Συντονίστρια Εκπαιδευτικός: Αρσενοπούλου Πολυάνθη
Παιδαγωγική Ομάδα: Γκίδη Ευανθία, Τσιλινίκου Σταματία
Συντονίστρια Εκπαιδευτικός: Γκίδη Ευανθία
Παιδαγωγική Ομάδα: Αρσενοπούλου Πολυάνθη
Το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τον ανωτέρω τίτλο, επιχειρεί να περάσει στους μαθητές περιβαλλοντικά μηνύματα μέσα από διάφορες δραστηριότητες, αρκετές εκ των οποίων έχουν ως σημείο αναφοράς τους την τέχνη.
Οι μαθητές χρησιμοποιούν υλικά από τη φύση ή βιομηχανικά και με απλές τεχνικές τα μετατρέπουν σε μικρά έργα τέχνης ή σε αντικείμενα χρηστικά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταδίδονται μηνύματα για την ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος, προτείνονται εναλλακτικοί τρόποι επαναχρησιμοποίησης υλικών και διαπιστώνεται η εναλλακτική σχέση μεταξύ κοινωνίας, περιβάλλοντος και τέχνης.
Στόχοι λοιπόν του προγράμματος είναι να αποκτήσουν οι μαθητές οικολογική συνείδηση συμμετέχοντας έμπρακτα στην ανακύκλωση, να αναπτύξουν την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, να αποκτήσουν δεξιότητες ενώ ασχολούνται με κατασκευές από άχρηστα υλικά, να νοιώσουν υπεύθυνοι αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, να αποκτήσουν γνώσεις αλλά κυρίως καινούργιες εμπειρίες, να συνεργαστούν με πρόσωπα και φορείς έξω από το σχολείο, να πειραματισθούν και να ανακαλύψουν νέους τρόπους χρήσης του άχρηστου υλικού για τη δημιουργία των δικών τους έργων τέχνης.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Οικολογία, Ανακύκλωση, διαχείριση, σεβασμός, κοινωνικοποίηση, επικοινωνία, Τέχνη και ανακύκλωση, εικαστικές τέχνες
Επιλέξαμε να υλοποιήσουμε στη διάρκεια του σχολικού έτους 2011-2012 το περιβαλλοντικό πρόγραμμα «Καλλιέργεια Οικολογικής συνείδησης με βάση το άχρηστο υλικό-φύσης και βιομηχανικό-ως μέσο έκφρασης και δημιουργίας»
Η οικολογία και η ανακύκλωση δεν αφορούν μόνο στα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε ή ξαναχρησιμοποιούμε, είναι έννοιες Σύγχρονες και Πολυδιάστατες. Η εκπαίδευση των μαθητών στις παραπάνω έννοιες διαμορφώνει συνειδήσεις και προτείνει τρόπους διαχείρισης του περιβάλλοντος, που διέπονται από σεβασμό προς τη φύση και τους φυσικούς νόμους.
Η «Σκουπιδοτέχνη», δημιουργείται από τα σκουπίδια και από άχρηστα αντικείμενα τα οποία μετατρέπονται σε έργα σύγχρονης τέχνης. Η επαφή των μαθητών με τα έργα αυτά τους βοηθά να εξοικειωθούν και να κατασκευάσουν ασυνήθιστα δημιουργήματα, μαθαίνοντας νέες τεχνικές που ξεφεύγουν από την κλασσική αντιμετώπιση του σχεδίου.
Οι ομαδικές δραστηριότητες είναι μια μορφή μάθησης με τις πιο αποτελεσματικές επιδόσεις. Η ομάδα μπορεί να παίζει ρόλους συνδυαστικούς, συντονιστικούς και επικοινωνιακούς στη γνωστική διαδικασία.
Η συνεργασία εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων, προσφέρει τις πληροφορίες, τον τρόπο έρευνας, την οικολογική μελέτη για την ανακύκλωση, ενώ μέσα από το πρίσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας τονίζει, την εικαστική περιβαλλοντική αντίληψη για τη χρήση ανακυκλώσιμων και ανακυκλωμένων υλικών.
Στοχεύοντας παράλληλα στα εξής:
1. Τι είναι η ανακύκλωση και ποιοί οι κύριου στόχοι της;
2. Γιατί πρέπει να ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια;
3. Γιατί πρέπει να τοποθετούμε κάδους ανακύκλωσης στο σχολείο;
4. Τι πρέπει να ανακυκλώνουμε μόνοι μας στο σπίτι;
5. Ποιά υλικά θα ανακυκλώναμε;
6. Ποιά τα οφέλη της ανακύκλωσης;
7. Πώς μπορούμε να πειραματισθούμε και να ανακαλύψουμε νέους τρόπους χρήσης του άχρηστου υλικού (κατασκευές με άχρηστα υλικά) για τη δημιουργία έργων τέχνης;
8. Επισκέψεις
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ
1ος μήνας Επιλογή θέματος και καταγραφή επιμέρους θεμάτων
Χωρισμός παιδιών σε ομάδες εργασίας – γνωριμία μέσω παιχνιδιού
Καταγραφή συμβολαίου
Επεξεργασία Θέματος
Διατύπωση ιδεών – απόψεων – συζήτηση
Ευαισθητοποίηση – συλλογή και ταξινόμηση άχρηστου υλικού
Παρουσίαση αποτελεσμάτων
2ος μήνας Συγκέντρωση πληροφοριών
Αναγνώριση τυχόν προβλημάτων και καταγραφή προτάσεων
Αποθήκευση των «θησαυρών» άχρηστου υλικού
Δημιουργία διακοσμητικού χώρου
Επίσκεψη σε Κ.Π.Ε
3ος μήνας Διαχωρισμός και ταξινόμηση υλικών σε γυαλί, αλουμίνιο και χαρτί
Ομαδικές εργασίες, κολάζ με εικόνες ανακυκλώσιμων και μη ανακυκλώσιμων υλικών
Δημιουργία αφίσας
Ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια στην αυλή με ανάλογα υλικά
4ος μήνας Κατασκευές με την αξιοποίηση άχρηστων υλικών
Επίσκεψη στο «Θέατρο κούκλας»
Κατασκευή αφίσας αντίστοιχη με το θέμα
Κατασκευές με άχρηστο υλικό (Απόκριες κ.α.)
Ολοκλήρωση και παρουσίαση των έργων
5ος μήνας Εποχιακές κατασκευές με άχρηστο υλικό (Άνοιξη-Πάσχα)
Κατασκευές μουσικών οργάνων: Μαράκες από ρολά χαρτιού κουζίνας ή πλαστικά μπουκάλια στα οποία τοποθετούνται φακές, φασόλια ή άμμος και διακοσμούνται με κορδέλες, μεταλλόφωνο από τενεκεδάκια, κουδουνίστρες από μεταλλικά καπάκια αναψυκτικών
Κατασκευή παιχνιδιών ή αντικειμένων από άχρηστα υλικά ή υλικά από τη φύση
Ολοκλήρωση προγράμματος
Ανταλλαγή απόψεων με τους μαθητές για τη συμμετοχή τους
Σύνθεση εργασίας
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Μετά τον χωρισμό των παιδιών σε ομάδες και την γνωριμία μέσω παιχνιδιών, το πρόγραμμα ξεκινάει με τη θεωρητική προσέγγιση του θέματος, όπως είχε σχεδιαστεί από την ομάδα των καθηγητών.
Επιχειρώντας να προσεγγίσουμε το θέμα μας στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Αγωγής, χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της δημιουργικής έκφρασης, γραφής και τέχνης, που είναι συνήθως παραγκωνισμένα μέσα στο βαρύ καθημερινό πρόγραμμα των σχολείων. Έτσι η ομάδα μας μετατρέπεται σε περιβαλλοντικό εργαστήρι με θέμα «Δημιουργική γραφή και έκφραση» και δουλεύει πάνω στα παρακάτω θέματα:
• Ένας ήχος … χίλιες λέξεις! Μια εικόνα … μια γιορτή!
• Περπατώ στο δρόμο… όταν το σκουπίδι είναι εδώ!
Τα παιδιά ατομικά με τη μέθοδο της δημιουργικής γραφής, εμπνέονται και συνθέτουν τη δική τους ιστορία, ποίημα, τραγούδι, με αφορμή αντίστοιχα φυσικούς ήχους και εικόνες από τη φύση, φυσικά αντικείμενα που συλλέγουν και συνδέουν μεταξύ τους με σπάγγο αλλά και σκουπίδια που συνάντησαν στη διαδρομή τους. Οι ιστορίες διαβάζονται στην ομάδα και επιλέγονται μια ή και περισσότερες για να διαβαστούν στο σύνολο των μαθητών.
Στη συνέχεια οι μαθητές εργάζονται με την ομάδα τους εικαστικά, συνδυάζοντας στοιχεία από τα παραπάνω για να δημιουργήσουν ένα έργο τέχνης από φυσικά και μη υλικά, στο οποίο δίνουν έναν τίτλο. Μέσα από το πάντρεμα της εικαστικής δημιουργίας με το περιβάλλον, τα παιδιά συνειδητοποιούν τη σύνδεση της τέχνης με τα κοινωνικά προβλήματα, όπως είναι τα σκουπίδια και ο υπερκαταναλωτισμός και ότι μέσω αυτής της ένωσης κύριος στόχος είναι η ανάπτυξη συναισθήματος περιβαλλοντικής ευθύνης, η επίγνωση τρόπων ανακύκλωσης στο πλαίσιο μιας επαναχρησιμοποίησης των απορριμμάτων καθώς και η ψυχική γαλήνη και ηρεμία από το αποτέλεσμα της δημιουργίας στις εικαστικές τέχνες.
Μας ενδιέφερε λοιπόν να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές αφενός τη στενή σχέση ανάμεσα στις δικές τους καταναλωτικές συνήθειες και την παραγωγή απορριμμάτων, τη σπατάλη πρώτων υλών και ενέργειας, να ευαισθητοποιηθούν ως προς την αξία του φυσικού πλούτου της χώρας μας και να συμβάλλουν στην προστασία του και αφετέρου να δημιουργήσουν και να κατασκευάσουν εικαστικά έργα, με υλικά προσφιλή προς το περιβάλλον, που μπορούν να ανακυκλωθούν. Επίσης να επαναχρησιμοποιήσουν υλικά, τα οποία έχουν ήδη κλείσει τον πρώτο κύκλο ζωής τους, που αφορά σε αυτό για το οποίο δημιουργήθηκαν, ενώ μέσα από τη νέα χρήση, ως πρώτη ύλη για το εικαστικό έργο, αυτά τα υλικά κερδίζουν ένα νέο κύκλο ζωής. Γεγονός που ως πρακτική βοηθάει τους μαθητές μας να κατανοήσουν καλύτερα έννοιες, όπως δεύτερη ευκαιρία και σεβασμός σε ότι μας περιβάλλει.
Στοχεύουμε στην καλλιέργεια της φαντασίας του μαθητού, ενώ συγχρόνως διασκεδάζει μαθαίνοντας. Σταθερή επιδίωξη είναι η βιωματική δράση του μαθητή, που δεν σταματάει στην αποπεράτωση της εργασίας, αλλά εξελίσσεται και ολοκληρώνεται όταν παρουσιάζεται στο κοινό.
Αυτό το πετύχαμε προσεγγίζοντας το θέμα παράλληλα τόσο θεωρητικά, όσο και μέσα από την εικαστική πράξη. Μέσα από την εικαστική πράξη ερευνήσαμε τις δυνατότητες και τις διαδικασίες επαναχρησιμοποίησης του γυαλιού, του πλαστικού, του χαρτιού στα πλαίσια της ζωγραφικής, της μουσικής κ.α.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι μας (σεβασμός στο περιβάλλον και δημιουργική έκφραση) θέσαμε σταθερή επιδίωξη στο πρόγραμμά μας να είναι η βιωματική δράση του μαθητή, αποτέλεσμα της οποίας είναι ο σεβασμός προς το περιβάλλον, που αφορά στη γενικότερη συμπεριφορά και στάση απέναντι στη ζωή.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ
Επίπεδο και ανάγλυφο κολάζ, χάρτινα καπέλα, κούκλες κουκλοθέατρου, με χαρτοπολτό από χαρτί και ύφασμα, κουκλοθέατρο από χαρτόνι, μάσκες, προσωπεία από γυψόγαζα, μάσκες πουλιών από εφημερίδες, κούκλες και κατασκευές από πλαστικό, κολάζ από εφημερίδες και περιοδικά με τέμπερα, τυπώματα, μουσικά κουτιά από κούτες παπουτσιών, Mobiles (αιωρούμενες κατασκευές), μακέτες - κατασκευές με άχρηστο υλικό, κατασκευές βιβλίων διαφόρων τύπων που απευθύνονται σε παιδιά, κατασκευές για διάφορες γιορτές (Εθνικές γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα) κλπ.
Κατά την εφαρμογή του προγράμματος οι μαθητές αξιοποίησαν άχρηστα υλικά μετουσιώνοντάς τα σε μουσικά όργανα: αλουμινένια κουτιά αναψυκτικών και πλαστικά μπουκάλια, έγιναν χαρούμενες μαράκες, άχρηστα χάρτινα κουτιά μεταμορφώθηκαν σε κιθάρες, καπάκια μπουκαλιών χάρισαν φωνή στα σείστρα. Ξύλα όσπρια, ξηροί καρποί, γυάλινα μπουκάλια και μεταλλικά κουτιά απέκτησαν ήχο.
Στην επόμενη σελίδα, ακολουθούν κάποιες φωτογραφίες από τις δραστηριότητες που έλαβαν χώρα κατά την πορεία του project. Οι φωτογραφίες αποτελούν ενδεικτική επιλογή, από τις δραστηριότητες των παιδιών και των καθηγητών, από κατασκευές που γίνανε σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος και από εκπαιδευτικές επισκέψεις που ήταν μέρος της διαδικασίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αξιολογώντας την εφαρμογή του προγράμματος διαπιστώνουμε πως οι μαθητές ανταποκρίνονται θετικά στα περιβαλλοντικά μηνύματα όταν αυτά περνάνε μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, όπως είναι αυτές που σχετίζονται με την τέχνη. Βασική επιδίωξη είναι να δοθούν ερεθίσματα για προβληματισμό γύρω από τα αδιέξοδα που γεννά ο υπερκαταναλωτισμός.
Αποτελεί επίσης κοινή διαπίστωση ότι η σύζευξη των τομέων περιβάλλοντος και τέχνης, η ενασχόληση δηλαδή των μαθητών με τη δημιουργία κατασκευών από ανακυκλώσιμα, πολλές φορές «αναπάντεχα υλικά», συνιστά δραστηριότητα που προάγει τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, τις δεξιότητες, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων, εξωτερικεύει και το χιούμορ των μαθητών. Η ενασχόληση με την επαναχρησιμοποίηση των υλικών δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να καταλάβουν ότι ο κύκλος ζωής (των υλικών) δεν φέρει ημερομηνία λήξης και σχεδόν όλα είναι αξιοποιήσιμα, σε ένα μεγάλο βαθμό μετά την πρωτογενή τους χρήση.
Διαπιστώνουν ότι τα χρησιμοποιημένα υλικά δεν είναι άχρηστα, αλλά εμπεριέχουν ακόμη αξία, και ότι η τέχνη είναι «εύκολη», χρήσιμη και όχι διακοσμητική.
Τα οφέλη του προγράμματος πιστεύουμε πως είναι πολλαπλά και απορρέουν από την άμεση εμπλοκή-συνεργασία καθηγητών και μαθητών, την αναγνώριση της αξία του περιβάλλοντος αλλά και των απλών υλικών, των αρχών της ανακύκλωσης, την έκφραση αισθητικών δεξιοτήτων με επίκεντρο το περιβάλλον κλπ (Hannon, 2001). Οι στόχοι μας επιτεύχθηκαν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Βίδου Χ., Μανδηλαράς Φ. Πασσιά Α. (2007), Εργαστήρι δημιουργικής γραφής για παιδιά, Αθήνα, Πατάκης
• Γεωργόπουλος Α., Τσαλίκη Ε. (1993) Περιβαλλοντική εκπαίδευση, αρχές φιλοσοφία, μεθοδολογία, παιχνίδια ασκήσεις, Gutenberg, Αθήνα
• 1ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό συνέδριο Τέχνης και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (2009), Η Τέχνη ως εργαλείο εκπαίδευσης για το περιβάλλον
• Σχίζα Κ. (1994), Ο ρόλος και η συμβολή των καθηγητών τέχνης στα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
• Τσουκματσής Ν. (2008), Το κουτί της οικολογίας : Προστατεύω το περιβάλλον, Αθήνα, Σαβάλας
• Παράθυρο στην εκπαίδευση (2007), Τεύχος 45, Αθήνα
• http://epa.gov/kids/garbage Αισθητική αγωγή: Ειδικότητα Β. Βρεφονηπιοκόμων, 2ος κύκλος, Αθήνα (2001)
Παιδαγωγική Ομάδα: Γκίδη Ευανθία, Τσιλινίκου Σταματία
Συντονίστρια Εκπαιδευτικός: Γκίδη Ευανθία
Παιδαγωγική Ομάδα: Αρσενοπούλου Πολυάνθη
Το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με τον ανωτέρω τίτλο, επιχειρεί να περάσει στους μαθητές περιβαλλοντικά μηνύματα μέσα από διάφορες δραστηριότητες, αρκετές εκ των οποίων έχουν ως σημείο αναφοράς τους την τέχνη.
Οι μαθητές χρησιμοποιούν υλικά από τη φύση ή βιομηχανικά και με απλές τεχνικές τα μετατρέπουν σε μικρά έργα τέχνης ή σε αντικείμενα χρηστικά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταδίδονται μηνύματα για την ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος, προτείνονται εναλλακτικοί τρόποι επαναχρησιμοποίησης υλικών και διαπιστώνεται η εναλλακτική σχέση μεταξύ κοινωνίας, περιβάλλοντος και τέχνης.
Στόχοι λοιπόν του προγράμματος είναι να αποκτήσουν οι μαθητές οικολογική συνείδηση συμμετέχοντας έμπρακτα στην ανακύκλωση, να αναπτύξουν την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, να αποκτήσουν δεξιότητες ενώ ασχολούνται με κατασκευές από άχρηστα υλικά, να νοιώσουν υπεύθυνοι αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες, να αποκτήσουν γνώσεις αλλά κυρίως καινούργιες εμπειρίες, να συνεργαστούν με πρόσωπα και φορείς έξω από το σχολείο, να πειραματισθούν και να ανακαλύψουν νέους τρόπους χρήσης του άχρηστου υλικού για τη δημιουργία των δικών τους έργων τέχνης.
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Οικολογία, Ανακύκλωση, διαχείριση, σεβασμός, κοινωνικοποίηση, επικοινωνία, Τέχνη και ανακύκλωση, εικαστικές τέχνες
Επιλέξαμε να υλοποιήσουμε στη διάρκεια του σχολικού έτους 2011-2012 το περιβαλλοντικό πρόγραμμα «Καλλιέργεια Οικολογικής συνείδησης με βάση το άχρηστο υλικό-φύσης και βιομηχανικό-ως μέσο έκφρασης και δημιουργίας»
Η οικολογία και η ανακύκλωση δεν αφορούν μόνο στα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε ή ξαναχρησιμοποιούμε, είναι έννοιες Σύγχρονες και Πολυδιάστατες. Η εκπαίδευση των μαθητών στις παραπάνω έννοιες διαμορφώνει συνειδήσεις και προτείνει τρόπους διαχείρισης του περιβάλλοντος, που διέπονται από σεβασμό προς τη φύση και τους φυσικούς νόμους.
Η «Σκουπιδοτέχνη», δημιουργείται από τα σκουπίδια και από άχρηστα αντικείμενα τα οποία μετατρέπονται σε έργα σύγχρονης τέχνης. Η επαφή των μαθητών με τα έργα αυτά τους βοηθά να εξοικειωθούν και να κατασκευάσουν ασυνήθιστα δημιουργήματα, μαθαίνοντας νέες τεχνικές που ξεφεύγουν από την κλασσική αντιμετώπιση του σχεδίου.
Οι ομαδικές δραστηριότητες είναι μια μορφή μάθησης με τις πιο αποτελεσματικές επιδόσεις. Η ομάδα μπορεί να παίζει ρόλους συνδυαστικούς, συντονιστικούς και επικοινωνιακούς στη γνωστική διαδικασία.
Η συνεργασία εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων, προσφέρει τις πληροφορίες, τον τρόπο έρευνας, την οικολογική μελέτη για την ανακύκλωση, ενώ μέσα από το πρίσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας τονίζει, την εικαστική περιβαλλοντική αντίληψη για τη χρήση ανακυκλώσιμων και ανακυκλωμένων υλικών.
Στοχεύοντας παράλληλα στα εξής:
1. Τι είναι η ανακύκλωση και ποιοί οι κύριου στόχοι της;
2. Γιατί πρέπει να ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια;
3. Γιατί πρέπει να τοποθετούμε κάδους ανακύκλωσης στο σχολείο;
4. Τι πρέπει να ανακυκλώνουμε μόνοι μας στο σπίτι;
5. Ποιά υλικά θα ανακυκλώναμε;
6. Ποιά τα οφέλη της ανακύκλωσης;
7. Πώς μπορούμε να πειραματισθούμε και να ανακαλύψουμε νέους τρόπους χρήσης του άχρηστου υλικού (κατασκευές με άχρηστα υλικά) για τη δημιουργία έργων τέχνης;
8. Επισκέψεις
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ
1ος μήνας Επιλογή θέματος και καταγραφή επιμέρους θεμάτων
Χωρισμός παιδιών σε ομάδες εργασίας – γνωριμία μέσω παιχνιδιού
Καταγραφή συμβολαίου
Επεξεργασία Θέματος
Διατύπωση ιδεών – απόψεων – συζήτηση
Ευαισθητοποίηση – συλλογή και ταξινόμηση άχρηστου υλικού
Παρουσίαση αποτελεσμάτων
2ος μήνας Συγκέντρωση πληροφοριών
Αναγνώριση τυχόν προβλημάτων και καταγραφή προτάσεων
Αποθήκευση των «θησαυρών» άχρηστου υλικού
Δημιουργία διακοσμητικού χώρου
Επίσκεψη σε Κ.Π.Ε
3ος μήνας Διαχωρισμός και ταξινόμηση υλικών σε γυαλί, αλουμίνιο και χαρτί
Ομαδικές εργασίες, κολάζ με εικόνες ανακυκλώσιμων και μη ανακυκλώσιμων υλικών
Δημιουργία αφίσας
Ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια στην αυλή με ανάλογα υλικά
4ος μήνας Κατασκευές με την αξιοποίηση άχρηστων υλικών
Επίσκεψη στο «Θέατρο κούκλας»
Κατασκευή αφίσας αντίστοιχη με το θέμα
Κατασκευές με άχρηστο υλικό (Απόκριες κ.α.)
Ολοκλήρωση και παρουσίαση των έργων
5ος μήνας Εποχιακές κατασκευές με άχρηστο υλικό (Άνοιξη-Πάσχα)
Κατασκευές μουσικών οργάνων: Μαράκες από ρολά χαρτιού κουζίνας ή πλαστικά μπουκάλια στα οποία τοποθετούνται φακές, φασόλια ή άμμος και διακοσμούνται με κορδέλες, μεταλλόφωνο από τενεκεδάκια, κουδουνίστρες από μεταλλικά καπάκια αναψυκτικών
Κατασκευή παιχνιδιών ή αντικειμένων από άχρηστα υλικά ή υλικά από τη φύση
Ολοκλήρωση προγράμματος
Ανταλλαγή απόψεων με τους μαθητές για τη συμμετοχή τους
Σύνθεση εργασίας
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Μετά τον χωρισμό των παιδιών σε ομάδες και την γνωριμία μέσω παιχνιδιών, το πρόγραμμα ξεκινάει με τη θεωρητική προσέγγιση του θέματος, όπως είχε σχεδιαστεί από την ομάδα των καθηγητών.
Επιχειρώντας να προσεγγίσουμε το θέμα μας στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Αγωγής, χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της δημιουργικής έκφρασης, γραφής και τέχνης, που είναι συνήθως παραγκωνισμένα μέσα στο βαρύ καθημερινό πρόγραμμα των σχολείων. Έτσι η ομάδα μας μετατρέπεται σε περιβαλλοντικό εργαστήρι με θέμα «Δημιουργική γραφή και έκφραση» και δουλεύει πάνω στα παρακάτω θέματα:
• Ένας ήχος … χίλιες λέξεις! Μια εικόνα … μια γιορτή!
• Περπατώ στο δρόμο… όταν το σκουπίδι είναι εδώ!
Τα παιδιά ατομικά με τη μέθοδο της δημιουργικής γραφής, εμπνέονται και συνθέτουν τη δική τους ιστορία, ποίημα, τραγούδι, με αφορμή αντίστοιχα φυσικούς ήχους και εικόνες από τη φύση, φυσικά αντικείμενα που συλλέγουν και συνδέουν μεταξύ τους με σπάγγο αλλά και σκουπίδια που συνάντησαν στη διαδρομή τους. Οι ιστορίες διαβάζονται στην ομάδα και επιλέγονται μια ή και περισσότερες για να διαβαστούν στο σύνολο των μαθητών.
Στη συνέχεια οι μαθητές εργάζονται με την ομάδα τους εικαστικά, συνδυάζοντας στοιχεία από τα παραπάνω για να δημιουργήσουν ένα έργο τέχνης από φυσικά και μη υλικά, στο οποίο δίνουν έναν τίτλο. Μέσα από το πάντρεμα της εικαστικής δημιουργίας με το περιβάλλον, τα παιδιά συνειδητοποιούν τη σύνδεση της τέχνης με τα κοινωνικά προβλήματα, όπως είναι τα σκουπίδια και ο υπερκαταναλωτισμός και ότι μέσω αυτής της ένωσης κύριος στόχος είναι η ανάπτυξη συναισθήματος περιβαλλοντικής ευθύνης, η επίγνωση τρόπων ανακύκλωσης στο πλαίσιο μιας επαναχρησιμοποίησης των απορριμμάτων καθώς και η ψυχική γαλήνη και ηρεμία από το αποτέλεσμα της δημιουργίας στις εικαστικές τέχνες.
Μας ενδιέφερε λοιπόν να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές αφενός τη στενή σχέση ανάμεσα στις δικές τους καταναλωτικές συνήθειες και την παραγωγή απορριμμάτων, τη σπατάλη πρώτων υλών και ενέργειας, να ευαισθητοποιηθούν ως προς την αξία του φυσικού πλούτου της χώρας μας και να συμβάλλουν στην προστασία του και αφετέρου να δημιουργήσουν και να κατασκευάσουν εικαστικά έργα, με υλικά προσφιλή προς το περιβάλλον, που μπορούν να ανακυκλωθούν. Επίσης να επαναχρησιμοποιήσουν υλικά, τα οποία έχουν ήδη κλείσει τον πρώτο κύκλο ζωής τους, που αφορά σε αυτό για το οποίο δημιουργήθηκαν, ενώ μέσα από τη νέα χρήση, ως πρώτη ύλη για το εικαστικό έργο, αυτά τα υλικά κερδίζουν ένα νέο κύκλο ζωής. Γεγονός που ως πρακτική βοηθάει τους μαθητές μας να κατανοήσουν καλύτερα έννοιες, όπως δεύτερη ευκαιρία και σεβασμός σε ότι μας περιβάλλει.
Στοχεύουμε στην καλλιέργεια της φαντασίας του μαθητού, ενώ συγχρόνως διασκεδάζει μαθαίνοντας. Σταθερή επιδίωξη είναι η βιωματική δράση του μαθητή, που δεν σταματάει στην αποπεράτωση της εργασίας, αλλά εξελίσσεται και ολοκληρώνεται όταν παρουσιάζεται στο κοινό.
Αυτό το πετύχαμε προσεγγίζοντας το θέμα παράλληλα τόσο θεωρητικά, όσο και μέσα από την εικαστική πράξη. Μέσα από την εικαστική πράξη ερευνήσαμε τις δυνατότητες και τις διαδικασίες επαναχρησιμοποίησης του γυαλιού, του πλαστικού, του χαρτιού στα πλαίσια της ζωγραφικής, της μουσικής κ.α.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι μας (σεβασμός στο περιβάλλον και δημιουργική έκφραση) θέσαμε σταθερή επιδίωξη στο πρόγραμμά μας να είναι η βιωματική δράση του μαθητή, αποτέλεσμα της οποίας είναι ο σεβασμός προς το περιβάλλον, που αφορά στη γενικότερη συμπεριφορά και στάση απέναντι στη ζωή.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ
Επίπεδο και ανάγλυφο κολάζ, χάρτινα καπέλα, κούκλες κουκλοθέατρου, με χαρτοπολτό από χαρτί και ύφασμα, κουκλοθέατρο από χαρτόνι, μάσκες, προσωπεία από γυψόγαζα, μάσκες πουλιών από εφημερίδες, κούκλες και κατασκευές από πλαστικό, κολάζ από εφημερίδες και περιοδικά με τέμπερα, τυπώματα, μουσικά κουτιά από κούτες παπουτσιών, Mobiles (αιωρούμενες κατασκευές), μακέτες - κατασκευές με άχρηστο υλικό, κατασκευές βιβλίων διαφόρων τύπων που απευθύνονται σε παιδιά, κατασκευές για διάφορες γιορτές (Εθνικές γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα) κλπ.
Κατά την εφαρμογή του προγράμματος οι μαθητές αξιοποίησαν άχρηστα υλικά μετουσιώνοντάς τα σε μουσικά όργανα: αλουμινένια κουτιά αναψυκτικών και πλαστικά μπουκάλια, έγιναν χαρούμενες μαράκες, άχρηστα χάρτινα κουτιά μεταμορφώθηκαν σε κιθάρες, καπάκια μπουκαλιών χάρισαν φωνή στα σείστρα. Ξύλα όσπρια, ξηροί καρποί, γυάλινα μπουκάλια και μεταλλικά κουτιά απέκτησαν ήχο.
Στην επόμενη σελίδα, ακολουθούν κάποιες φωτογραφίες από τις δραστηριότητες που έλαβαν χώρα κατά την πορεία του project. Οι φωτογραφίες αποτελούν ενδεικτική επιλογή, από τις δραστηριότητες των παιδιών και των καθηγητών, από κατασκευές που γίνανε σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος και από εκπαιδευτικές επισκέψεις που ήταν μέρος της διαδικασίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αξιολογώντας την εφαρμογή του προγράμματος διαπιστώνουμε πως οι μαθητές ανταποκρίνονται θετικά στα περιβαλλοντικά μηνύματα όταν αυτά περνάνε μέσα από βιωματικές δραστηριότητες, όπως είναι αυτές που σχετίζονται με την τέχνη. Βασική επιδίωξη είναι να δοθούν ερεθίσματα για προβληματισμό γύρω από τα αδιέξοδα που γεννά ο υπερκαταναλωτισμός.
Αποτελεί επίσης κοινή διαπίστωση ότι η σύζευξη των τομέων περιβάλλοντος και τέχνης, η ενασχόληση δηλαδή των μαθητών με τη δημιουργία κατασκευών από ανακυκλώσιμα, πολλές φορές «αναπάντεχα υλικά», συνιστά δραστηριότητα που προάγει τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, τις δεξιότητες, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων, εξωτερικεύει και το χιούμορ των μαθητών. Η ενασχόληση με την επαναχρησιμοποίηση των υλικών δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να καταλάβουν ότι ο κύκλος ζωής (των υλικών) δεν φέρει ημερομηνία λήξης και σχεδόν όλα είναι αξιοποιήσιμα, σε ένα μεγάλο βαθμό μετά την πρωτογενή τους χρήση.
Διαπιστώνουν ότι τα χρησιμοποιημένα υλικά δεν είναι άχρηστα, αλλά εμπεριέχουν ακόμη αξία, και ότι η τέχνη είναι «εύκολη», χρήσιμη και όχι διακοσμητική.
Τα οφέλη του προγράμματος πιστεύουμε πως είναι πολλαπλά και απορρέουν από την άμεση εμπλοκή-συνεργασία καθηγητών και μαθητών, την αναγνώριση της αξία του περιβάλλοντος αλλά και των απλών υλικών, των αρχών της ανακύκλωσης, την έκφραση αισθητικών δεξιοτήτων με επίκεντρο το περιβάλλον κλπ (Hannon, 2001). Οι στόχοι μας επιτεύχθηκαν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Βίδου Χ., Μανδηλαράς Φ. Πασσιά Α. (2007), Εργαστήρι δημιουργικής γραφής για παιδιά, Αθήνα, Πατάκης
• Γεωργόπουλος Α., Τσαλίκη Ε. (1993) Περιβαλλοντική εκπαίδευση, αρχές φιλοσοφία, μεθοδολογία, παιχνίδια ασκήσεις, Gutenberg, Αθήνα
• 1ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό συνέδριο Τέχνης και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (2009), Η Τέχνη ως εργαλείο εκπαίδευσης για το περιβάλλον
• Σχίζα Κ. (1994), Ο ρόλος και η συμβολή των καθηγητών τέχνης στα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
• Τσουκματσής Ν. (2008), Το κουτί της οικολογίας : Προστατεύω το περιβάλλον, Αθήνα, Σαβάλας
• Παράθυρο στην εκπαίδευση (2007), Τεύχος 45, Αθήνα
• http://epa.gov/kids/garbage Αισθητική αγωγή: Ειδικότητα Β. Βρεφονηπιοκόμων, 2ος κύκλος, Αθήνα (2001)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου