8ο Γενικό Λύκειο Λάρισας: "Το Δάσος. Περιπατητικά μονοπάτια"

Συντονιστής Εκπαιδευτικός: Τσιχουρίδης Χαράλαμπος

Παιδαγωγική Ομάδα: Κατσαρού Ζωή

 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

1.ΑΛΕΙΦΕΡΗ ΕΛΕΝΗ

2.ΠΡΟΔΡΟΜΙΔΗ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ

3.ΔΗΜΟΚΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

4.ΡΟΠΟΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

5.ΚΑΛΕΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

6.ΣΔΡΑΛΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ

7.ΚΟΡΤΕΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

8.ΣΚΑΝΔΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

9.ΚΩΤΟΥΛΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

10.ΣΦΗΝΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

11.ΛΑΠΠΑ ΙΣΜΗΝΗ

12.ΤΑΧΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ

13.ΜΟΡΑ ΕΛΕΝΗ

14.ΤΡΙΤΑΡΗΣ ΑΧΙΛΛΕΑΣ

15.ΜΠΙΜΠΑ ΑΝΤΙΓΟΝΗ

16.ΤΣΟΥΚΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

17.ΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

18.ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓ

19.ΠΕΡΗΦΑΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

20.ΜΠΑΚΡΑΤΣΑ ΚΩΝ/ΝΑ

21.ΜΠΟΥΡΟΤΖΙΚΑ ΜΑΡΙΑ

22.ΜΠΙΝΙΑΚΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ

23.ΤΣΙΑΜΗΣ ΒΑΛΑΝΤΗΣ 

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες τις Εκπαίδευσης, αποτελεί πλέον πραγματικότητα. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα σχολεία εφαρμόζουν προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα σχετικά με το περιβάλλον.

Το φυσικό περιβάλλον και όχι μόνο αυτό, έχει, νομίζω, ανάγκη από τη δική μας προστασία και φροντίδα. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η ρύπανση των θαλασσών ,των λιμνών και των ποταμών, η καταστροφή των δασών ,που στη χώρα μας πήρε ανησυχητικές διαστάσεις, αλλά και η απομάκρυνση του ανθρώπου από την άσκηση , είναι τα πλέον ορατά προβλήματα του οικοσυστήματος και της ποιότητας ζωής.

Για την επίλυση αυτών των προβλημάτων το σχολείο είναι ο πλέον κατάλληλος χώρος. Εδώ οι νέοι μπορούν να αναπτύξουν περιβαλλοντική συνείδηση.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι η εκπαιδευτική διαδικασία που επιδιώκει να καταστήσει το μαθητή ενεργό πολίτη, καθώς θα τον βοηθήσει να ευαισθητοποιηθεί στα σύγχρονα προβλήματα του ανθρώπου.

Έχοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, αποφασίσαμε μαζί με την ομάδα μαθητών της Γ Τάξης του Λυκείου να αναλάβουμε ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικό με θέμα «Το Δάσος».  

Ινδιάνικο γνωμικό «Τη γη δεν την κληρονομήσαμε από τους γονείς μας, τη δανειστήκαμε από τα παιδιά μας».

 Η αξία του δάσους

 Είναι ένα φυσικό αγαθό, με πολύπλευρη σημασία και ανυπολόγιστη αξία για τη ζωή, για τον άνθρωπο.

 Το δάσος δεν είναι μόνο δένδρα. Είναι ένα σύνολο διαφόρων φυτών-όπου βέβαια κυριαρχούν τα δένδρα-μαζί με τα διάφορα ζώα που συνυπάρχουν και με το έδαφος και το κλίμα που επικρατεί στην περιοχή.

Δάσος

Είναι ένα πολύπλοκο οικοσύστημα, ένας βιολογικός οργανισμός κοινοβίωσης με φυτά και ζώα που χαρακτηρίζεται από την επικράτηση των δένδρων. Κάθε δασικό είδος έχει τις δικές του απαιτήσεις σε υγρασία, θρεπτικά στοιχεία και κλιματικούς παράγοντες. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του αποτελεί η αμοιβαία αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ των φυτών ,των ζώων και του φυσικού περιβάλλοντος .Οι σχέσεις αυτές συνεπάγονται ισορροπία, η οποία παίζει βασικό ρόλο στην ευρύτερη οικολογική ισορροπία του περιβάλλοντος εν γένει.

 Τα κυριότερα δασικά είδη των ελληνικών δασών είναι οι δρύες κατά 35%, τα πεύκα κατά 25%, τα έλατα19%, οι οξιές κατά 10%και καστανιές 2%.

Ένα δάσος διακρίνεται σε παρθένο δάσος, σε φυσικό δάσος και σε τεχνητό δάσος.

Το Δάσος είναι πολύτιμο στη Ζωή στην Υγεία στον Πολιτισμό.

  Αμβλύνει τις ακραίες θερμοκρασίες μειώνει τις μεγάλες ,αυξάνει τις μικρές και παρεμποδίζει το σχηματισμό δροσιάς και πάχνης.

Παράγει το απαραίτητο και αναντικατάστατο για τη ζωή μας οξυγόνο ενώ δεσμεύει το επικίνδυνο για τη ζωή διοξείδιο του άνθρακα

 Μειώνει την ένταση του φωτός και επιδρά στη σύνθεσή του, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο φωτοκλίμα

Απορροφά και εξουδετερώνει διάφορες επιβλαβείς ουσίες.

 Μειώνει την ένταση του ανέμου.

 Μειώνει τους θορύβους.

 Αυξάνει τις βροχές, μετατρέπει σε βροχή (βροχοομίχλη) την υγρασία του αέρα και υγροποιεί την ομίχλη.

 Συγκρατεί το νερό της βροχής και δεν το αφήνει να πέφτει με δύναμη στο έδαφος και να το διαβρώνει.

 Ενισχύει τα υπόγεια νερά.

Το Δάσος είναι πολύτιμο στη Ζωή στην Υγεία στον Πολιτισμό. 

  Βελτιώνει την ποιότητα του νερού, ενεργεί σαν μικροβιολογικό χημικό και φυσικό φίλτρο του νερού.

 Συγκρατεί το έδαφος και εμποδίζει τη διάβρωση.

 Εμποδίζει την εξάτμιση του εδάφους και αυξάνει την υγρασία του.

 Δεν εξαντλεί το έδαφος και βοηθά στην δημιουργία εδάφους.

 Εξασφαλίζει κατάλληλες συνθήκες για την προστασία , διατροφή και διατήρηση πολλών ζωικών οργανισμών.

 Παράγει σημαντικές ποσότητες βιομάζας, μας προσφέρει διάφορα δασικά προϊόντα και δεσμεύει ενέργεια.

 Δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες διατήρησης διαφόρων φυτικών ειδών.

Το Δάσος είναι πολύτιμο στη Ζωή στην Υγεία στον Πολιτισμό. 

 oΓενικά το δάσος με τις διάφορες λειτουργίες του.

o Δημιουργεί υγιεινές συνθήκες εργασίες και διαβίωσης.

o Προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης, δημιουργίας, άθλησης, ψυχαγωγίας.

o Εμποδίζει τη δημιουργία χειμάρρων και πλημμυρών.

o Προσφέρει πολύτιμα προϊόντα (ξύλο κλπ) για τη ζωή και την πρόοδο.

o Συμβάλλει στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Το Δάσος είναι πολύτιμο στη Ζωή στην Υγεία στον Πολιτισμό.  

Η χώρα μας διατηρούσε απέραντα και πλούσια δάση κατά τη μακρινή αρχαιότητα.

 Ο άνθρωπος συνδέθηκε με το δάσος από την εμφάνισή του πάνω στη γη

 Το δάσος, του εξασφάλισε τροφή, στέγη, προστασία, ψυχαγωγία και εργασία.

 Του πρόσφερε τα καυσόξυλα και τα άλλα δασικά προϊόντα (καρπούς, ρετσίνη κ.ά.) για τη διαβίωση και την πρόοδό του.

 Επίσης, το δάσος, του έδωσε τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες για κοινωνικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Το Δάσος είναι πολύτιμο στη Ζωή στην Υγεία στον Πολιτισμό.  

ΒΙΟΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

  Το φυσικό περιβάλλον αποτελούν το έδαφος, το υπέδαφος, ο αέρας, οι υδροφόροι ορίζοντες, η χλωρίδα , η πανίδα, η θάλασσα και οι φυσικοί πόροι. Το τεχνητό περιβάλλον αποτελούν όλα όσα διαμορφώθηκαν υπό την επίδραση και επέμβαση του ανθρώπου, όπως φράγματα, βρύσες, δρόμοι, γέφυρες. Το πολιτιστικό περιβάλλον αποτελούν τα προϊόντα καλλιτεχνικής και πνευματικής εργασίας του ανθρώπου, όπως η λογοτεχνία το θέατρο, ο κινηματογράφος.

 Υπάρχουν πολλοί τύποι οικοσυστημάτων, για παράδειγμα, στη θάλασσα έχουμε τα λεγόμενα θαλάσσια οικοσυστήματα ενώ στις ακτές τα παράκτια.

ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ

  Φωτοσύνθεση είναι η διαδικασία κατά την οποία το φυτό με τη βοήθεια του φωτός μετατρέπει ανόργανες ουσίες σε τροφή.

Είναι η φυσιολογική λειτουργία κατά την οποία τα πράσινα φυτά προμηθεύονται τον άνθρακα και το οξυγόνο, που είναι απαραίτητα για τη θρέψη τους.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑ

  Οι τροφικές αλυσίδες και η οικολογική πυραμίδα.

 1οτροφικό επίπεδο-πράσινα φυτά-παραγωγοί.

 2οτροφικο επίπεδο-φυτοφάγα ζώα-πρωτογενείς καταναλωτές.

 3οτροφικό επίπεδο-κατώτερα σαρκοφάγα-δευτερογενείς καταναλωτές.

 4οτροφικό επίπεδο-ανώτερα σαρκοφάγα-τριτογενείς καταναλωτές.

 5οτροφικό επίπεδο-σαρκοφάγα- τεταρτογενείς καταναλωτές.

ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ

 Συσχετισμός Ροή Ενέργειας στα Οικοσυστήματα.

 Τροφική αλυσίδα και τροφικό πλέγμα. Όλοι οι , οργανισμοί, ζωντανοί η νεκροί, αποτελούν πόρο τροφής για τους άλλους οργανισμούς. Μια κάμπια τρέφεται από τα φύλλα, η τσίχλα τρέφεται από την κάμπια, το γεράκι από την τσίχλα κ.ο.κ. 

 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

Α) Ανθρωπογενείς Αβιοτικοί Παράγοντες.

1.Ριψη σκουπιδιών. Συνέπειες- αισθητική υποβάθμιση του τοπίου, εστίες μόλυνσης, κίνδυνος πυρκαγιάς.

 2.Πυρκαγιές. Συνέπειες-καταστροφή δάσους, παράνομη οικοπεδοποίηση, διατάραξη του οικοσυστήματος.

 3. Παράνομες εκχερσώσεις. Συνέπειες-καταστροφή δάσους, οικοπεδοποίηση, απώλεια φυσικών πόρων.

 4. Ατμοσφαιρική ρύπανση-όξινη βροχή.

 5.Ληστρική υλοτομία. Συνέπειες- διατάραξη όλου του οικοσυστήματος.

 6. Υπερβόσκηση. Συνέπειες-ζημιές στη βλάστηση.

Β) Ενδογενείς βιοτικοί και αβιοτικοί κίνδυνοι.

 1.Δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Συνέπειες-νέκρωση δένδρων.

 2.Μύκητες-Εντομα. Συνέπειες- κιτρίνισμα και νέκρωση φύλλων και ολόκληρων δένδρων, σήψη του ξύλου.

ΡΥΠΑΝΣΗ

Εναέρια ρύπανση.

 Ρύπανση εδάφους

 Ρύπανση υδάτων.

 Φαινόμενο θερμοκηπίου.

 Η Τρύπα του όζοντος.

 Όξινη βροχή.

ΟΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ

Σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία των Δασικών Υπηρεσιών, οι δασικές φωτιές οφείλονται κατά το 1/3 σε φυσικά αίτια (π.χ. κεραυνοί), κατά το 1/3 σε εμπρησμούς και το υπόλοιπο σε άγνωστες αιτίες.

 Όμως οι ανθρώπινες δραστηριότητες φαίνεται να έχουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό.

 Μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων ωφελείται άμεσα ή έμμεσα από τη φωτιά.

 Υπάρχουν εμπρηστές από πρόθεση , από αμέλεια ή άγνοια ,και από ψυχολογικά αίτια (πυρομανείς)

 Φωτιές ξεκινούν επίσης από σκουπίδια από τις χωματερές, από πεταμένα απορρίμματα ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο.

 Φωτιές ξεκινούν και από καλώδια της ΔΕΗ.

 Έμμεση σχέση με τις φωτιές μπορεί επίσης να αποδοθεί.

 Στην εγκατάλειψη της υπαίθρου .

 Στη διείσδυση του αστικού ιστού μέσα στο δασικό

 Στη μανία απόκτησης παραθεριστικής κατοικίας.

 Στην άγνοια αντιμετώπισης φυσικών κινδύνων.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ

Η καταστροφή της βλάστησης και η άμεση ή έμμεση απώλεια των ωφελειών της.

Μειώνεται η παραγωγή οξυγόνου, αυξάνεται η θερμοκρασία, αυξάνονται οι αέριοι ρύποι

Μειώνεται η συγκράτηση του εδάφους, αυξάνεται η διάβρωση.

 Μειώνεται ή και χάνεται η αισθητική της περιοχής.

 Απώλεια ισορροπίας του οικοσυστήματος.

 Επίδραση στη ζωή των πολιτών.

Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΕΣΟ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ

 Η προγραμματισμένη πυρκαγιά δίνει πολλά οφέλη στο δάσος.

Ετοιμάζει το έδαφος για τη σπορά και τη φυτεία.

Βελτιώνει το ενδιαίτημα των άγριων ζώων.

Αφαιρεί ανεπιθύμητα δένδρα και τους θάμνους που σκεπάζουν το δασικό έδαφος.

Βοηθά στον έλεγχο των ασθενειών του δάσους

Βελτιώνει την ποιότητα της βλάστησης για τη βοσκή.

Βελτιώνει την εμφάνιση του δάσους με τον καθαρισμό των ξερόχορτων και καθιστά την πρόσβαση στο δάσος ευκολότερη.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ

Καταρχάς η ενημέρωση θα πρέπει να γίνει με κεντρικό σχεδιασμό.

Την οργάνωση μιας κεντρικής πολιτικής ολοκληρωμένης και έγκυρης ενημέρωσης θα πρέπει να την αναλάβει ομάδα επιστημόνων και τεχνικών πολλών ειδικοτήτων ,η οποία να αποτελείται από άτομα που γνωρίζουν το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών. Ψυχολόγοι δασολόγοι, βιολόγοι, πυροσβέστες κλπ.

Το πρόγραμμα της ενημέρωσης πρέπει να είναι πολυεδρικό. Πρέπει να εκπαιδεύσει όλους τους Έλληνες, κάθε ηλικίας, να μάθουν να ζουν με ασφάλεια σε ένα εύφλεκτο περιβάλλον.

Πρέπει να υπάρχει ποικιλότητα έκφρασης.

 Σήμερα ολόκληρη η ελληνική κοινωνία αγαπά πραγματικά τη φύση και ιδιαίτερα τα δάση μας. Αυτοί που έχουν λόγους να τα προστατέψουν είναι πια πολλοί περισσότεροι κι αυτό πρέπει να το εκμεταλλευθούν οι σχεδιαστές της ενημέρωσης.

 Ένας άλλος σκοπός της πληροφόρησης είναι ,να διεγείρει τη συνεργασία όλων των φορέων προστασίας, των εθελοντικών ομάδων και του κοινού.

 Η σωστή αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών ξεκινά από την ενημέρωση των πολιτών ,και μάλιστα όταν αρχίζει από τις μικρότερες ηλικίες, γίνεται ακόμη πιο αποτελεσματική.

 Η ανάπτυξη κλίματος προστασίας των δασών ,έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία εθελοντικών ομάδων (σύλλογοι ,σχολεία, εργαζόμενοι, πρόσκοποι κλπ) οι οποίες με τη σειρά τους θα διαπαιδαγωγήσουν το κοινό, αλλά και θα προστατέψουν άμεσα το δάσος με περιπολίες και περιφρουρήσεις.

ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΩΝ 

 Α) Παραγωγικές λειτουργίες.

Πηγή εμπορεύσιμων πρώτων υλών

-ξύλο (και τα παράγωγα του)

-άλλα δασικά προϊόντα (ρητίνη, μανιτάρια, καρποί κλπ)

-βοσκήσιμη ύλη

-θηράματα

-οικονομικές δραστηριότητες και ευκαιρίες απασχόλησης.

Β) Προστατευτικές και ρυθμιστικές λειτουργίες.

Εδαφογένεση-βελτίωση του εδάφους

Προστασία οικισμών

Αντιδιαβρωτική προστασία

Αποθήκευση νερού

Βελτίωση κλίματος

Καθαρός αέρας

Μείωση θορύβων

Προστασία της φύσης

Καταφύγιο για τη διατήρηση της αυτοφυούς χλωρίδας.

Γ) Κοινωνικοπολιτιστικές λειτουργίες.

Αισθητικές-πνευματικές εμπειρίες

Ευκαιρίες υπαίθριας αναψυχής

Ευκαιρίες οικοτουριστικής ανάπτυξης. 

  

 ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Παρότι έγιναν προσπάθειες να χαρτογραφηθούν τα μονοπάτια των Ευρωπαϊκών μεγάλων διαδρομών με τον καλύτερο τρόπο, δεν ήταν δυνατόν να δειχθούν όλες οι ομορφιές και η ποικιλομορφία του ελληνικού τοπίου στον περιπατητή. Ετσι, σημειώθηκαν επτά (7) επιπρόσθετα μονοπάτια μεγάλων διαδρομών, τέσσερα (4) στην Βόρεια Ελλάδα και την Θεσσαλία, και τρία (3) στην Πελοπόννησο, τα οποία συμπληρώνουν τα Ευπωπαϊκά μονοπάτια και σχηματίζουν ένα δίκτυο περιπατητικών μονοπατιών. Αυτό το δίκτυο επιτρέπει στον περιπατητή να εγκαταλείψει τα Ευρωπαϊκά μονοπάτια σε συγκεκριμένες θέσεις και να συνεχίσει την πορεία του στα Εθνικά. 
Το Μονοπάτι Νο Ο1 στην βόρεια Ελλάδα δίνει στον περιπατητή την δυνατότητα να περπατήσει από το Μέτσοβο (Ε6) της Ηπείρου, πάνω στα βουνά Περιστέρι (2295 μ.) και Κακαρδίτσα (2429 μ.), μέχρι το Γαρδίκι της Θεσσαλίας, και να συναντήσει το Ε4 στην Ελάτη. 
Το Μονοπάτι Νο Ο3 επιτρέπει στον περιπατητή να πορευτεί από τα Ιωάννινα (Ε6) πάνω στα βουνά Μιτσικέλι (1810 μ.) και στα χωριά Κήποι και Μονοδέντρι μέχρι το Φαράγγι του Βίκου (4 ώρες) και κατόπιν, σε μιά πορεία 6 ημερών, να ανεβεί στα βουνά Τύμφη (2497 μ.), Σμόλικα (2637 μ.) και Γράμμο (2520 μ.), κοντά στα Αλβανικά σύνορα, οπότε συναντά πάλι το Ε6 στο Νεστόριο.  
Το Μονοπάτι Νο Ο2 συνδέει τον Ολυμπο με το Πήλιο. Ο περιπατητής αφήνει το άγριο τοπίο του Ολύμπου (Ε4) και κατεβαίνει στην πεδιάδα της Θεσσαλίας, αναρριχάται στην απέναντι Όσσα (1978 μ.) και κατόπιν, σε μια πορεία 4 ημερών, φθάνει μέσα από ένα ωραίο τοπίο στις ακτές του Αιγαίου Πελάγους, στους πρόποδες του Πηλίου.   
Η σηματοδότηση του μονοπατιού Ο4 δεν έχει συμπληρωθεί. Προγραμματίστηκε να αποτελεί το νότιο κλάδο του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε6, που θα ένωνε την Θεσσαλονίκη με την Ξάνθη στην Θράκη, περνώντας από την χερσόνησο της Χαλκιδικής. Το μόνο τμήμα του μονοπατιού, που έχει σηματοδοτηθεί, είναι το τμήμα από την Αμφίπολη (αρχαιολογικός χώρος), πάνω από το Παγγαίο, με την έξοχη θέα του προς την θάλασσα και την πεδιάδα των Φιλίππων, μέχρι να χωριά Νικήσιανη και Ελευθερούπολη. 
Στην Πελοπόννησο, το μονοπάτι 31 συνδέει την Πάτρα με την μικρή πόλη της αρχαίας Ολυμπίας. Από την πόλη, όπου φθάνει το φέρρυ μπώτ από την Ιταλία, ο περιπατητής μπορεί να πορευτεί στο όμορφο τοπίο και να φθάσει, μετά από 5 μέρες, στην αρχαία Ολυμπία. Η Πελοπόννησος, γεωγραφικό νησί στην ουσία, διαθέτει πολλά αρχαιολογικά σημεία. Ό,τι δεν μπορεί να προσφέρει το Ε4 στον περιπατητή, το προσφέρουν τα δυό συμπληρωματικά Εθνικά μονοπάτια 32 και 33.  
Το Μονοπάτι 32 ξεκινά ατην Βυτίνα (Ε4) και παρέχει στον περιπατητή την δυνατότητα να περάσει κατεβαίνοντας το πράσινο φαράγγι του Λούσιου και να επισκεφτεί δυό παλαιά μοναστήρια, να περπατρήσει στις πλαγιές του υψηλότερου βουνού της Πελοποννήσου, του Ταΰγετου (2407 μ.), γνωστού από την αρχαιότητα, και να κατεβεί μέσω του φαραγγιού του Βίρου (8-10 ώρες πορεία) στην ακτή της θάλασσας της Καρδαμήλης, στον Μεσσηνιακό Κόλπο.                                                                                         Το Μονοπάτι 33 ξεκινά στο χωριό Αγιος Πέτρος (Ε4), διατρέχει τις ανατολικές πλαγιές και την κορφή του Πάρνωνα (1936 μ.) και κατεβαίνει μέχρι τον φάρο του Ακρωτηρίου Μαλέα.                                                                                                                                                         Το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Μεγάλων Διαδρομών Ε4, ξεκινώντας από τα Πυρηναία, φθάνει στην Ελλάδα μέσω Γιουγκοσλαβίας στο φυλάκιο της Νίκης βόρεια της Φλώρινας. Διασχίζει όλη την χώρα έως το νοτιότερο άκρο της Πελοποννήσου το Γύθειο, έτσι δίνεται η δυνατότητα στον ορειβάτη να γνωρίσει όλη την ποικιλία του Ελληνικού τοπίου και της Ελληνικής φύσης. Η διαδρομή του μονοπατιού στην Ελλάδα μπορεί να χωριστεί σε τρία μεγάλα τμήματα: το Βόρειο μέχρι τα Μετέωρα, το μεσαίο μέχρι τους Δελφούς, και το Νότιο (Πελοπόννησος) μέχρι το Γύθειο. Η διαδρομή του Νότιου τμήματος θεωρείται πολύ πιο εύκολη από τη βόρεια και μπορεί να περπατηθεί όλες τις εποχές του έτους καθώς το κλίμα της Πελοποννήσου είναι πολύ πιο ήπιο. Το μεγαλύτερο υψόμετρο της συνολικής διαδρομής είναι η κορυφή του Ολύμπου Σκολιό (2.911 μ). Ιδανική περίοδος για να περπατηθεί το Ε4 στην Ελλάδα είναι από 15 Μαίου έως αρχές Οκτωβρίου. Το κλίμα, μεσογειακό, παρουσιάζει μεγάλη ξηρασία το καλοκαίρι και μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας την ημέρα από την νύκτα. Πουλόβερ και αδιάβροχο θεωρούνται απαραίτητα και το καλοκαίρι. Χιόνια συναντά ο ορειβάτης από τον Νοέμβριο μέχρι τέλος Ιουνίου. 
Τα εθνικά και ευρωπαϊκά μονοπάτια μεγάλων διαδρομών Ε4, Ε6 & Ο ΔΙΑΔΡΟΜΗ Ι (Βόρειο Τμήμα): Φλώρινα - Πύργοι: Το Ε4 ξεκινάει από την Φλώρινα με κατεύθυνση το εγκαταλελειμμένο χωριό Κορυφή (3.30 ώρες πορεία), το οποίο παρακάμπτουμε ακολουθώντας το δρόμο προς Βίτσι και Νυμφαίο (8 ώρες πορεία σύνολο 44 χιλ). Στο χωριό υπάρχει ξενοδοχείο και εστιατόριο. Από το Νυμφαίο μετά από πορεία 5.30 ωρών, (19 χιλ) διασχίζοντας πυκνά δάση οξιάς και βελανιδιάς με τρεχούμενο νερό φθάνουμε στη μικρή πόλη Ξυνό Νερό. Από το Ξυνό Νερό με λεωφορείο ή ταξί φθάνουμε στο συνοικισμό Αγ. Παντελεήμονα στις όχθες της λίμνης Βεγορίτιδος (7 χιλ) μέσω Αμυνταίου. Από το Αμύνταιο υπάρχει και μονοπάτι για Αγ. Παντελεήμονα, αλλά είναι απαραίτητη η διανυκτέρευση στο Αμύνταιο (υπάρχει μόνο ένα ξενοδοχείο Ε' κατηγορίας). Από τον Αγ. Παντελεήμονα με βάρκα ( διαδρομή 20' ) περνάμε στο χωριό Μανιάκι. Ο εστιάτορας στον Αγ. Παντελεήμονα αναλαμβάνει να ειδοποιήσει τους ψαράδες με τις βάρκες. Από το Μανιάκι μετά από 1.30' ώρες δρόμο (7 χιλ) φτάνουμε στο χωριό Πύργοι. Η διανυκτέρευση γίνεται σε αντίσκηνα ή σπίτια που θα δεχθούν να σας φιλοξενήσουν. Υπεύθυνος για τη διαδρομή Φλώρινα - Πύργοι είναι Σ.Ο.Χ. Φλώρινας
Πύργοι - Σέλι Από τους Πύργους ακολουθώντας το χωματόδρομο αρχίζουμε ν' ανεβαίνουμε τις πλαγιές του Βέρμιου διασχίζοντας δάση και βοσκότοπους, φθάνουμε σε υψόμετρο 1.800 μέτρα και μετά κατεβαίνουμε προς το καταφύγιο Τρία Πηγάδια ( διαδρομή 7 ώρες), όπου προβλέπεται διανυκτέρευση. Κατά μήκος της διαδρομής υπάρχουν πηγές. Για κλείσιμο θέσης υπεύθυνος ο Ε.Ο.Σ. Νάουσας Από το καταφύγιο Τρία Πηγάδια ανεβαίνουμε μέσα από πυκνό δάσος οξιάς στη Θέση Πέντε Πηγάδια (1.800 μ.) όπου υπάρχει και πηγή κι από εκεί πάλι μέσα από δάσος και βοσκότοπους φθάνουμε στο καταφύγιο Σέλι. Για κλείσιμο Θέσης υπεύθυνος Σ.Χ.Ο. Βέροιας Υπεύθυνος για τη διαδρομή Πύργοι -Σέλι Ε.Ο.Σ. Νάουσας.  
Παναγία Σουμελά - Ριζώματα Από το καταφύγιο Σέλι και μετά από πορεία 7 ωρών φθάνουμε στην Παναγία Σουμελά, περνώντας την πεδιάδα «Καρατσαίρ» και τον οικισμό Ξηρολίβαδο. Στην Παναγία Σουμελά υπάρχει ξενώνας και εστιατόριο. Στον ξενώνα είναι αδύνατη η διαμονή από 10-20 Αυγούστου. Από την Παναγία Σουμελά κατηφορίζουμε στο χωριό Καστανιά, συνεχίζουμε προς το χωριό Σφηκιά περνώντας απ' το φράγμα του Αλιάκμονα και φτάνουμε στο χωριό Ριζώματα (600 μ.) μετά από 8 ώρες πορεία (νερό βρίσκουμε προς το τέλος της διαδρομής) όπου η διανυκτέρευση γίνεται σε σπίτια μετά από συνεννόηση με τον γραμματέα της κοινότητας. Για να διασχίσουμε το φράγμα είναι απαραίτητο να ειδοποιηθεί η Δ/νση του Υδροηλεκτρικού εργοστασίου τηλ (0331 ) 29714, 22645. Την Δ/νση του εργοστασίου αναλαμβάνει να ειδοποιήσει ο Σ.Χ.Ο. Βέροιας. Υπεύθυνος για την διαδρομή είναι Σ.Χ.Ο. Βέροιας. 
Δερβένι - Λιτόχωρο Από τα Ριζώματα ανηφορίζουμε τις πλαγιές των Πιερίων προς το Δερβένι διασχίζοντας δάσος οξιάς και στη συνέχεια φτάνουμε στο χωριά Καταφύγι Κοζάνης μετά από πορεία 6 ωρών. Η διανυκτέρευση μπορεί να γίνει σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ή στο καταφύγιο που βρίσκεται στη Θέση Μπάρα και 6 ώρες από το χωριό Ριζώματα. Για κράτηση θέσεων στο καταφύγιο υπεύθυνος ο Σ.Ε.Ο. Κοζάνης Από το καταφύγιο Κοζάνης ακολουθούμε το μονοπάτι προς το καταφύγιο, διασχίζουμε το οροπέδιο της Αβδέλας ως την Τούφα Καραγεώργη και μέσα από δάση κωνοφόρων και από οξιές φθάνουμε στο καταφύγιο Άνω Μηλιές μετά από 6 περίπου ώρες. Υπεύθυνος για κράτηση θέσης ο Ε.Ο.Σ. Κατερίνης Από το καταφύγιο Άνω Μηλιές, ακολουθώντας το σημαδεμένο μονοπάτι φτάνουμε στο χωριό Μεσαία Μηλιά -2.30' ώρες δρόμος- και στη συνέχεια στην Κάτω Μηλιά ακολουθώντας τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο των 4 χιλ. Από την Κάτω Μηλιά και διασχίζοντας το δρόμο Κατερίνης Ελασσόνας, ακολουθούμε τους χωματόδρομους προς τα χωριά Λόφος, Βροντού, Δίον και καταλήγουμε στο Λιτόχωρο όπου υπάρχει δυνατότητα διανυκτέρευσης σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Υπεύθυνος για τη διαδρομή Δερβένι-Λιτόχωρο είναι ο Ε.Ο.Σ. Κατερίνης. 
Σκολιό - Λιβαδερό: Από το Λιτόχωρο και ακολουθώντας το μονοπάτι στην χαράδρα του Ενιπέα φθάνουμε σε 4 ώρες στα Πριόνια (1.000 μ.). Από τα Πριόνια άλλες τρεις ώρες δρόμος και φθάνουμε στο καταφύγιο Α' του Ολύμπου (2.100 μ.) όπου υπάρχει δυνατότητα διανυκτέρευσης. Για κράτηση θέσης υπεύθυνος είναι ο Ε.Ο.Σ. Λιτόχωρου. Από το καταφύγιο Α' το μονοπάτι ανεβαίνει πολύ δύσβατο και ανηφορικό ως την κορυφή Σκολιό (2.911 μ.) -3 ώρες- και συνεχίζει στο χωριό Κοκκινοπηλός (1.200 μ.) μετά από συνολική πορεία 8 ωρών. Νερό υπάρχει μία ώρα πριν φθάσουμε στο χωριό. Η πορεία αυτή χαρακτηρίζεται δύσκολη Ε' βαθμού. Στο χωριό Κοκκινοπηλός υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόρια. Από τον Κοκκινοπηλό μετά από πορεία σε μονοπάτια και αμαξιτό δρόμο φθάνουμε σε 4.30' ώρες στο χωριό Λιβάδι Ολύμπου, όπου προβλέπεται διανυκτέρευση στο δημοτικό ξενώνα. Από το Λιβάδι Ολύμπου το μονοπάτι συνεχίζει ομαλά μέχρι Σαραντάπορο - 4 ώρες πορεία. Παίρνουμε το νέο δρόμο Ελασσόνας-Κοζάνης με κατεύθυνση τα Τσαπουρνιά, εύκολη διαδρομή μιας ώρας. Το χωριό έχει ενοικιαζόμενα δωμάτια και προσφέρεται για διανυκτέρευση. Από τα Τσαπουρνιά το μονοπάτι συνεχίζει στις δασωμένες περιοχές του βουνού Καμβούνια και μετά 3 ώρες φτάνουμε στο χωριό Λιβαδερό. Η διανυκτέρευση στο Λιβαδερό είναι προβληματική καθώς δεν υπάρχουν δωμάτια ή ξενώνας. Υπεύθυνος για την διαδρομή Σκολιό-Λιβαδερό είναι ο Ε.Ο.Σ. Ελασσόνας.
Λιβαδερό - Φλαμπουρέσιο: Από το Λιβαδερό συνεχίζουμε την πορεία προς Καμβούνια και φθάνουμε μετά 6 ώρες στη Δεσκάτη όπου υπάρχουν ξενοδοχεία και εστιατόρια. Από τη Δεσκάτη και ακολουθώντας νότια χωματόδρομους προς τα χωριά Φλαμπουρέσιο και Καστράκι φτάνουμε στα Μετέωρα -2 ημέρες συνολικά πορεία-. Η διαδρομή αυτή καθώς δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον μπορεί να γίνει με λεωφορείο ή ταξί. Στο Καστράκι και Μετέωρα υπάρχουν Campings, ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια κλπ. Υπεύθυνος για τη διαδρομή Λιβαδερό-Φλαμπουρέσιο είναι o Φ.Ο.Χ.Σ. Δεσκάτης. ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΙΙ (μεσαίο τμήμα): Μετέωρα - Βραγγιανά  
Από τα Μετέωρα ακολουθώντας το μονοπάτι στο βουνό Κερκέτιο φτάνουμε στο χωριό Γλυκομηλιά. Η διανυκτέρευση γίνεται σε σπίτια. Από τη Γλυκομηλιά συνεχίζουμε για Ελάτη όπου υπάρχει ξενοδοχείο και εστιατόριο. Η συνολική διαδρομή Μετέωρα-Ελάτη είναι 10 περίπου ώρες. Από το χωριό Ελάτη και μπαίνοντας στην περιοχή της Νότιας Πίνδου, φτάνουμε σε 4 ώρες στο χωριό Στουρναρέικο όπου προβλέπεται διανυκτέρευση σε σπίτια. Η διαδρομή Στουρναρέικα - θέση Γκρόπα (12 χιλ. δημόσιος δρόμος), είναι προτιμότερο να γίνει με λεωφορείο της γραμμής. Από την Θέση Γκρόπα το μονοπάτι ανεβαίνει προς Αχλαδιά (1.700 μ.) και στη συνέχεια κατεβαίνει προς την Αργιθέα -7 ώρες πορεία. Στο χωριό Αργιθέα υπάρχει ξενώνας και εστιατόρια. Από την Αργιθέα ακολουθούμε τα μονοπάτια και τους δασικούς δρόμους προς το βουνό Καράβα και στη συνέχεια προς το χωριό Βλάσιο για να καταλήξουμε στο χωριό Πετρίλο όπου υπάρχει ξενώνας για διανυκτέρευση και εστιατόρια. Η διαδρομή έχει πολλές πηγές. Από το χωριό Πετρίλο ανεβαίνουμε στο διάσελο, κατεβαίνουμε προς το χωριό Κουτσέσα, ακατοίκητο το χειμώνα και φτάνουμε στο χωριό Βραγγιανά, (6 ώρες πορεία) όπου υπάρχει ξενώνας κοινοτικός και εστιατόρια. Υπεύθυνος για τη διαδρομή Μετέωρα - Βραγγιανά είναι ο Χ.Ο.Σ. Τρικάλων.
Βραγγιανά - Κρίκελλο: Από τα Βραγγιανά κατεβαίνουμε το Φαράγγι του Αγραφιώτη, ακολουθούμε το μονοπάτι προς το χωριό Τρίδενδρο, διασχίζουμε το ποτάμι και φθάνουμε μετά από πορεία 5.30 ώρες στο χωριό 'ʼγραφα όπου υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια για διανυκτέρευση Από τα ʼγραφα ακολουθώντας το χωματόδρομο και μετά πορεία 5 ωρών φθάνουμε στον οικισμό Βαρβαριάδα στις όχθες του Αγραφιώτη. Από την Βαρβαριάδα ακολουθούμε το δημόσιο δρόμο (12 χιλ.) προς το Κερασοχώρι όπου υπάρχει ξενώνας για διανυκτέρευση Από την Βαρβαριάδα υπάρχει δυνατότητα λεωφορείου ή ταξί επίσης για το Καρπενήσι. Από το Κερασοχώρι συνεχίζουμε προς Βίνιανη κι ακολουθώντας το μονοπάτι στις πλαγιές του Τυμφρηστού φτάνουμε στην πόλη του Καρπενησίου. Από το Καρπενήσι, παίρνουμε κατεύθυνση προς το χωριό Καλλιθέα (1 ώρα πορεία, υπάρχει πηγή), συνεχίζουμε προς το χωριό Μυρίκη (45&127; πορεία, υπάρχει πηγή), και ακολουθώντας δασικούς δρόμους και 2 χιλ. ασφαλτόδρομο φτάνουμε στο χωριό Κρίκελλο μετά πορεία 4-5 ωρών. Στο Κρίκελλο υπάρχουν ξενοδοχεία και εστιατόρια. Υπεύθυνος για την διαδρομή Βραγγιανά-Κρίκελλο είναι ο Ε.Ο.Σ. Καρπενησίου.
Κρίκελλο - Καλοσκοπή: Από το Κρίκελλο παίρνουμε το μονοπάτι προς τον ποταμό Κρικελλιώτη και φθάνουμε μετά από πορεία 5 ωρών σε μονοπάτια και δασικό δρόμο στο χωριά Σταυροπήγι (ορεινό χωριό ακατοίκητο το χειμώνα). Στο χωριό υπάρχει ξενώνας και εστιατόριο. Από το Σταυροπήγι ακολουθούμε τη σήμανση προς τα χωριά Μονδρινή (2 ώρες πορεία, υπάρχει πηγή), Λεύκα 2.30 ώρες πορεία, για να καταλήξουμε στο χωριό Γραμμένη Οξιά -1.30 ώρες πορεία περίπου. Στην Γραμμένη Οξιά υπάρχουν ξενώνες και εστιατόρια. Από τη Γραμμένη Οξιά παίρνουμε το μονοπάτι προς Κάτω Χωριό και στη συνέχεια διασχίζουμε τον ποταμό Εύηνο για να ανέβουμε στην Αρτοτίνα όπου υπάρχει ξενοδοχείο, ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόρια. Από την Αρτοτίνα ανεβαίνουμε στην ΒΑ πλαγιά του Γιδοβουνου (1.500 μ.), διασχίζουμε τα Μουσουνιτσιώτικα Λιβάδια, κατηφορίζουμε το απότομο μονοπάτι προς Προφήτη Ηλία για να φτάσουμε μετά 6.30 ώρες στο χωριό Αθανάσιο Διάκο. Στο χωριό υπάρχει ξενοδοχείο, ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόρια. Από τον Αθανάσιο Διάκο ακολουθούμε το δρόμο προς Κάτω Μουσουνίτσα, διασχίζουμε τον ποταμό Μόρνο για να φτάσουμε στο χωριό Στρόμη μετά από πορεία 3.30 ωρών (υπάρχει πηγή). Η πορεία συνεχίζεται ανοδική σε δασικούς δρόμους για 3.30 ώρες μέχρι την Καλοσκοπή όπου υπάρχει ξενοδοχείο, ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόριο. Υπεύθυνος για την διαδρομή Κρίκελλο-Καλοσκοπή είναι ο Ε.Ο.Σ. Λαμίας.
Καλοσκοπή - Δελφοί: Από την Καλοσκοπή για να πάρουμε το μονοπάτι προς Γέρο-Λέκκα πρέπει να περπατήσουμε μέχρι το 51 ο χιλ. του δρόμου Λαμία-Αμφισα. Η διαδρομή αυτή συνιστάται να γίνει με ταξί ή λεωφορείο. Από το 51 ο χιλ. παίρνουμε το αρκετά δύσκολο μονοπάτι διασχίζοντας το ελατόδασος προς την κορυφή Γερο-Λέκκα (1.700 μ.) περνάμε την πηγή Αργοστίλια και φτάνουμε στο χωριό Επτάλοφο μετά 7 ώρες πορεία. Στον Επταλοφο υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και εστιατόρια. Από το χωριό Επτάλοφο, ανεβαίνουμε το μουλαρόδρομο μέχρι το οροπέδιο (3 ώρες πορεία) και συνεχίζουμε στο δασικό δρόμο και σε μονοπάτια κατηφορίζοντας προς τους Δελφούς (3 ώρες πορεία). Οι Δελφοί είναι ο τελευταίος σταθμός πριν περάσουμε στην Πελοπόννησο. Υπεύθυνος για την διαδρομή Καλοσκοπή-Δελφοί είναι ο Χ.Ο.Σ. Αμφισας.
ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΙΙΙ (Νότιο Τμήμα): Δελφοί - Διακοφτό: Από Δελφούς μετά πορεία 3 περίπου ωρών μέσα από ελαιώνες και πηγές, φτάνουμε στην Κίρρα, απ' όπου με το λεωφορείο κατευθυνόμαστε για το λιμάνι του Αγ. Νικολάου απ' όπου το φέρυ μποτ μας μεταφέρει στο Αίγιο (Πελοπόννησο). από εδώ ξεκινά το Νότιο Τμήμα του Ε4. Από το Αίγιο μετά 2.30 - 3 ώρες πορεία μέσα από δενδροκαλλιέργειες φτάνουμε στο Διακοφτό, όπου υπάρχουν ξενοδοχεία και εστιατόρια.  
Διακοφτό - Καλάβρυτα: Από το Διακοφτο διασχίζουμε το φαράγγι του Βουραϊκού και φτάνουμε μετά 3 ώρες στο χωριό Ζαχλωρού. Από τη Ζαχλωρού συνεχίζουμε προς Καλάβρυτα (2.30 ώρες περίπου) όπου και υπάρχουν ξενοδοχεία, εστιατόρια κλπ. Καλάβρυτα - Πλανητέρο: Από τα Καλάβρυτα ακολουθούμε τη σήμανση προς το χωριό Κάτω Λουσούς (2.30 ώρες πορεία), και συνεχίζουμε Ν.Α., διασχίζουμε τη χαράδρα όπου υπάρχει πηγή για να φτάσουμε στο χωριό Πλανητέρο (3 ώρες περίπου πορεία). Στο Πλανητέρο υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια και πρόχειρο φαγητό.
Πλανητέρο - Λυκούρια: Από το Πλανητέρο το σηματοδοτημένο μονοπάτι οδηγεί προς τα χωριά Άρμπουνα και Αγ. Νικόλαος περνώντας από την πηγή του Αροανείου. Από Αγ. Νικόλαο ακολουθούμε το μονοπάτι προς Τουρλάδα, Κρινόφυτα και προς Λυκούρια (7 ώρες πορεία). Στο χωριό Λυκούρια υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια.  
Λυκούρια - Δάρας: Από τα Λυκούρια το μονοπάτι οδηγεί μέσα από τις πηγές του Λάδωνα στο χωριό Παγκράτιο (3 ώρες πορεία περίπου). Από το Παγκράτιο μετά πορεία 1.30 ώρες φτάνουμε στο χωριό Δάρας. Η διανυκτέρευση μπορεί να γίνει στην Τρίπολη όπου πηγαίνουν με λεωφορείο ή ταξί. 
Δάρας - Βυτίνα: Από το Δάρα μετά πορεία 2 ωρών μέσα από καλλιέργειες με μηλιές και πηγές φτάνουμε στο χωριό Κομενίτσα και στη συνέχεια (1.30' ώρες πορεία) στο χωριό Νυμφασία, όπου υπάρχει δυνατότητα φαγητού. Από τη Νυμφασία σε 45 φτάνουμε στη Βυτίνα (1.050 μ.), όπου υπάρχουν ξενοδοχεία και εστιατόρια.  
Βυτίνα - Καταφύγιο Μαινάλου: Από τη Βυτίνα ακολουθούμε τη διαδρομή προς Λεβίδι και περνώντας από δασικούς δρόμους φθάνουμε στο καταφύγιο (6 ώρες πορεία ). Υπεύθυνος καταφυγίου είναι ο Ε.Ο.Σ. Τριπόλεως  
Καταφύγιο Μαινάλου - Τρίπολη: Από το καταφύγιο το μονοπάτι βγάζει στο δημόσιο δρόμο Τρίπολη - Καλάβρυτα τον οποίο και ακολουθούμε με κατεύθυνση προς Τρίπολη επί 2 χιλ. για να φθάσουμε μετά από συνολική πορεία 3 ωρών, στο χωριό Κάψα. Από την Κάψα ακολουθούμε τη σήμανση προς το χωριό Περιθώρι (2.30 ώρες πορεία περίπου). Από το Περιθώρι παίρνουμε τον ασφαλτόδρομο (6 χιλ. περίπου) για να φθάσουμε Τρίπολη. Η Τρίπολη είναι μεγάλη πόλη με ξενοδοχεία και εστιατόρια. 
Τρίπολη - Αγ. Πέτρος: Από την Τρίπολη με λεωφορείο φθάνουμε στο χωριό Στάδιο (7 χιλ.) απ' όπου παίρνουμε τον χωματόδρομο για τα χωριά Ψηλή Βρύση, Άνω Δολιανά (1.000 μ.) και τέλος Αγ. Πέτρο (1.050 μ.) (3.30 ώρες πορεία) όπου υπάρχει ξενοδοχείο και εστιατόριο.  
Αγ. Πέτρος - Βρέσθενα: Από τον Αγ. Πέτρο ακολουθούμε το δασικό δρόμο διασχίζουμε το δάσος και φθάνουμε στο χωριό Καρυές (10 χιλ.). Από τις Καρυές, πάντα διασχίζοντας το δάσος και μετά πορεία 2.30 περίπου ωρών φθάνουμε στο χωριό Βρέσθενα, όπου η διανυκτέρευση γίνεται μόνο σε αντίσκηνα.  
Βρέσθενα - Σπάρτη: Από τα Βρέσθενα το μονοπάτι οδηγεί στο χωριό Θεολόγος και στη συνέχεια φθάνουμε στη Σπάρτη αφού περπατήσουμε τα 2 χιλ. τον ασφαλτόδρομο Τρίπολη - Σπάρτη. Στη Σπάρτη υπάρχουν ξενοδοχεία και εστιατόρια. 
Σπάρτη - Αναβρυτή: Από τη Σπάρτη με λεωφορείο (5 χιλ.) φθάνουμε στο Μυστρά απ' όπου το μονοπάτι μας οδηγεί στο χωριό Αναβρυτή (2.30 ώρες) όπου υπάρχει ξενώνας κοινοτικός.  
Αναβρυτή - Καταφύγιο Ταυγέτου: Από το χωριά Αναβρυτή και μετά 7 ώρες πορεία περίπου (στο τέλος της διαδρομής υπάρχει νερό), φθάνουμε στο καταφύγιο του Ταϋγέτου, δυναμικότητας. Υπεύθυνος είναι ο Ε.Ο.Σ. Σπάρτης.  
Καταφύγιο - Μονή Παναγίας Γιάτρισσας: Από το Καταφύγιο του Ταϋγέτου και μετά από 7 ώρες πορεία περίπου σε δασικούς δρόμους με πηγές, φθάνουμε στη Μονή της παναγίας της Γιάτρισσας (1.000 μ.) η οποία είναι ανοικτή από Μάιο ως Σεπτέμβριο. Η διανυκτέρευση γίνεται στο χωριό Καστάνια 
Μονή - Γύθειο Από τη Μονή της Παναγίας της Γιάτρισσας μετά μια ώρα περίπου πορεία φτάνουμε στο χωριό Καστάνια. Από τα Καστάνια αφού περάσουμε τους οικισμούς Βαρδούνια και Δεσφίνα, τα χωριά Αχουματά, Πλάτανος και Αγ. Βασίλειος φθάνουμε στο Γύθειο όπου είναι ο τελικός σταθμός. Στο Γύθειο υπάρχουν ξενοδοχεία, εστιατόρια καθώς και σύνδεση απ' ευθείας με λεωφορείο για Αθήνα. Υπεύθυνος για το Νότιο Τμήμα Ε4 είναι η Ε.Ο.Ο.Σ.  
Το Ε4 της Κρήτης διακλαδίζεται στην Σούγια σε βόρειο και νότιο τμήμα.  
Το βόρειο τμήμα είναι καθαρά αλπικό και απαιτεί ο περιπατητής να έχει την απαραίτηση εμπειρία. Το νότιο τμήμα στην νότια ακτή του νησιού είναι πολύ τραχύ σε αρκετά σημεία, λόγω των κρητικών βράχων. Σε κάποια σημεία, ανάμεσα στην Σούγια και την Χώρα Σφακίων ο δρόμος εγκαταλείπει κανείς τον δρόμο και ο περιπατητής μπορεί να προχωρήσει ελεύθερα. Και για τους δυό κλάδους είναι απαραίτητες ασφάλειες. Και οι 2 κλάδοι δεν περνούν από το φαράγγι της Σαμαριάς. Το μήκος κάθε κλάδου είναι περίπου 320 km και χρειάζονται 3 βδομάδες για την διάσχισή του. 
Από το Καστέλλι: Από το Καστέλλι περπατάτε νότια και πάνω από το χωριό Κάτω Παλαιόκαστρο (2 km), Κορφιανά (2 km) Γρηγοριανά (2 km), Πολυρρίνια (2 km), Γαλούβασες (2 km), σε ασφαλτόδρομο προς τις Λουσακιές (2,5 km - εστιατόριο), Ζαχαριανά (2,5 km), σε ασφαλτόδρομο προς το Σφηνάρι (7 km - κατάλυμα); από το Καστέλι: 22,5 km.  
Από το Σφηνάρι: Από το Σφηνάρι ρπςο το Ανω Σφηνάρι (1 km) και μέσα από τα ακόλουθα χωριά: Κάμπος (5 km), Κεραμωτή 5 km), Αμυγδαλοκεφαλή (3 km), Σημαντηριανά (3,5 km), Παπαδιανά (2,5 km), Κεφάλι (1 km), Βαθύ (2 km), Πλοκαμιανά (2 km), προς το μοναστήρι Χρυσοσκαλίτισσα (7 km από το Σφηνάρι, 32 km- επίσκεψη - κατάλυμα, ιστορικό μοναστήρι). Από την Χρυσοσκαλίτισσα πάνω από την Ελαφόνησο (1 km), Αγιο Ιωάννη (4 km), Κούνδουρα (4,5 km) προς Παλαιοχώρα (7,5 km) - από την Χρυσοσκαλίτισσα: 14,5 km και πό το Καστέλλι περίπου μια βδομάδα; κατάλυμα). 
Από την Παλαιοχώρα: Από την Παλαιοχώρα, φθάνει κανείς στην ιστορικό Λισσό (11 km; τα Λουτρά του Ασκληπιού) και μετά από 3,5 km φθάνει στην Σούγια (6 ώρες από την Παλαιοχώρα; επίσκεψη - και κατάλυμα). Εδώ, ο δρόμος διακλαδίζεται στα δυό, το αλπικό τμήμα και το νότιο τμήμαστις ακτές του νησιού μέχρι το Φραγκοκάστελλο.  
Πορεία του νότιου τμήματος: Ο δρόμος από την Σούγια προς την Αγία Ρουμέλη, όπου εξέρχεται το φαράγγι της Σαμαριάς, άνοιξε πρόσφατα και είναι σηματοδοτημένο. Από την Σούγια στην Πιλίκασσο-Τρυπητή (7,5 km), έξοδος του φαραγγιού (1 km), Ντομάτα (5 km), έξοδος του φαραγγιού (3 km), Αγία Ρουμέλη 6 km- από την Σούγια: 20 km - 8 ως 9 ώρες; επίσκεψη και κατάλυμα - σύνδεση με φέρρυ προς το Λουτρό και την χώρα Σφακίων).  
Από την Αγία Ρουμέλη: Από την Αγία Ρουμέλη περπατήστε τον δρόμο κατά μήκος της ακτής μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Παύλου (3,5 km), Μαρματά - έξοδος του φαραγγιού Αραδένα (6,5 km), Λουτρό (3 km - από την Αγία Ρουμέλη: 13 km-5 ώρες- επίσκεψη και κατάλυμα). 
Από το Λουτρό: Από το Λουτρό προς την Χώρα Σφακίων (6 km; επίσκεψη και κατάλυμα; λεωφορείο προς Χανιά), Κομιτάδες (4 km; εστιατόριο), Βράσκας (1,3 km), Νιμικιανά (0,5 km), Αγ. Νεκτάριος (1,5 km), Φραγκοκάστελλο (6,5 km- Από το Λουτρό: 19,5 km-6,30 ώρες; Βενετικό κάστρο; επίσκεψη και κατάλυμα).  
Από το Φραγκοκάστελλο: Από το Φραγκοκάστελλο προς την Σκαλωτή (4,5 km; εστιατόριο), Αργουλές (2 km), Κάτω Ροδάκινο 7,5 km - restaurant Από το Φραγκοκάστελλο:14 km; επίσκεψη και κατάλυμα; από το Καστέλλο Κισσάμου περίπου 8 μέρες). Εδώ σταματά ο δρόμος για την νότια ακτή του νησιού. Ο δρόμος στρίβει βόρεια και διατρέχει τον νομό Ρεθύμνου.  
Πορεία του αλπικού τμήματος του μονοπατιού 1. από την Σούγια προς τον Λιβαδά: (6,5 km), Κουστογέρακο (4km), Αγιοι Θεόδωροι (10 km), κέντρο του οροπέδιου του Ομαλού (4 km). Ξενοδοχείο και Ξενώνες. 8 ώρες.  
2. Από την Σοούγια κατ' ευθείαν μέσα από το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης: στο κέντρο του οροπέδιου του Ομαλού (15 km) 7.30 ώρες. Από τον Ομαλό προς το καταφύγιο Καλλέργη (5 km) 2 ώρες. Τοι κατάλυμα είναι ανοικτό το καλοκαίρι. Από το καταφύγιο στην κορφή Μελιδάου (6 km), από κεί στην τοποθεσία Κατσιβέλι, όπου υπάρχει το καταφύγιο Χουλιόπουλος (7 km). Σύνολο (18 km) 7.30 ώρες . Το καταφύγιο είναι κανονικά κλειστό, τα κλειδιά κρατούνται από τον ΕΟΣ Χανίων. 53  
Από το Κατσιβέλι: Από το Κατσιβέλι πρός Λιβαδά, Σιδεροκέφαλο, Κανάκι, Πούσσια ή μικρός Τροχάρης, Κουταλάς, Φανάρι (πλευρές), Νιάτος (οροπέδιο), Ταύροι (οροπέδιο), Ασκίφου. Σύνολο 20 km, 10 ώρες. Πανδοχείο, Ξενώνες.  
Από Ασκίφου: Από Ασκίφου στην Ιμβρο (5 km), μέσα πό το φαράγγι της Ιμβρου προς Κομιτάδες (4,5 km) όπου κανείς παίρνει τον δρόμο για την Νότια Κρήτη και μετά προς Φραγκοκάστελλο. Σύνολο (19 km) 6.30 ώρες. Ο δρόμος διακλαδίζεται πάλι εδώ. Το αλπικό τμήμα προχωρεί: Παντζιανός (2,5 km), Καλλικράτης Ασι Γωνιά, Αργυρούπολη. Σύνολο (27 km), 9 ώρες. Ο δρόμος περνά από την περιοχή νομού Ρεθύμνου. 
Από την Αργυρούπολη: Από την Αργυρούπολη προς τον κάτω Πόρο, κατόπον νότια 2,5 km, πάλι ανατολικά 1 km και τώρα βόρεια προς τον Μούνδρο, κατόπιν νότια μέσα από το φαράγγι του Μουδριάνου, κατόπιν ανατολικά, νοτιοανατολικά μέχρι τα Αγουλιανά (23 km - 7-8 ώρες). Δωμάτια, Ξενώνες.  
Από τα Αγουλιανά: Από τα Αγουλιανά νοτιοανατολικά προς Κοξαρέs, Αγία Πελαγία, Ανω Μυξορούμα, (Ξενώνες), Σπήλι (13,5 km - 4 ώρες) Ξενώνες, δωμάτια, τράπεζα, ταχυδρομείο 
Από το Σπιλί: Από το Σπήλι παίρνετε τον δρόμο νοτιοανατολικά του δρόμου προς Κισσό, περίπου 1 χιλιόμετρο μετά το χωριό κοντά στο μοναστήρι, εκεί όπου στρίβει νοτιοανατολικά και κατόπιν ανατολικά προς την κορυφή του όρους Κέδρου (1776 μ). Από δώ πάρτε το δρόμο προς Γερακάρι (από το Σπήλι 18,5 χιλ - 8 ώρες). Μόνον καφενεία.  
Από το Γερακάρι: Από το Γερακάρι προς τα χωριά Ελενες, Αμάρι, Οψιγιάς, Λαμπιότης, Βίσαρι, Φουρφουράς. Δωμάτια, ξενώνες, μαγαζιά. Από το Γερακάρι 5 ώρες.  
Από τον Φουρφουρά: Από τον Φουρφουρά πάρτε τον σημειωμένο δρόμο προς το καταφύγιο του ΕΟΣ Ρεθύμνου στις νότιες πλαγιές του Ψηλορείτη, 1400 μ. Το καταφύγιο δε είναι πάντοτε ανοιχτό. Από τον Φουρφουρά μέχρι το καταφύγιο ο περίπατος διαρκεί 3,5 - 4 ώρες και η υψομετρική διαφορά είναι περίπου 1000 μ. 
Από δώ ο δρόμος οδηγεί βόρεια Από δώ ο βραχώδης και απότομος δρόμος οδηγεί βόρεια προς την κορυφή του Ψηλορείτη -Τίμιος Σταυρός (2454 χιλ. - 3-3.30' ώρες). Η περιοχή είναι άνυδρη και άδενδρη. Από την κορυφή, θαυμάστε ολόκληρο το νησί. Από την κορυφή, σ' ένα καλά σημειωμένο δρόμο φθάνετε στο οροπέδιο Νίδας σε 2,5 ώρες. Εδώ συναντώνται και πάλι οι δυό κλάδοι και προχωρούν μαζί μέχρι την ανατολική ακτή του νησιού. Πάνω από το οροπέδιο Νίδας βρίσκεται το σπήλιο Ιδας, όπου γεννήθηκε ο Ζεύς από την Αμάλθεια, σύμφωνα με την Μυθολογία.

Η πορεία του νότιου κλάδου: Η πορεία του νότιου κλάδου του Ε4 Κρήτης από το Ροδάκινο στην Νίδα. Από το Κάτω Ροδάκινο φθάνετε βόρεια ευθεία στον Αγιο Κωνσταντίνο (20,5 χιλ. - 7 ως 8 ώρες). 3 χιλ. αργότερα ο δρόμος στρίβει προς το αλπικό τμήμα του Ε4. Δωμάτια, Ξενώνες.
Από τον Αγιο Κωνσταντίνο: Από τον Αγιο Κωνσταντίνο ανατολικά προς Καλονήκτη, Ανω Βαλσαμόνερο, Αρμένι (15 ψιλ- 5 ώρες). Δωμάτια - Ξενώνες. Το νεκροταφείο είναι της μινωϊκής εποχής και βρίσκεται στο χωριό.  
Από το Αρκάδι: Από το Αρκάδι μέσα από τα χωριά Ελεύθερνα (Δωμάτια, Ξενώνες), Κάτω Τριπόδιο (κατάλυμα), Μαργαρίτη (Δωμάτια - Ξενώνες), Ορθές (Ξενώνες), Καλαντάρη, Καλαμάς, Πασσαλίνη, Χουμέρη, Δαφνέδες, Επισκοπή, Γαράζο (32 χιλ - 11 ως 12 ώρες). Ξενώνες, μαγαζιά.  
Από το Γαράζο: Από το Γαράζο στα Ανώγεια μέσα από τη Μονή Διακουρίου, Ζωνιανά, ασφαλτοστρωμένος δρόμος προς Ανώγεια (16 χιλ.- 5 ώρες). Ξενώνες, κατάλυμα, Δωμάτια. 
Από τα Ανώγεια: Από τα Ανώγεια στον Ζωμιθό (11 χιλ) και μετά στο οροπέδιο Νίδας (11 χιλ), σύνολο 6 ώρες. Το ομοιόμορφο μονοπάτι Ε4 εδώ εκτείνεται από το Οροπέδιο Νίδας ως την ανατολική ακτή. Παρόλη την συνοχή του, υπάρχουν δυό κλάδοι στην αρχή, από το χωριό Καμάρες, όπου υπάρχει και σπήλαιο, ως τα σύνορα.  
Κλάδος 1: Από το οροπέδιο ως την κορυφή (περίπου 1000 μ.), κατόπιν νοτιοανατολικά μέχρι την διασταύρωση (περίπου 2 χιλ), όπου πρέπει να ακολουθήσετε τον ανατολικό κλάδο. Μετά από περισσότερααπό 5,5 χιλ. ο δρόμος φθάνει σ' ένα δάσος, στρίβει νότια, στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, μέσα παό το φαράγγι Γκαφάρι προς το χωριό Ζαρός (19 χιλ - 5,30' ώρες). Ξενοδοχείο, Ξενώνες  
Κλάδος 2: Από την κορφή Τίμιος Σταυρός, μετά από περίπου 5 χιλ υπάρχει μια σημειωμένη διασταύρωση του δρόμου προς Καμάρες (υψόμετρο 1900 μ). Προς Καμάρες (9 χιλ - 3 ώρες) - Ξενοδοχείο, Ξενώνες, λεωφορείο προς Ρέθυμνο. Από Καμάρες προς Βουρίζια (3,5 χιλ - 0.50' ώρες), Ζάρο 9 χιλ - 2.40' ώρες). 
Από τον Ζάρο: Από τον Ζάρο (πρώτος κλάδος) ανάβαση μέχρι μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη (7 χιλ - υψόμετρο 900 μ), Γυριστή (7,5 χιλ - υψόμετρο 1700 μ.), καταφύγιο ΕΟΣ (3 χιλ - υψόμετρο 1100 μ.), Ανω Ασίτες (σύνολο 21,5 χιλ - 9 30' ώρες). Μόνο καφενεία, λεωφορείο προς Ηράκλειο.  
Από τους Ανω Ασίτες: Από τους Ανω Ασίτες κυρίως σε αγροτικούς και δασικούς δρόμους, ένα μέρος σε ασφαλτοστρωμένους δρόμους, ως τα χωριά Κερασιά (3,5 χιλ), Βενέρατο (1,5 χιλ), Κυπαρίσσι (7,7 χιλ), Προφήτη Ηλία (4 χιλ). Ξενώνες, κάστρο. Ανω Αρχάνες (9 χιλ -3 ώρες), καφενεία, λεωφορείο για Ηράκλειο, Ξενώνες. Αρχαιολογικό μουσείο.  
Από Ανω Αρχάνες: Από Ανω Αρχάνες στις Κάτω Αρχάνες (2 χιλ), Μυρτιά (9,5 χιλ), Αστράκι (1 χιλ), Αποστολή (11,5 χιλ), Καστέλλι (4,5 χιλ) (Ξενώνες, λεωφορείο προς Ηράκλειο), Ξυδάς (3 χιλ) (Ξενώνες, λεωφορείο - αρχαιολογικός χώρος), Κασταμονίτσα (3,5 χιλ), Κάτω Μετόχι (9,5 χιλ), Ψυχρό (3 χιλ - Ξενοδοχείο, Ξενώνες, σπήλαιο, αρχαιολογικό μουσείο, το Μετόχι και το Ψυχρό βρίσκονται στο οροπέδιο του Λασιθίου, 850 μ. υψόμετρο 60  
Από το Ψυχρό: Από το Ψυχρό, μέσω Λασιθίου, κατάβαση προς Αγιο Γεώργιο (2,5 χιλ), όπου υπάρχει επίσης το καταφύγιο των ορειβατών και χιονοδρόμων του ΕΟΣ Λασιθίου. Ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου είναι ο παπάς του χωριού. Εδώ, υπάρχουν Ξενοδοχείο και Ξενώνες. Από δώ, ο δρόμος πηγαίνει νότια, ο ορειβάτης ανεβαίνει στο διάσελο (1800 μ) μεταξύ των κορφών Δίκτη (2147 μ) και Αφέντης Χριστός (2140 μ). Πριν το διάσελο, ο δρόμος στρίβει ανατολικά και προχωρεί κατεβαίνοντας προς το Αλμ Σαλακάνο (17 χιλ από τον Αγιο Γεώργιο). Εδώ υπάρχει μόνον μιά ταβέρνα.  
Από το Αλμ Σαλακάνο: Από το Αλμ Σαλακάνο ανατολικά προς Πρίνα (18 χιλ-5 ώρες - υψόμετρο 550 μ), Μασσελέρι (3,5 χιλ), Βασιλική (15,5 χιλ - υψόμετρο 100 ., το βαθύτερο σημείο του Ε4), διάσχιση του δρόμου Ιεράπετρας-Αγίου Νικοάλου προς Μοναστηράκι, ανάβαση και πάλι στις πλαγιές του βουνού Θρύπτη προς το χωριό Θρύπτη (υψόμετρο 880 μ - 5 χιλ -2 30' ώρες), περαιτέρω στις πλαγιές του βουνού προς Ορεινό (υψόμετρο 650 μ - 6,5 χιλ), Χρυσοπηγή (6,5 χιλ), Παπαγιαννάδες (9 χιλ), Χανδράς (4 χιλ), Ζίρος (4 χιλ), κατάβαση προς Ανω Ζάκρο (250 μ. υψόμετρο - 11 χιλ από τον Ζιρό), (δωμάτια, Ξενώνες) προς Κάτω Ζάκρο μέσω της κοιλάδας των Νεκρών (5,5 χιλ - 7,50' ώρες). Δωμάτια, Ξενώνες. Μέρη προς επίσκεψη: παλάτι. Ο Κάτω Ζάκρος βρίσκεται στην ανατολική ακτή του νησιού και εδώ τελειώνει το Ε4 της Κρήτης.