Γεωλογικά μνημεία της φύσης

Υπεύθυνοι Καθηγητές: Νασιώκας Κων/νος
Σαπουνά Γεωργία



Η Ομάδα μας:
Γιαννούλα Γερακίνα, Αγγελοπούλου Ευαγγελία, Βασιλάκη Θεοφανώ, Γκινή Θώμη, Γκράβα Μαργαρίτα, Γκάτα Δήμητρα, Γκρέτση Ειρήνη, Αργυρόπουλος Στέφανος, Γιαγλάρας Ανδριανός, Βόγιας Αντώνης, Γάτσιος Γιώργος, Αδαμόπουλος Μιχάλης, Βασινιώτης Ορέστης, Γκαλμπένη Ερμιόνη, Ζάχος Παναγιώτης, Κατσαρός Γιώργος, Καραμάνης Κωνσταντίνος, Διαμάντης Θανάσης, Δεληζώνας Αποστόλης, Δίμκου Χριστίνα, Μητσιούλη Μαρία, Λουμάκης Γιώργος, Χαλέγουα Ερρίκος, Κοτασίδης Μενέλαος, Μπράμης Χρήστος, Κουτσουνάκης Δημήτρης, Μαριάννου Βάνα, Κυριακίδης Μενέλαος, Παράσχου Φανή, Παπαμιχάλη Ιωάννα, Παπαϊωάννου Παντελής, Πασχάλης Κωνσταντίνος, Στεργίου Γιώργος, Τζήμα Ευαγγελίνα, Τσολάκη Αναστασία



Τι είναι το Σπήλαιο;
Ως σπήλαιο ορίζεται οποιαδήποτε φυσική κοιλότητα στο εσωτερικό της γης, στην οποία μπορεί να έχει πρόσβαση ο άνθρωπος. Σε αντίθετη περίπτωση, κατά την οποία δεν υπάρχει πρόσβαση για τον άνθρωπο, γίνεται λόγος για έγκοιλο.
Τα γνωστότερα Σπήλαια του κόσμου:
Batu Caves, Malasya
Deer Cave, Borneo
Blue Grotto Capri
Γαλάζιο Σπήλαιο, Καστελόριζο
Golondrinas, Mexico
Mount Rainer
Ellison’s Cave, USA



Πώς σχηματίζονται:
Η συνηθέστερη διαδικασία δημιουργίας σπηλαίου είναι η εξής: Η διείσδυση του νερού της βροχής στις σχισμές των ασβεστολιθικών πετρωμάτων τα διαλύει πολύ αργά, δημιουργώντας σταδιακά ολοένα και μεγαλύτερες κοιλότητες στο εσωτερικό τους. Μέσα στα σπήλαια συναντούμε διάκοσμο από ασβεστολιθικές αποθέσεις. Το νερό που διαλύει τα ασβεστολιθικά πετρώματα και δημιουργεί το σπήλαιο γίνεται πλούσιο σε ανθρακικό ασβέστιο, το οποίο και εναποθέτει βαθμηδόν στα σημεία όπου υπάρχει σταγονορροή. Έτσι, στην οροφή του σπηλαίου δημιουργούνται οι σταλακτίτες και στο έδαφος οι σταλαγμίτες. Πλήθος άλλων εξειδικευμένων μορφών δημιουργούνται από την ίδια διαδικασία, δίνοντας πολύπλοκα και πολύ όμορφα συμπλέγματα.


Άνθρωπος και Σπήλαια:
Στη σπηλιά των Πετραλώνων το 1960, βρέθηκε κρανίο ανθρώπου ηλικίας 25-35 ετών, αρκετά ηλικιωμένου για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, μιας και ο μέσος όρος ζωής ήταν τα 18-20 χρόνια. Ανήκει σε τύπο αρχανθρώπου (δηλαδή όρθιου ανθρώπου) μεταβατικής μορφής από τον Homo erectus προς τον Homo sapiens neandertalensis. Το κρανίο βρέθηκε στο 11ο στρώμα του σπηλαίου που σχηματίστηκε σε μια πολύ ψυχρή περίοδο, την επονομαζόμενη Κρήνεια περίοδο. Ήταν καλυμμένο με σταλαγμίτη και το σημείο όπου εντοπίστηκε, που ονομάστηκε ''Μαυσωλείο'', είναι το στεγνότερο μέρος της σπηλιάς και λίγο πιο ζεστό.


Χλωρίδα και Πανίδα των Σπηλαίων:
Στα σπήλαια υπάρχει και ζωή. Πέρα από τη ζώνη της εισόδου όπου βρίσκουν καταφύγιο διάφορα ζώα (απλοί επισκέπτες - τρωγλόξενα είδη), πιο μέσα στο σπήλαιο συναντούμε τα τρωγλόφιλα είδη, που κατοικούν στο σπήλαιο αλλά τρέφονται έξω από αυτό (π.χ. νυχτερίδες) και τα τρωγλόβια, που ζουν και ολοκληρώνουν ολόκληρο τον κύκλο της ζωής τους μέσα στο σπήλαιο, χωρίς να βγαίνουν ποτέ έξω.

Ελληνικά Σπήλαια:
1. Γουργούθακας
2. Tαφκούρα
3. Στοιχειωμένη
4. Aνώνυμο (θέση Bαθύλακος)
5. Kαταβόθρα Πελετών
6. Tάφκος στα πετραδολάκια7. Xάσμα του Έπους 1
8. Xάσμα του Έπους 2
9. Προβατίνα
10. Διπλοτάφκι
11. Σπηλιά Στέρνου


Ελληνικά Σπήλαια, που έχουν αξιοποιηθεί τουριστικά:
Σπήλαιο Παιανίας Αττικής
Σπήλαιο «Περάματος» Ιωαννίνων
Σπήλαιο «Γλυφάδα» Δυρού Λακωνίας
Σπήλαιο «Κόκκινες Πέτρες» Πετραλώνων Χαλκιδικής
Σπήλαιο «Αγίου Γεωργίου» Κιλκίς
Σπήλαιο Αλιστράτης Σερρών
Σπήλαιο «Των Λιμνών» Καστριών Καλαβρύτων
Σπήλαιο «Δογοράτης» Κεφαλληνίας
Σπήλαιο «Μελισσάνης» Κεφαλληνίας
Σπήλαιο Αντιπάρου Κυκλάδων1
Σπήλαιο «Μααρά» Κοκκινογείων Δράμας
Σπήλαιο «Σεντόνι» Ζωνιανών Ρεθύμνου Κρήτης
Σπήλαιο «Δικταίο Άντρο» Λασιθίου Κρήτης
Σπήλαιο «Αγίας Σοφίας» Μυλοπόταμου Κυθήρων
Σπήλαιο «Μελιδονίου» Ρεθύμνου Κρήτης

Το Σπήλαιο των Λιμνών:
Στο χωριό Καστριά της Αχαΐας 60 χλμ. από την ΤΡΙΠΟΛΗ και 9 χλμ. από την ΚΛΕΙΤΟΡΙΑ βρίσκεται το ξακουστό "Σπήλαιο των Λιμνών".Είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς σχηματισμούς το "Σπήλαιο των Λιμνών" έχει κάτι το αποκλειστικά δικό του, που δεν υπάρχει σε άλλα γνωστά σπήλαια. Είναι οι αλλεπάλληλες κλιμακωτές και μάλιστα σε τρεις ορόφους λίμνες του, που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον κόσμο.Είναι παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού με εξερευνημένο μήκος 1980 μέτρα. Τον χειμώνα που λιώνουν τα χιόνια το σπήλαιο μετατρέπεται σε υπόγειο ποταμό με φυσικούς καταρράκτες. Κατά τους θερινούς μήνες ένα τμήμα του σπηλαίου ξηραίνεται και αποκαλύπτονται πρωτότυπες δαντελωτές λιθωματικές λεκάνες και φράγματα ύψους μέχρι και 4μ. Το υπόλοιπο σπήλαιο διατηρεί μόνιμα νερά σε 13 γραφικές λίμνες.
Ο μύθος λεει πως οι κόρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου, Λυσίππη, Ιφινόη και Ιφιάνασσα, καυχήθηκαν ότι ήσαν ωραιότερες από τη θεά Ήρα και περιφρόνησαν τη λατρεία του Διονύσου. Η σύντροφος του Δία δε συγχώρεσε την αλαζονεία τους και σάλεψε τα λογικά τους, με συνέπεια να πιστέψουν πως ήσαν δαμάλες και τρέχοντας σε βουνά και λιβάδια της Πελοποννήσου, μεταδίδανε μανία παιδοκτονίας στις γυναίκες της Αργολίδας. Κάποτε φτάσανε στο σπήλαιο των Αροάνιων, όπου τις βρήκε ο Μελάμποδας και τις θεράπευσε. Στη συνέχεια τις οδήγησε στο χωριό Λουσσοί.


Το Σπήλαιο του Δυρού
Tο Σπήλαιο του Δυρού θεωρείται το ωραιότερο λιμναίο σπήλαιο του κόσμου. Xωρίζεται σε τρία διαφορετικά σπήλαια: στο σπήλαιο Bλυχάδα που είναι επισκέψιμο, και στα σπήλαια Aλεπότρυπα και Kαταφύγι, τα οποία όμως δεν είναι επισκέψιμα, καθώς οι έρευνες μέσα σε αυτά δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη. Στην περιοχή της Mάνης υπάρχουν και άλλα σπήλαια τα οποία δεν είναι όμως επισκέψιμα.
Tο πρώτο τμήμα του σπηλαίου ανακαλύφθηκε το 1898. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι οι μεγάλοι και οι πολύχρωμοι σταλακτίτες του που έχουν ενωθεί με το βυθό του σπηλαίου, αλλά και σταλακτίτες που παριστάνουν μορφές ζώων ή ανθρώπων. H ξενάγηση διαρκεί 30 λεπτά και γίνεται με βάρκες.


Ο θρύλος για το σπήλαιο του Τζανή στην Κρήτη
Εκεί , λένε, πως είχε χαθεί ένας νεαρός βοσκός, αλλά εξαίρετος λυράρης, ο Τζανής. Τον είχαν απαγάγει τα στοιχειά της σπηλιάς, οι νεράιδες, για να τις συντροφεύει στους χορούς τους. Από τότε, κάποιες ασέληνες βραδιές, ακούγονται από το σπήλαιο η μουσική των χορών που στήνουν οι νεράιδες, οι αλλόκοσμες κυράδες που κρατώντας με τρυφερότητα στα κρινένια τους χέρια βρέφη λευκά σαν τον αφρό της θάλασσας. Βρέφη που είναι καρποί του έρωτά τους με ορισμένους θνητούς. Στροβιλίζονται με λυμένα τα μακριά και μεταξένια τους μαλλιά. Ενώ, ο νεραϊδοπαρμένος βοσκός, ο Τζανής, συντροφεύει τον αέρινο χορό τους παίζοντας με αξεπέραστη δεξιοτεχνία έναν μελαγχολικό, αλλά υπέροχο σκοπό με την αγαπημένη του λύρα. Επίσης, λένε πως εκείνο το τραγούδι που η ηχώ του διασκορπίζεται στα βουνά και στα λαγκάδια, είναι τόσο γλυκό, αλλά και τόσο θλιμμένο. Οι νεράιδες τραγουδούν στίχους της πονεμένης τους αγάπης, ενώ ο Τζανής θρηνεί νοσταλγικά την χαμένη του ζωή που κάποτε ζούσε ευτυχισμένος ανάμεσα στους ανθρώπους.


Γιατί η Ελλάδα έχει τόσα πολλά Σπήλαια;
Η Ελλάδα αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικά πετρώματα, τα οποία ευνοούν το σχηματισμό σπηλαίων. Μέχρι στιγμής πάνω από 10.000 σπήλαια και άλλες μορφές υπογείων κοιλοτήτων έχουν καταγραφεί, ενώ κάθε χρόνο δεκάδες νέα σπήλαια ανακαλύπτονται.
Στο Ταΰγετο με τα πλούσια ασβεστολιθικά πετρώματα και στο Σαγγιά, τη νότια κορυφογραμμή του, έχουν εντοπισθεί δεκάδες σπήλαια με πλούσιο διάκοσμο, που για διάφορους λόγους δεν έχουν αξιοποιηθεί τουριστικά και αποτελούν αντικείμενο έρευνας, για τους σπηλαιολόγους και τους ειδικούς επιστήμονες. Δημιουργήθηκαν από τα νερά της βροχής και τους εκατοντάδες τόνους χιονιού που κάθε χρόνο διαπερνούν τα έγκατα του βουνού και βρίσκουν διέξοδο στη θάλασσα ως υποθαλάσσιες εκβολές.


Εσωτερικός Διάκοσμος των Σπηλαίων:
Σπηλαιοαποθέματα είναι οι κρυσταλλικές αποθέσεις οι οποίες σχηματίζονται μέσα σ’ ένα ασβεστολιθικό σπήλαιο μετά το σχηματισμό του. Τα πιο κοινά σπηλαιοαποθέματα είναι οι σταλακτίτες που κρέμονται από την οροφή του σπηλαίου προς τα κάτω και οι σταλαγμίτες που αναπτύσσονται από το δάπεδο προς τα πάνω.
Όταν το νερό στάζει από την οροφή του σπηλαίου, διαδοχικοί δακτύλιοι από ασβεστολιθικούς κρυστάλλους σχηματίζουν ένα λεπτό σωλήνα. Όταν ο σωλήνας μπλοκαρισθεί το νερό ρέει προς τα κάτω εξωτερικά του σωλήνα και τα αποθέματα του ασβεστίτη παχαίνουν αυτόν δημιουργώντας σταλακτίτη. Το νερό στάζοντας στο δάπεδο δημιουργεί σταλαγμίτες, οι οποίοι μπορεί κάποτε να ενωθούν με τους σταλακτίτες και να σχηματίσουν κολώνες. Όταν το νερό κυλάει κατά μήκος ενός τοιχώματος δημιουργεί ρευματολίθους (flowstones), συνήθως λευκούς ή ημιδιαφανείς.
Αποθέσεις που σχηματίζονται κατά μήκος των οροφών ρωγμών δημιουργούν παραπετάσματα (drapperies), τα οποία μπορεί να φθάσουν στο δάπεδο παίρνοντας έτσι τη μορφή τειχών. Σπηλαιοαποθέματα μπορεί ακόμα να αναπτυχθούν σε μικρές υδατοσυλλογές και να σχηματίσουν κονδυλώδη επιφλοιώματα τα οποία είναι γνωστά ως κοράλλια των σπηλαίων (cave corals). Ένα σπάνια ορατό σπηλαιοαπόθεμα σχηματίζεται στα βυθίσματα του δαπέδου των σπηλαίων, έχει τη μορφή σφαιρών και είναι γνωστό ως μαργαριτάρια των σπηλαίων (cave pearls). Άλλα γνωστά σπηλαιοθέματα είναι οι ελικτίτες (helictites), που αναπτύσσονται στα τοιχώματα, στα δάπεδα, καθώς και στις οροφές των σπηλαίων με τη μορφή ελικοειδώς διακλαδιζόμενων δομών.

Ελληνικοί Φορείς που ασχολούνται με τα Σπήλαια:
Υπουργείο Πολιτισμού-Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας/Σπηλαιολογίας
Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία
Ινστιτούτο Σπηλαιολογικών Ερευνών Ελλάδος (ΙΝ.ΣΠ.Ε.Ε.)
Σπηλαιολογική Ομοσπονδία Ελλάδος (Σ.Ο.Ε.)


Κανόνες συμπεριφοράς κατά το χρόνο επίσκεψης ενός Σπηλαίου:

• Τα σπήλαια είναι ένας επικίνδυνος χώρος και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.
• Ποτέ δεν απομακρυνόμαστε από την ομάδα.
• Μπαίνουμε στο σπήλαιο με κάποιον που το ξέρει και έχει εμπειρία στην σπηλαιολογία.
• Πάντα έχουμε φακό και φοράμε κράνος ασφαλείας.
• Δεν πειράζουμε τους σταλαγμίτες ή τους σταλακτίτες.
• Προσέχουμε να μην ξυπνήσουμε τις νυχτερίδες.
• Μιλάμε πάντα χαμηλόφωνα.



Ξεναγηθείτε στο Σπήλαιο του Δυρού.

Ξεναγηθείτε στο Σπήλαιο των Λιμνών.