι πληθυσμοί ψαριών από τα είδη που προαναφέρθηκαν στις αρδευτικές διώρυγες και στις στραγγιστικές τάφρους.

ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ

Στη λίμνη υπήρχε ακόμα μεγάλος αριθμός βατραχιών, νερόφιδων, νεροχελωνών, σαλιγκαριών και εντόμων που αποτελούσαν και τροφή της πλούσιας ορνιθοπανίδας. Η λίμνη Κάρλα ήταν ένας από τους σπουδαιότερους υγρότοπου για υδρόβια πουλιά στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια και μάλιστα όλες τις εποχές του έτους. Είχαν καταγραφεί τουλάχιστον 143 είδη πουλιών πολλά ως αναπαραγόμενα και άλλα ως μεταναστευτικά και διαχειμάζοντα. Ο αριθμός των ειδών είναι εντυπωσιακός. Τουλάχιστον 55 από τα καταγραφέντα είδη θεωρούνται σήμερα ως «προστατευόμενα» σύμφωνα με την οικεία Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί Πουλιών, η οποία επιβάλλει επίσης την προστασία των βιοτόπων τους.

Μερικά από τα ανωτέρω 55 είδη κινδυνεύουν σήμερα στην Ελλάδα να εξαφανισθούν. Η περιοχή φιλοξενούσε πολλά και ποικίλα πανιδικά στοιχεία. Φιλοξενούσε τυπικά πουλιά των υγροτόπων (πάπιες, ερωδιούς, πελεκάνους) και πολλά μεγάλα αναπαραγόμενα αρπακτικά πουλιά  (όρνια και αετούς) καθώς και πουλιά ανοιχτής πεδιάδας  (αγριόγαλος, στεπόκιρκος). Τα περισσότερα από αυτά ζούσαν σε αποικίες μέσα στους καλαμιώνες ή στα δένδρα των γειτονικών περιοχών

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Τα ελάχιστα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν την ύπαρξη ενός μόνο τοπικού υγροτοπικού είδους,  της βίδρας. Οι αναφορές για άλλα θηλαστικά περιλαμβάνουν το τσακάλι, τον λύκο, την αλεπού και το αγριογούρουνο. Τα τέσσερα αυτά είδη ζούσαν στα γειτονικά όρη και κατέβαιναν καμιά φορά προς τις όχθες της λίμνης κατά τους ψυχρούς, ιδίως, χειμώνες. Σημαντική ήταν, ακόμη, και η παρουσία του λύγκα στη γύρω ορεινή περιοχή.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ  ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ

Η αποξήρανση της λίμνης επιδείνωσε το μικροκλίμα της περιοχής αλλοιώνοντας τα μικροκλιματικά δεδομένα της με μείωση των βροχοπτώσεων. Ο δασικός πλούτος στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής και σ’ όλα τα ορεινά και ημιορεινά συγκροτήματα δέχεται τις επιπτώσεις των μειωμένων βροχοπτώσεων και υγρασίας. Παράλληλα εμφανίζονται παγετοί που έχουν σαν συνέπεια συνήθως την καταστροφή της αμυγδαλοκαλλιέργειας. Η εξαφάνιση μιας λίμνης της έκτασης της Κάρλας, που δεχόταν τα νερά της σημαντικής λεκάνης απορροής στο ανατολικό τμήμα της Θεσσαλικής πεδιάδας, δημιούργησε προβλήματα στην υπόγεια υδροφορία.

Η άμεση παροχέτευση προς τη θάλασσα μεγάλου ποσοστού των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων έχει επακόλουθο την απώλεια για την περιοχή υδατικών πόρων.Οι επιπτώσεις της αποξήρανσης της Κάρλας επηρεάζουν τον Παγασητικό κόλπο, όπως φαίνεται από τη μεταβολή της θάλασσας στο σημείο εκβολής του αγωγού της Κάρλας, όπου παρατηρούνται αποθέσεις φερτών που κουβαλάει ο αγωγός, που συνδυάζονται με μεγάλα ρυπαντικά φορτία.

ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Η πτώση της στάθμης οφείλεται στην υπεράντληση, που είναι αποτέλεσμα της έλλειψης επιφανειακού νερού. Η ανεξέλεγκτη ανώρυξη γεωτρήσεων για αρδευτική, οικιακή και βιομηχανική χρήση, που ξεπερνά σήμερα τα 200 μέτρα, οδήγησε στην υπερεκμετάλλευση του υπόγειου υδροφορέα, η οποία, σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ξηρασία των τελευταίων ετών, εξάντλησε σε επικίνδυνο βαθμό το υπόγειο υδατικό δυναμικό της περιοχής με άμεσο κίνδυνο την είσοδο θαλασσινού νερού.

Έχει υπολογιστεί ότι το συνολικό ρυπαντικό φορτίο που καταλήγει μέσω του αποχετευτικού δικτύου και της σήραγγας Κάρλας στον Παγασητικό Κόλπο, ισοδυναμεί με λύματα πόλεως με πληθυσμό που κυμαίνεται από 46.000 έως 172.000 κατοίκους. Έτσι, οι εκροές της Κάρλας στον Παγασητικό μεταφέρουν μεγάλα ρυπαντικά φορτία που επιβαρύνουν τον κλειστό αυτό κόλπο, γεγονός που προκαλεί τις έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων του Βόλου. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η επιβάρυνση των καναλιών με απόβλητα και γεωργικές εκπλύσεις καθιστά προβληματική την αξιοποίηση των ψαριών που απόμειναν γιατί, σύμφωνα με τις μαρτυρίες κατοίκων και όταν είναι δυνατή η αλιεία, τα ψάρια έχουν δυσάρεστη οσμή. Τα μεταναστευτικά πουλιά (450.000 άτομα περίπου) έχασαν το σταθμό παραμονής τους κατά τους μεταναστευτικούς κύκλους, γεγονός που σίγουρα προκαλεί πολύ ευρύτερες επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία της χώρας μας.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΛΙΜΝΗ ΚΑΡΛΑ

•         Στο βόρειο τμήμα της Βοιβηίδας κατοικούσαν σύμφωνα με την μυθολογία οι Κένταυροι και οι Λαπίθες που μας είναι γνωστοί από την σύγκρουση μεταξύ τους, τη Κενταυρομαχία. Από την περιοχή θα ξεκινήσει για την Κολχίδα η Αργώ των Αργοναυτών. Ο Εύμηλος, γιος του Άδμητου, βασιλιά των Φερών, με 11 πλοία από τις πόλεις Φερές, Βοίβη, Γλαφυρές και Ιωλκό θα ξεκινήσει για τον Τρωικό πόλεμο.

•         Υμνήθηκε από τον Όμηρο, τον Πίνδαρο, τον Στράβωνα κ.α. Ο τόπος συνδέθηκε με τον θεό Απόλλωνα, το "Φοίβο", που στην περιοχή ερωτεύτηκε την όμορφη Κυρήνη, την καλλονή Δάφνη και με την Κορωνίδα γέννησε το φημισμένο γιατρό της αρχαιότητας, Ασκληπιό.

•         Απ' την περιοχή της Κάρλας ξεκινούν για την Αργοναυτική εκστρατεία ο Άρμενος, ο Πρόθοος και ο Εύμηλος, ενώ η λίμνη ήταν πέρασμα ή καταφύγιο για πολλούς ημιθέους και ήρωες (Θησέας, Ηρακλής, Αμαζόνες) στην πορεία τους για τις διάφορες αποστολές τους.

Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΓΕΡΟΥ ΨΑΡΑ

Ο μπαρμπα – Στέφανος παλιός ψαράς στην λίμνη Κάρλα διηγείται τη ζωή των Καναλιωτών ψαράδων μέσα στην λίμνη. Τον συναντήσαμε κατά την επίσκεψη μας στο χωριό του, τα Κανάλια, όπου στην πλατεία ο Πολιτιστικός Σύλλογος έχει στήσει μια καλύβα ψαράδικη και στα πλάι της υπάρχει μια βάρκα απομεινάρι από αυτές που χρησιμοποιούσαν στη λίμνη:

Στην λίμνη ψάρευαν μόνο άντρες. Ψάρευαν παρέες-παρέες που λέγονταν ντουκιάνια και αποτελούνταν από 8-15 άτομα. Ξεκινούσαν με τις βάρκες που τις έλεγαν πλατσίδες ή καράβια να βρουν ένα μέρος γεμάτο καλάμια που το έλεγαν φουντάνι. Τις βάρκες τις κατασκεύαζαν οι ίδιοι. Το φουντάνι είναι το μέρος που θα ψάρευαν. Μ΄ ένα δρεπάνι έκοβαν τα καλάμια μέχρι τη μέση για να φτιάξουν τις καλύβες. Από το βουνό είχαν κουβαλήσει λεπτά ξύλα που έδεναν γύρω – γύρω τις καλύβες, σαν στεφάνια, τα λούρα.

Οι καλύβες ήταν από καλάμια και ραγάζια. Στο πάνω μέρος της καλύβας έφτιαχναν ένα σταυρό για να ξέρουν οι άλλες ομάδες ότι το φουντάνι ήταν πιασμένο. Στο πάνω μέρος της καλύβας υπήρχε επίσης μια τρύπα για να βγαίνει ο καπνός από τη φωτιά τους. Στη βάση της καλύβας έμπηγαν πολλά ραγάζια. Στο κέντρο της καλύβας έβαζαν τετραγωνισμένες πλάκες και είχαν τη φωτιά τους όπου εκεί μαγείρευαν. Το φαγητό τους ήταν κυρίως ψάρι σούπα που το έφτιαχναν στην κακαβούλα.

Γύρω από τη μεγάλη καλύβα υπήρχαν και μικρότερες για ύπνο.Έξω από τις καλύβες έμπηγαν ξύλα για να απλώνουν τα δίχτυα και να δένουν τις βάρκες τους Τα δίχτυα τα έφτιαχναν οι γυναίκες στο χωριό.Το ψάρεμα γινόταν κυρίως με τα κατίκια που ήταν παγίδες με καλάμια μέσα στη λίμνη. Τα ψάρια τα μάζευαν με μεγάλες απόχες. Υπήρχαν και ψαράδες που δεν ψάρευαν στο φουντάνι αλλά στο γυαλί, το καθαρ μέρος της λίμνης, με δίχτυα και λέγονταν απλαδάρηδες. Οι σκαλιάρηδες ήταν οι πωλητές των ψαριών που πήγαιναν στο παζάρι και τα πουλούσαν στους εμπόρους. Ψάρια έτρωγαν στο Βόλο, στη Λάρισα, στα Τρίκαλα και την Κοζάνη. Οι Καναλιώτες ψαράδες ζούσαν μέσα στην λίμνη περίπου έξι μήνες. Στα σπίτια τους πήγαιναν κάθε 15 μέρες.Το ψάρεμα σταματούσε την άνοιξη για σαράντα περίπου μέρες που ήταν η περίοδος της αναπαραγωγής. Οι Καναλιώτες την περίοδο αυτή την ονόμαζαν απεργία.

 

Ένας ηλικιωμένος αφηγείται…

•         «Είχαμε νερά πολλά: βροχές και χιόνια, που τώρα δεν τα 'χουμε. Σπανίζουν σε βαθμό που να μην φτάνουν ούτε τα κοπάδια να ποτίσουμε. Ένας τεράστιος ταμιευτήρας νερού ήταν η λίμνη μας. Κι όλο το καλοκαίρι μάζευε ζέστη και θερμασιά. Και το χειμώνα, όπως ψυχόταν, άχνιζε η λίμνη. Σαν καζάνι με ζεστό νερό. Και οι υδρατμοί εκείνοι, σύννεφα τεράστια σκέπαζαν τον τόπο. Κι ως έφτανε ρεύμα αέρος κρύο και παγερό οι υδρατμοί γίνονταν χιονάκι. Που έπεφτε άφθονο και μαλακό. Δεν θυμάμαι πλατάνια με κορμούς σχισμένους απ' τον παγετό. Να την ξαναφτιάξουν τη λίμνη μας!».

 Η Λίμνη Κάρλα:

 

Πηνειός , το ποτάμι της πόλης μας...

    Η όμορφη πόλη μας ,  Λάρισα είναι μια πεδινή  και αστική περιοχή . Ο πληθυσμός του Δήμου Λαρισαίων, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 163.380 κατοίκους, καθιστώντας την μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας και τη μεγαλύτερη του Θεσσαλικού διαμερίσματος.  Η ανάπτυξη της , εμπορικά , βιομηχανικά , συγκοινωνιακά αλλά και στρατιωτικά σε συνδυασμό με τη γεωγραφική της θέση την κάνουν να ξεχωρίζει  και να αποτελεί σημαντικό κόμβο επικοινωνιών και συγκοινωνιών .

Η οικονομική δραστηριότητα της Λάρισας στηρίζεται στην επεξεργασία γεωργικών προϊόντων , στην επεξεργασία ξύλου , στην υφαντουργία , την παραγωγή ενδυμάτων , τροφίμων , χάρτου και στις  μηχανολογικές και μηχανουργικές κατεργασίες .  Επίσης υπάρχει εμπορική δραστηριότητα . Επιπλέον προσφέρονται διάφορες υπηρεσίες λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης του νομού . Σημαντική οικονομική δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται και στον τουρισμό μιας και ο νομός διαθέτει σημαντικές περιοχές υψηλής φήμης, Όλυμπος , Τέμπη καθώς και σημαντικά παράλια. Γενικά η πόλη της Λάρισας είναι μία πόλη με απαράμιλλες ομορφιές, με μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα αλλά και με αξιοθαύμαστη ιστορία.   Κομμάτι αυτή της ιστορίας αποτελεί ο ποταμός Πηνειός που τη διασχίζει . Το μεγάλο Θεσσαλικό ποτάμι , το ποτάμι των νυμφών και των θρύλων που διατρέχει ολόκληρη τη Θεσσαλική πεδιάδα , κυλά τα νωχελικά νερά του πλάι στη Λάρισα από χιλιάδες χρόνια. Κατά την Ελληνική Μυθολογία ο Πηνειός ήταν γιος του Ωκεανού και της Τιθύος, όπως όλοι άλλωστε οι ποταμοί κατά την ιδεοανθρωπόμορφη τότε αντίληψη. Ο Πηνειός είναι ο τρίτος σε μήκος ποταμός της χώρας μας.

Το συνολικό μήκος του είναι 216km και η συνολική του επιφάνεια 9.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σε όλο το μήκος του ποταμού ενσωματώνονται πάρα πολλοί παραπόταμοι, με κυριότερους τον Τιταρήσιο, τον Εννιπέα, τον Καλέτζη και τον Ληθαίο.  Ο Πηνειός μαζί με τους παραπόταμούς του αποτελεί για τη Θεσσαλία το μοναδικό υδάτινο αποδέκτη. Επιπλέον πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του όρους Λάκμος  της Θεσσαλικής Πίνδου, λίγο δυτικά από το χωριό Μαλακάσι .

 Δεχόμενος όλα τα νερά από τους συγκλίνοντες ακτινοειδώς παραπόταμους του οι οποίοι άλλοτε σχημάτιζαν λίμνη και ρέοντας από τα στενά της Καλαμπάκας, που από τη διαβρωτική του ενέργεια δημιουργήθηκαν τα Μετέωρα,   φθάνει στον θεσσαλικό κάμπο, όπου και διασχίζοντας το πέρασμα της περίφημης Κοιλάδας των Τεμπών, μεταξύ Ολύμπου και Όσσας, εκβάλλει τελικά στον Θερμαϊκό Κόλπο, δημιουργώντας το Δέλτα του κοντά στην κωμόπολη Στόμιο.

Για τη Λάρισα, που ακουμπά με εμπιστοσύνη στις όχθες του, το ποτάμι ήταν πάντα ο μεγάλος θησαυρός. Οι ανάγκες πόσιμου νερού της Λάρισας καλύπτονταν μέχρι το 1986 αποκλειστικά από τον Πηνειό. Σήμερα με τα νερά του αρδεύονται περί τα 80.000 στρέμματα και παράλληλα υδροδοτούνται οικισμοί της Θεσσαλίας. Διαθέτει σημαντικά παραποτάμια δάση, μεγάλη ποικιλότητα στην πανίδα και εκτεταμένες θίνες στο Δέλτα του.  Η περιοχή Δέλτα Πηνειού-Τεμπών είναι ένα φυσικό οικοσύστημα το οποίο αποτελείται από την κοιλάδα του, το δέλτα, την παράκτια περιοχή και τα βραχώδη πρανή κατά μήκος της ροής του ποταμού ανάμεσα στα όρη Όλυμπο και Όσσα. Περιλαμβάνει υγροτοπικούς οικότοπους, εκτεταμένους βοσκότοπους, δασάκια

 από αγριελιές, καλλιεργούμενους ελαιώνες, παράκτια και παραποτάμια δάση, αμμώδεις χερσότοπους και θίνες. Ο Πηνειός ποταμός είναι σημαντικός για τα μοναδικά στη βόρεια Ελλάδα παραποτάμια δάση του. Στην κοιλάδα των Τεμπών υπάρχουν φυσικές πηγές νερού. Υπάρχουν πολλά παρυδάτια είδη πτηνών που χρησιμοποιούν τα έλη, καθώς επίσης κι αρπακτικά που φωλιάζουν στην περιοχή. Από ιχθυολογική άποψη το ποτάμι περιλαμβάνει πολλά είδη κοινών ψαριών.

Με την πάροδο του χρόνου η Λάρισα έγινε μεγαλούπολη. Οι βιομηχανίες πύκνωσαν στην περιοχή. Οι Λαρισαίοι απορροφημένοι από τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής, απομακρύνθηκαν από τον Πηνειό.  Η εικόνα της εγκατάλειψης που φθάνει ως τις μέρες μας είναι απογοητευτική. Σκουπίδια, μπάζα, πεσμένα δένδρα, λύματα της αποχέτευσης της πόλης και βιομηχανικά λύματα βρίσκουν ως φυσικό χώρο εναπόθεσης την κοίτη του Πηνειού. Η στασιμότητα του νερού είναι σχεδόν μόνιμο φαινόμενο στην παλιά κοίτη. Κάθε χρόνο η κατάσταση χειροτερεύει. Η αδιαφορία δε ρυπαίνει μόνο τις όχθες του ποταμού αλλά και το νερό του. Η μικροβιολογική ρύπανση, η οργανική ρύπανση και η συγκέντρωση φυτοφαρμάκων λόγω της συνεχώς μειωμένης παροχής κάνει τα νερά του ακατάλληλα σχεδόν για κάθε χρήση.

Τα τελευταία χρόνια η  λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού λυμάτων Λάρισας, είναι μια ανάσα για το μολυσματικό φορτίο του ποταμού. Όμως τα απαιτούμενα έργα και οι μελέτες για τον καθορισμό  και την προστασία του ποταμού πρέπει να προχωρήσουν.

Στη σημερινή εποχή οι νέοι αλλά και επίσης πολλές οικογένειες χρησιμοποιούν το ποτάμι ως τρόπο διαφυγής από τους πολυάσχολους ρυθμούς και τρόπους ζωής τους. Έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν έναν περίπατο σε ένα ήσυχο φυσικό περιβάλλον δίπλα στο ποτάμι που τους δίνει την ευκαιρία να ηρεμήσουν

και να ξεφύγουν από τα προβλήματα της καθημερινότητας.      

Με αφορμή την αισθητική του ποταμού και την ενημέρωση των κατοίκων για την προστασία του  ο  Δήμος Λαρισαίων διοργανώνει κάθε χρόνο «το Φεστιβάλ του Πηνειού» στην αναμορφωμένη με πεζόδρομους, ποδηλατοδρόμους και πεζογέφυρες ιστορική κοίτη του Πηνειού ποταμού,που λίγοι πίστευαν ότι μέσα σε τόσα λίγα χρόνια θα καθιερώνονταν ως ένα σπουδαίο πολιτιστικό γεγονός, η φήμη του οποίου απηχεί πλέον σε Πανελλαδικό επίπεδο αλλά και σε διεθνές αφού αρκετές χώρες συμμετέχουν μέσω των πρεσβειών τους στο Φεστιβάλ. Σήμερα η Γιορτή του Πηνειού είναι και επίσημα  ένα καταξιωμένο πολιτισμικό Φεστιβάλ που διοργανώνεται το μήνα του Ιουνίου, με τους επισκέπτες του να ξεπερνούν κατά πολύ τους εκατό χιλιάδες ετησίως.

Η περιφέρεια, η νομαρχία, ο δήμος και κάθε αρμόδιος φορέας πρέπει να δραστηριοποιηθεί για να σωθεί το ποτάμι. Όλοι οφείλουμε να δείξουμε ενδιαφέρον και αγάπη, διότι είναι κρίμα να χαθεί αυτό το φυσικό δώρο από δική μας αμέλεια και αδιαφορία. Μπορούμε όλοι να συμβάλλουμε στην ανάδειξη του ποταμού ως βασικού στοιχείου του πολιτισμού και στην ένταξή του στη ζωή της πόλης μας. Χρειαζόμαστε τη επαναλειτουργία του ώστε να ξαναβρεί η Λάρισα την αίγλη που της αξίζει. Μπορούμε να στοχεύσουμε στο διαρκή έλεγχο και στην επαγρύπνηση για την συντήρηση και την καθαριότητα του ποταμού……

ΠΗΝΕΙΟΣ

Οι πηγές του Πηνειού βρίσκονται στην Πίνδο .Δεχόμενος όλα τα νερά από τους  παραπόταμους της Δυτικής Θεσσαλίας φθάνει στον θεσσαλικό κάμπο, όπου και διασχίζοντας το πέρασμα της περίφημης κοιλάδας των Τεμπών μεταξύ Ολύμπου και Όσσας, εκβάλλει τελικά στον Θερμαϊκό κόλπο ,κοντά στην κωμόπολη Στόμιο.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ

     Από τις έρευνες των αρχαιολόγων επισημάνθηκαν στις όχθες του Πηνειού πολλές θέσεις παλαιολιθικών εργαλείων και απολιθωμένων οστών ζώων

     Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται στα 70.000 – 30.000  χρόνια πχ, καθώς και ευρήματα της πρώιμης παλαιολιθικής εποχής, 400.000 – 200.000 χρόνια πριν. Έτσι τεκμηριώνεται η ύπαρξη ανθρώπινης δραστηριότητας στο Θεσσαλικό χώρο. Από τα νεολιθικά χρόνια 7.000 – 4.000 πχ.  επιβεβαιώνεται  η ύπαρξη οικισμών σε διάφορα σημεία των οχθών του ποταμού.

     Πολλές επίσης είναι οι αναφορές για το ποτάμι κατά τους χρόνους της Ρωμαϊκής κατάκτησης και κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

     Οι τουριστικές-αθλητικές  δραστηριότητες στο ποτάμι έχουν αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια στην περιοχή της κοιλάδας των Τεμπών.

     Ιδιώτες ή σύλλογοι οργανώνουν διαδρομές είτε στο ποτάμι είτε στο βουνό. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν κανό, rafting, mountain bike, πεζοπορία στις όχθες του ποταμού και αναρρίχηση στο βουνό.

ΡΥΠΑΝΣΗ

     Τα τελευταία χρόνια η ρύπανση στο ποτάμι μας έχει γίνει ανεξέλεγκτη.

      Βιομηχανικά υγρά απόβλητα, αστικά λύματα και ξεπλύματα καλλιεργειών καταλήγουν στον Πηνειό. Υπολογίζεται ότι στην ευρύτερη περιοχή χρησιμοποιούνται 230.000 τόνοι λιπασμάτων και 2.000 τόνοι φυτοφαρμάκου, ενώ οι συγκεντρώσεις τόσο των φωσφορικών όσο και των νιτρικών υπερβαίνουν κατά πολύ το ανώτερο επιτρεπτό όριο για τα επιφανειακά νερά

     Εδώ και χρόνια οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην ευρύτερη λεκάνη του τον «πληγώνουν» με την ανοχή των συναρμόδιων φορέων. Τα νερά του δέχονται ανεπεξέργαστα αστικά λύματα, σκουπίδια, υπολείμματα λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, απόβλητα τυροκομείων, ελαιοτριβείων, βιοτεχνικών μονάδων, σφαγείων, κοπριές από στάβλους, ενώ την κοίτη του «ξεκοιλιάζουν» οι παράνομες αμμοληψίες

     Στο πόρισμά της για τον Πηνειό, η Επιτροπή Περιβάλλοντος επεσήμανε ότι ο Πηνειός δέχεται τις επιπτώσεις ανθρώπινων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στη λεκάνη απορροής του καθώς και ότι σε 23 περιβαλλοντικούς ελέγχους από την Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος διαπιστώθηκαν παραβάσεις διατάξεων της κείμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Στο πόρισμα της Επιτροπής θιγόταν επίσης το θέμα της απουσίας ενός οργανωμένου προγράμματος παρακολούθησης της ποσότητας και ποιότητας των νερών του Πηνειού

ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΤΗΣ

     Εντός της πόλης της Λάρισας παρατηρείται μια προσπάθεια αισθητικής αναβάθμισης των χώρων γύρω από την κοίτη του ποταμού.

     Τα έργα διαμόρφωσης της κοίτης καλύπτουν σε μια πρώτη φάση μια περιοχή μήκους 2 χμ. και εμβαδού 60 στρ. Διαμορφώθηκαν πεζόδρομοι –ποδηλατοδρόμοι μήκους 4χμ. και μικρό λιμάνι λέμβων με ξύλινη προβλήτα

     Παράλληλα έγινε καθαρισμός και εμπλουτισμός πρασίνου ,ενώ ολοκληρώνονται και τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας.

ΛΙΜΝΗ  ΚΕΡΚΙΝΗ

      Η Κερκίνη είναι τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε το 1932 με την δημιουργία   

      φράγματος στον ποταμό Στρυμόνα. Βρίσκεται στον νομό Σερρών

Γεωγραφική Τοποθέτηση

Η τεχνητή λίμνη Κερκίvης βρίσκεται στo ΒΔ τμήμα του νομού Σερρώv. Στα βόρεια της περιοχής εκτείνεται ο ορεινός όγκος της Κερκίνης (Μπέλες) με υψόμετρο 2031 m, ο οποίος αποτελεί το φυσικό σύνορο Ελλάδας – Βουλγαρίας.

Η λίμvη δημιoυργήθηκε τo 1932 με τηv κατασκευή εvός φράγματoς στov πoταμό Στρυμόvα κovτά στo χωριό Λιθότoπoς

Σκoπός της δημιoυργίας της λίμvης ήταv η αvάσχεση και συγκράτηση τωv πλημμυρικώv παρoχώv τoυ Στρυμόvα, η συγκράτηση τωv φερτώv υλώv και η άρδευση της πεδιάδας τωv Σερρώv.

Στηv θέση πoυ δημιoυργήθηκε, υπήρχε μία μικρή λίμvη (η λίμvη τoυ Μπoύτκoβoυ) και έλη (μόvιμα και παρoδικά).

Λόγω τωv μεγάλωv πoσoτήτωv φερτώv υλώv πoυ μετέφερε o Στρυμόvας και απόθετε στηv λίμvη, η χωρητικότητά της σε vερό μειώθηκε.

 Έτσι κατασκευάσθηκε έvα vέo μεγαλύτερo φράγμα και έγιvε επέκταση και αvύψωση τωv αvαχωμάτωv

Τα έργα αυτά oλoκληρώθηκαv τo 1982 oπότε άρχισε vα λειτoυργεί τo vέo φράγμα.

Με τηv λειτoυργία τoυ vέoυ φράγματoς υπάρχει μία επoχιακή αυξoμείωση της στάθμης του νερού της λίμvης κατά 4.5 ως 5 μέτρα (από υψόμετρo 31,0-31,5 μέτρα τo φθιvόπωρo, σε 36 περίπoυ τηv άvoιξη). Αvτίστoιχα η επιφάvεια της λίμvης μεταβάλλεται από 50.000 στρέμματα περίπoυ, σε 73.000 στρέμματα. 

 

Οικολογία
Η Κερκίνη προστατεύεται από τη σύμβαση Ραμσάρ και αποτελεί περιοχή του Ευρωπαϊκού Δικτύου «Φύση 2000». Στην περιοχή της Κερκίνης συναντούμε πολλά είδη θηλαστικών όπως το τσακάλι, το λύκο, την αγριόγατα, τη βίδρα, τη νυφίτσα, το ζαρκάδι, το λαγό, το αγριογούρουνο κ.λ.π. Υπάρχουν 10 είδη αμφίβιων και περίπου 20 είδη ερπετών. Η ιχθυοπανίδα είναι επίσης πλούσια αφού υπάρχουν 30 είδη ψαριών με κυριότερα τα χέλια. Στην περιοχή γύρω από τη λίμνη έχουν καταγραφεί περίπου 300 είδη πουλιών. Ο Αργυροπελεκάνος και η Λαγγόνα που ζουν εκεί είναι μοναδικά στον κόσμο είδη, απειλούμενα με εξαφάνιση. Υπάρχουν και πολλά σπάνια αρπακτικά όπως ο χρυσαετός, ο βασιλαετός, ο πετρίτης, ενώ η περιοχή αποτελεί μοναδικό πεδίο έρευνας σχετικά με τους υγρότοπους και τη διαχείριση τους.

Μια σειρά συνθηκών, που άλλες τεχνητές λίμνες δεν εκπληρούν, κάνουν τη λίμνη Κερκίνη ένα τόσο σημαντικό οικοσύστημα. Το μικρό σχετικό βάθος, οι ήπιες κλίσεις στο βόρειο και ΒΑ τμήμα της λίμνης, η υψηλή παραγωγικότητα που οφείλεται στην περιοδική κατάκλυση με νερό και στον εμπλουτισμό της με θρεπτικά στοιχεία, η θέση της σε σχέση με τους διαδρόμους μετανάστευσης των πουλιών καθώς και η ύπαρξη παλαιότερα στον ίδιο τόπο μια μεγάλης υγροτοπικής έκτασης, είναι από τους παράγοντες που συνέλαβαν στην διατήρηση αυτού του πλουσιότατου υγροτόπου.

Τουριστική ανάπτυξη
Τα τελευταία χρόνια η Κερκίνη γνωρίζει μεγάλη τουριστική ανάπτυξη και με την ελεγχόμενη αξιοποίησή της βοηθά και στην ενίσχυση των εισοδημάτων των κατοίκων της περιοχής.. Η λίμνη και η περιοχή γύρω από αυτή προσφέρεται για περιβαλλοντική εκπαίδευση και αποτελεί ιδανικό μέρος για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού ώστε να συγκεντρώνει πλήθος ανθρώπων που αγαπούν τις ειδικές μορφές τουρισμού και την οικολογία.

Απειλές
Οι σημαντικότερες απειλές για τη λίμνη, εκτός από τις φερτές ύλες του Στρυμόνα, είναι η ρύπανση του Στρυμόνα, η παράνομη υλοτόμηση, η παράνομη αλιεία, το παράνομο κυνήγι, οι επισκέψεις στις αποικίες των πουλιών που έχουν αρνητικές συνέπειες στην αναπαραγωγή τους και η ανύψωση αναχωμάτων που συντελεί στην ελάττωση των ειδών των ψαριών. Στη λίμνη ζει και ο μεγαλύτερος πληθυσμός βουβαλιών στην Ελλάδα: υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 500

Η αξία της Λίμνης Κερκίνης

Ο ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΙΝΗΣ ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΞΙΑ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ, ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ. ΠΑΡΕΧΕΙ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΑΡΙΘΜΟ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΣΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΟΣΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΡΙΑ ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑ.

ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ ΝΕΡΟΥ  ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΑΛΗ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΗ ΑΡΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. ΕΙΝΑΙ ΟΙΚΟΤΟΠΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΠΟΥΛΙΩΝ, ΠΟΥ ΑΡΚΕΤΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΠΑΝΙΑ. ΕΠΙΣΗΣ, ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Η ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΤΩΝ ΨΑΡΙΩΝ ΠΟΥ ΕΝΔΙΑΙΤΟΥΝ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ. Ο ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΙΝΗΣ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΓΙΑΤΙ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟΣΟ ΤΙΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. ΕΠΙΣΗΣ, ΠΑΡΕΧΕΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΑΝΑΨΥΧΗ, ΑΘΛΗΣΗ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ.

ΚΛΙΜΑ

ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΙΝΑΙ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΞΗΡΟ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ, ΜΕ ΥΓΡΟ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟ ΧΕΙΜΩΝΑ. ΣΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΥΨΟΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΚΕΡΚΙΝΗ, Η ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΛΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ ΚΑΙ ΕΚΕΙ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙ ΔΡΟΣΕΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΚΑΙ ΔΡΙΜΥΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Η ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΕΙΝΑΙ 15 ⁰C. ΘΕΡΜΟΤΕΡΟΣ ΜΗΝΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΟΥΛΙΟΣ ΜΕ ΜΕΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ 26,1 ⁰C ΕΝΩ ΨΥΧΡΟΤΕΡΟΣ Ο ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ (3,8 ⁰C ).

    Η ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΠΟΥ 450 mm (ΞΗΡΟΤΕΡΟΣ ΜΗΝΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΜΕ 21 mm ΒΡΟΧΗΣ ΚΑΙ ΠΙΟ ΒΡΟΧΕΡΟΣ Ο ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΜΕ 51,9 mm ). Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ 65%. ΣΤΟ ΠΕΔΙΝΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ, Ο ΜΕΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΗΜΕΡΩΝ ΧΙΟΝΟΠΤΩΣΗΣ ΤΟ ΕΤΟΣ ΕΙΝΑΙ 4, ΕΝΩ ΤΟ ΧΑΛΑΖΙ ΕΙΝΑΙ ΣΠΑΝΙΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ. ΟΙ ΕΠΙΚΡΑΤΕΣΤΕΡΟΙ ΑΝΕΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΝΟΤΙΟΙ, ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΟΙ ΔΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΤΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΟΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΙΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΟΡΕΙΟΥΣ ΑΝΕΜΟΥΣ, ΕΝΩ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΣΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΡΟΥΠΕΛ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΔΥΝΑΤΟ ΚΑΙ ΨΥΧΡΟ ΡΕΥΜΑ ΤΟΥ ΡΟΥΠΕΛΙΩΤΗ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΓΙΑ ΛΙΓΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΙΝΗΣ

Οι παράγοντες που καθιστούν την λίμνη Κερκίνη  τόσο σημαντική είναι οι εξής:

τo μικρό σχετικά βάθoς

oι ήπιες κλίσεις στo βόρειo και βoρειoαvατoλικό τμήμα της λίμvης

η υψηλή παραγωγικότητα πoυ οφείλεται στηv περιoδική κατάκλυση με vερό και στov εμπλoυτισμό της με   θρεπτικά στoιχεία

η θέση της σε σχέση με τoυς διαδρόμoυς μεταvάστευσης τωv πoυλιώv και

η ύπαρξη παλαιότερα στov ίδιo τόπo μιας μεγάλης υγρoτoπικής έκτασης.

Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΕΡΚΙΝΗΣ

H Λίμνη Kερκίνη έχει πλούσια βλάστηση με φυτά που επιπλέουν στην επιφάνεια του νερου (πλευστόφυτα), φυτά ριζωμένα στον βυθό τα οποία αναπτύσσονται μέσα στο νερό ή στην επιφάνεια (νούφαρα, ποταμογείτονες) και φυτά των καλαμώνων και των υγρών λιβαδιών. H είσοδος θρεπτικών στοιχείων στη λίμνη από τον Στρυμόνα ευνόησε τη ανάπτυξη της βλάστησης.

Όμως η διακύμανση της στάθμης μέχρι και πέντε μέτρα κατ’ έτος είχε ως αποτέλεσμα, πολλά είδη να εξαφανισθούν, μη μπορώντας να προσαρμοστούν στην αυξομείωση του βάθους του νερού. Oι εκτεταμένοι καλαμώνες με υγροτοπικά είδη όπως τα βούρλα και το ψαθί σχεδόν εξαφανίστηκαν. Oι υδρολογικές συνθήκες ευνόησαν την ανάπτυξη χρωματιστού τάπητα με νούφαρα στα βόρεια άκρα της λίμνης, που είναι και η μεγαλύτερη παρόμοια περιοχή σε όλη την Eλλάδα. Δυστυχώς η μεγάλη αυξομείωση της στάθμης κάθε χρονιά απειλεί να εξαφανίσει και αυτά, και να μετατρέψει την Kερκίνη σε μια απλή αποθήκη νερού.

Στο BA τμήμα της λίμνης, στις εκβολές του Στρυμόνα, υπάρχει το παραποτάμιο δάσος που αποτελεί τον κυριότερο τόπο τροφοληψίας και φωλιάσματος πολλών σπάνιων πουλιών, καθώς και τόπο αναπαραγωγής και ανάπτυξης των ψαριών. Έως πριν από λίγα χρόνια συναντούσαμε πολλά είδη δένδρων όπως ιτιές, άμορφα, φράξους, αρμυρίκια κ.ά., που έδιναν ιδιαίτερο χρώμα στο τοπίο. Eξαιτίας της συνεχούς κατάκλυσης, σήμερα έχουν απομείνει κυρίως ιτιές.H έκταση του δάσους μειώθηκε από 7000 στρέμματα το 1980 σχεδόν στο μισό και αν εξακολουθήσει να πλημμυρίζει με τον ίδιο ρυθμό κινδυνεύει να εξαφανισθεί εντελώς.

Tα γύρω Bουνά Kερκίνη (Mπέλες) και Mαυροβούνι (Kρούσια) καλύπτονται από δασική βλάστηση, κυρίως οξυά στα ψηλότερα μέρη, και πολλά είδη δρυός ανάμικτα με φλαμουριές, φουντουκιές, γαύρους και άλλα φυλλοβόλα και αείφυλλα θαμνώδη είδη στις χαμηλότερες περιοχές. Πολλά αγριολούλουδα κοσμούν με τα χρώματα τους τις πλαγιές των βουνών. H προστασία της φυσικής βλάστησης από τις ανθρώπινες επεμβάσεις (λαθροϋλοτομίες, εκχερσώσεις ) θα εξασφαλίσει, εκτός απο δασικά προϊόντα στους κατοίκους, την προστασία του εδάφους της λεκάνης απορροής από τη διάβρωση αλλά και την ποικιλότητα των φυτών και ζώων της περιοχής. η χλωρίδα.

Η ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΕΡΚΙΝΗΣ

Εκτός από την μεγάλη ποικιλία φυτών η λίμνη Κερκίνη έχει και πολλά είδη ζωικών οργανισμών .Στην περιοχή της Λίμνης Kερκίνης, υπάρχουν πολλά είδη θηλαστικών, αρκετά από τα οποία είναι απειλούμενα, όπως η βίδρα, το ζαρκάδι, το τσακάλι, ο λύκος, η αγριόγατα, ενώ υπάρχουν και 10 αρκετά κοινά είδη όπως η αλεπού, η νυφίτσα, ο αγριόχοιρος, ο λαγός, ο σκαντζόχοιρος, ο ασβός κ.λ.π.

Eπίσης, τόσο στο παρόχθιο δάσος όσο και στις γύρω υγρές περιοχές συναντώνται 10 περίπου είδη αμφιβίων και περισσότερα από 20 είδη ερπετών. Σπουδαία είναι και η ιχθυοπανίδα της λίμνης. Στο ευρύτερο σύστημα Kερκίνης-Στρυμόνα έχουν καταγραφεί πάνω από 30 είδη ψαριών με εμπορικό ενδιαφέρον, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο κυπρίνος και η πεταλούδα και παρουσιάζει αξιόλογη αλιευτική παραγωγή.

Επίσης αξιόλογα είναι και τα 300 είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί και δύο από αυτά είναι ο αργυροπελεκάνος και η λαγγόνα, είναι παγκόσμια απειλούμενα προς εξαφάνιση, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν και νέα είδη για την περιοχή όπως η νανόχηνα, το Φοινικόπτερο, ο κυνηγογέρακας, ο νανόκυκνος κ.α.   Επιπλεον  στην  περιοχή υπάρχουν πολλά σπάνια αρπακτικά πουλιά όπως ο βασιλαετός, ο χρυσαετός, ο Πετρίτης, ο στικταετός κ.α.

Αξιοπρόσεκτα είναι πουλιά  όπως:

καλυμβόμορφα

πυγοποδόμορφα

πελαγόμορφα 

φοινικοπτερόμορφα

νηνόμορφα

αετόμορφα

ιεροκόμορφα

γερανόμορφα

περιστερόμορφα

κοκκυνόμορφα

γλαυκόμορφα

αιγοθηλόμορφα

αποδόμορφα

κορακιόμορφα

δρυοκολαπτόμορφα

πελεκανόμορφα

ορνιθόμορφα

γαραδριόμορφα

στρουθιόμορφα

ΒΟΥΒΑΛΙΑ

Τέλος  η λίμνη Κερκίνη έχει τη μεγαλύτερη αποικία βουβαλιών σε όλη την Ελλάδα όπου τα 2/3 εκτρέφονται στην Ανατολική πλευρά της περιοχής.

Αρχαία Ιστορία

Οι ιστορικοί των αρχαίων χρόνων αναφέρουν τη λίμνη Κερκίνη για πρώτη φορά με το όνομα "Πρασσιάδα" και την τοποθετούν στο βορειοδυτικό τμήμα της πεδιάδας των Σερρών.

Αναφέρουν ακόμη, ότι ο ποταμός Στρυμόνας (κύριος τροφοδότης της λίμνης) ήταν πλωτός μέχρι την Ηδωνίδα πόλη των "Εννέα Οδών", τη σημερινή Αμφίπολη.

Θρακικές φυλές Σίντιοι, Βασάλτες, Παίονες και Ήδωνες κατοικούσαν γύρω από τη λίμνη μέχρι που εκδιώχτηκαν από τους Μακεδόνες τον 5°π.Χ. αιώνα

Πως πήρε το όνομά της

 Τον 8ο π.χ  2 φυλές, οι Μιλήσιοι καί οι Μεγαρείς, έφυγαν από την Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Κριμαίας, στη Ρωσία, στη Μαύρη θάλασσα, και έδωσαν το ονομα Κερκινίτης στο μέρος που έμεναν

Τον 4ο π.χ αιώνα επέστρεψαν στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ανάμεσα στο όρος Μπέλλες και τη Λίμνη Κερκίνη και έδωσαν το όνομα Κερκινίτης στην περιοχή μας.

Σύγχρονη  Ιστορία

Μετά τη δραματική κατάληξη της Μικρασιατικής καταστροφής, περίπου 85.000 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη περιοχή προσπαθώντας να επιβιώσουν κάτω από σκληρές συνθήκες

Η ελληνική κυβέρνηση, ανέθεσε το 1928 στην Αμερικανική εταιρεία John Monks- Ulen & Co την υλοποίηση εξυγιαντικών έργων στην πεδιάδα των Σερρών. Έτσι, το 1932 παραδίδεται το πρώτο φράγμα δίπλα στο χωριό Λιθότοπο, δημιουργώντας τον τεχνητό ταμιευτήρα της λίμνης Κερκίνης και αποστραγγίζοντας ταυτόχρονα τη λίμνη Αχινού και τις ελώδεις εκτάσεις στην πεδιάδα

Λόγω της μεταφοράς και απόθεσης στη λίμνη μεγάλων ποσοτήτων φερτών υλών από τον ποταμό, έγινε επιτακτική η ανάγκη κατασκευής νέου υψηλότερου φράγματος

Τα έργα αυτά ολοκληρώθηκαν το 1982, με αποτέλεσμα την αύξηση της δυνατότητας αποθήκευσης μεγαλύτερων ποσοτήτων νερού για άρδευση και τη βελτίωση της αντιπλημμυρικής προστασίας της πεδιάδας. 

Η λίμνη έχει σχήμα "αχλαδιού", με κορυφή το φράγμα στο χωριό Λιθότοπο.

Αλιεία

Η λίμνη λόγω της εισροής σημαντικού όγκου νερού (που την τροφοδοτεί με νέα θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο) και του μικρού της βάθους χαρακτηρίζεται σαν μια από τις πιο παραγωγικές λίμνες της Ελλάδας. Τα ψάρια σαν ένας από τους ανώτερους τροφικούς καταναλωτές αυτού του υπερπαραγωγικού υδάτινου συστήματος, εκμεταλλεύονται στο μέγιστο τα υπάρχοντα τροφικά αποθέματα.Στη βαθμίδα αυτής της τροφικής αλυσίδας υπεισέρχεται ο άνθρωπος με το ψάρεμα.Στη λίμνη τα μέσα αλιείας που χρησιμοποιούνται είναι και τα παραδοσιακά και οι μηχανοκίνητες βάρκες με σύγχρονα αλιευτικά εργαλεία (δηλ. βολκοί,δίχτυα, παραγάδια).

Κυνήγι

Όσο αφορά το κυνήγι, με διετείς υπουργικές αποφάσεις απογορεύεται στον υγροβιότοπο της λίμνης. Κατά τη διάρκεια της απαγορευτικής περιόδου παρατηρείται σημαντική αύξηση της πτηνοπανίδας,με αποτέλεσμα να "ακτινοβολεί" αυτή και έξω από την απαγορευτική περίμετρο. Έξω όμως από την απαγορευτική ζώνη επιτρέπεται το κυνήγι ορισμένων μόνο ειδών, κατά εποχές. Λόγω της ατελούς φύλαξης καταστρατηγούνται οι περίοδοι κυνηγιού, με συνέπεια να σκοτώνονται και απαγορευμένα ή υπό εξαφάνιση είδη π.χ. πελεκάνοι, κύκνοι, μαυροπελαργοί, ζαρκάδια, αρπακτικά κτλ.

Υλοτομία

Με τις ίδιες υπουργικές αποφάσεις που ισχύουν για το κυνήγι, απαγορεύονται η εκχέρσωση και η υλοτομία υδροχαρών δένδρων και θάμνων του υγροβιότοπου, ενώ στην ευρύτερη περιοχή επιτρέπεται επιλεκτικά η υλοτομία και η εκχέρσωση τους. Όμως για οικονομικούς λόγους και από κακή νοοτροπία, κάτοικοι των παραλίμνιων χωριών υλοτομούν και εκχερσώνουν παράνομα.

      Άρδευση  

      Η λίμνη αποτελεί κύριo έργo της πεδιάδας των Σερρών. Αρδεύονται από τα νερά της     

      640.000 περίπου στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, ενώ υπάρχει πρόβλεψη για άρδευση

      1.000.000 στρεμμάτων. Εξαιτίας αυτής της χρήσης, η λίμνη συμμετέχει στην    

      οικονομική ανάπτυξη του Νομού.

Δραστηριότητες για τους επισκέπτες

     Ο επισκέπτης χρησιμοποιώντας τις χαρακτηριστικές βάρκες της λίμνης, οι οποίες ονομάζονται «πλάβες» ή και κανό έρχεται σε άμεση επαφή με το υγρό στοιχείο, πλησιάζει, σε ασφαλή απόσταση για τα πουλιά πάντα, στο παρυδάτιο δάσος και παρατηρεί την πλούσια ορνιθοπανίδα της περιοχής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Ο επισκέπτης της λίμνης Κερκίνης και του ευρύτερου οικοσυστήματος έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει διάφορες δραστηριότητες στην ύπαιθρο και να γνωρίσει καλύτερα την περιοχή.  Επίσης, μπορεί να αφουγκραστεί τους ήχους της λίμνης μέσω περιηγήσεων με άλογα, ποδήλατα ή και τα πόδια.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΡΕΣΠΩΝ

Ο εθνικός δρυμός Πρεσπών βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας και ανήκει στο νομό Φλώρινας. Αποτελεί φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας, πρώην Γιουγκοσλαβίας και Αλβανίας. Περιλαμβάνει τα ελληνικά τμήματα των λιμνών Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα και το φυσικό ανάχωμα που τις χωρίζει και οριοθετείται από τις κορυφές των βουνών Βαρνούς (2.334 μ.) και Τρικλάριο (1.749 μ.). Ο πυρήνας έχει έκταση 49.120 στρέμματα και χωρίζεται σε δύο τμήματα: το πρώτο (49.000 στρέμ.) περιλαμβάνει το ελληνικό τμήμα της Μικρής Πρέσπας και τους γύρω καλαμιώνες, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει 120 στρέμματα γύρω από το εκκλησάκι του Άι-Γιώργη στο χωριό Ψαράδες, με συστάδες αιωνόβιων κωνοφόρων. Η Μικρή Πρέσπα, με μέσο υψόμετρο 853 μ. και μέγιστο βάθος 8 μ., εκτείνεται σε 48.000 στρέμ., από τα οποία τα 5.000 ανήκουν στην Αλβανία και τα 43.000 στην Ελλάδα. Μέσα σε αυτήν βρίσκονται δύο νησάκια, ο Άγιος Αχίλλειος και το Βιδρονήσι (ή Βιτρινέτσι).

Αποτελεί έναν από τους 11 ελληνικούς υγροβιότοπους διεθνούς σημασίας, σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση που υπογράφτηκε στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν το 1971. Η περιφερειακή ζώνη του δρυμού έχει έκταση 212.000 στρέμ., από τα οποία τα 40.000 ανήκουν στην ελληνική επικράτεια. περιλαμβάνει το ελληνικό τμήμα της Μεγάλης Πρέσπας και εκτάσεις στα δυτικά και ανατολικά του πυρήνα. Η Μεγάλη Πρέσπα έχει μέγιστο βάθος 55 μ., μέσο υψόμετρο 853 μ. και συνολική έκταση 200.000 στρέμ. περίπου, από τα οποία τα 38.000 ανήκουν στην Ελλάδα.

     Στην περιοχή των Πρεσπών και του δρυμού υπάρχουν 12 χωριά (Βροντερό, Πύλη, Ψαράδες, Άγιος Αχίλλειος, Μηλιώνα, Πλατύ, Λαιμός, Λευκώνας, Οξυά, Καρυές, Καλλιθέα και Μικρολίμνη). Ο εθνικός δρυμός Πρεσπών είναι ο μοναδικός στη χώρα μας που το κύριο στοιχείο του είναι υδάτινο. Ανακηρύχτηκε Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους το 1977.

ΤΟ ΜΥΘΙΚΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ

Το Σπήλαιο των Λιμνών βρίσκεται σε απόσταση 16 χιλιομέτρων από τα Καλάβρυτα, κοντά στο χωριό Καστριά, σε 804 υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας.

Είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς σχηματισμούς το "Σπήλαιο των Λιμνών" έχει κάτι το αποκλειστικά δικό του, που δεν υπάρχει σε άλλα γνωστά σπήλαια. Είναι οι αλλεπάλληλες κλιμακωτές και μάλιστα σε τρεις ορόφους λίμνες του, που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον κόσμο. 

Είναι παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού με εξερευνημένο μήκος 1980 μέτρα. Τον χειμώνα που λιώνουν τα χιόνια το σπήλαιο μετατρέπεται σε υπόγειο ποταμό με φυσικούς καταρράκτες. Κατά τους θερινούς μήνες ένα τμήμα του σπηλαίου ξηραίνεται και αποκαλύπτονται πρωτότυπες δαντελωτές λιθωματικές λεκάνες και φράγματα ύψους μέχρι και 4μ. Το υπόλοιπο σπήλαιο διατηρεί μόνιμα νερά σε 13 γραφικές λίμνες.

Tο εξερευνημένο μήκος του σπηλαίου ανέρχεται στα 1.980 μέτρα, χωρίς να αποκλείεται και περαιτέρω συνέχισή του. 

Το πλάτος του εξερευνημένου τμήματος κυμαίνεται από 3 έως 15 μ. και μόνο σε δύο σημεία περιορίζεται στο 1 μέτρο, ενώ η συνολική επιφάνειά του υπολογίζεται σε 20.000 τ.μ. Το ύψος της οροφής του κυμαίνεται από 10 έως 30 μέτρα και σε δύο μόνο σημεία χαμηλώνει στο 1,5 μέτρο.

Το σπήλαιο χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα. Το πρώτο είναι διώροφο και αποτελείται από δύο επιμέρους τμήματα συνολικού μήκους 90 μ. Το ένα, μήκους 65 μ. (μετρούμενο από το στόμιο του σπηλαίου), που στην αρχή είναι κατηφορικό και μετά οριζόντιο, αντιστοιχεί στον «κάτω όροφο». Το τμήμα αυτό αποκλείστηκε από την τουριστική αξιοποίηση, επειδή παρουσιάζει σοβαρό αρχαιολογικό, παλαιοντολογικό και παλαιοανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Ανακαλύφθηκαν εκεί οστά ανθρώπου και διαφόρων ζώων, μεταξύ των οποίων και ιπποπόταμου, τεράστιας παλαιοντολογικής αξίας. Το άλλο, μήκους 25 μ., που αποτελεί την αρχή του «πάνω ορόφου», είναι ανηφορικό και δύσβατο, διαχωρίζεται δε από τον «κάτω όροφο» με αναβαθμίδα ύψους 9 .

Η τυπική θερμοκρασία του κυμαίνεται από 12,5°C έως 14,5°C κατά τη χειμερινή και θερινή περίοδο αντίστοιχα, ενώ οι τιμές για την υγρασία είναι 96% και 89% και για τη θερμοκρασία νερού 13° C και 25°C.

Ο μύθος λέει πως οι κόρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου, Λυσίππη, Ιφινόη και Ιφιάνασσα, καυχήθηκαν ότι ήταν ωραιότερες από τη θεά Ήρα και περιφρόνησαν τη λατρεία του Διονύσου. Η σύντροφος του Δία δεν συγχώρεσε την αλαζονεία τους και σάλεψε τα λογικά τους, με συνέπεια να πιστέψουν πως ήταν δαμάλες και τρέχοντας σε βουνά και λιβάδια της Πελοποννήσου, μεταδίδανε μανία παιδοκτονίας στις γυναίκες της Αργολίδας. Κάποτε φτάσανε στο σπήλαιο των Αροάνιων, όπου τις βρήκε ο Μελάμποδας και τις θεράπευσε. Στη συνέχεια τις οδήγησε στο χωριό Λουσσοί.

Το 1964, κάτοικοι των Καστριών ανέβηκαν για πρώτη φορά στον δεύτερο όροφο με ξυλόσκαλες από αναβαθμίδα ύψους 9 μ. Η εξερεύνηση έγινε από τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύνδεσμο με τον καθηγητή Ι. Μελέντη και η χαρτογράφηση από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία με την Σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου. Η αξιοποίηση του σπηλαίου άρχισε το 1981 από τον Ε.Ο.Τ. (Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού) και συνεχίστηκε από την πρώην Κοινότητα Καστριών. Σήμερα την ευθύνη της λειτουργίας του έχει ο Δήμος ΚΛΕΙΤΟΡΙΑΣ με έδρα την ΚΛΕΙΤΟΡΙΑ (Μαζέϊκα).

Κοντά στο χωριό Καστριά του δήμου Κλειτορίας, μέσα στους ασβεστόλιθους του βουνού Αμολινίτσα, στον ορεινό όγκο του Χελμού, ένας υπόγειος ποταμός διάνοιξε το σπήλαιο, που έχει μήκος 2 km. Σήμερα ο ποταμός ρέει σε χαμηλότερα επίπεδα , όμως η παρουσία του είναι έντονη στο ένα τρίτο του σπηλαίου, με τις 13 μόνιμες λίμνες του.

Σήμερα, το σπήλαιο των λιμνών, αποτελώντας αδιαμφισβήτητα έναν από τους σημαντικότερους τουριστικούς πόλους έλξης στην ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων, μαγεύει τον επισκέπτη με τους μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς του. Ένα είναι σίγουρο: Εμάς βαραίνει η ευθύνη διατήρησης αυτού του εντυπωσιακού φυσικού μνημείου, τώρα και στο μέλλον.